به گزارش الف، "پایگاه خبری العربی جدید" در گزارشی، به تحولات تازه در روابط ایران و عربستان و حرکت دو طرف به سمت تنش زدایی پرداخته و به طور خاص به این نکته اشاره کرده که نباید از تعاملات جاری میان ایران و عربستان، توقع چندانی داشت. با این حال، صرفِ برقراری تعامل و گفتگو میان دو طرف می تواند اتفاقی مثبت ارزیابی شود و تقویت کننده روند دیپلماسی و کانال های ارتباطی دو کشور در مسائل منطقه ای و بین المللی باشد. امری که خالی از تبعات مثبت نخواهد بود. العربی‌جدید در این رابطه می نویسد: 

«در تاریخ 9 اکتبر سال جاری میلادی، مقام های ایرانی و عربستانی، دور نخست گفتگوهای خود در بغداد پایتخت عراق را با هدف کاستن از سطح تنش ها میان تهران و کشورهای عضو "شورای همکاری خلیج فارس"، برگزار کردند. ظاهرا تمرکز اصلی در گفتگوهای مذکور بر "جنگ یمن، مساله هسته ای ایران و وضعیت بحرانی لبنان" بوده است. گفته شده از طرف ایران، شماری از مقام ها از جانب شورای امنیت ملی این کشور، مسوول گفتگو با عربستان بوده اند و از جانب عربستان نیز "خالد بن علی الحمیدان"، رئیس دستگاه اطلاعاتی این کشور، مسوولیت انجام گفتگوها با تهران را بر عهده داشته است. 

11 روز پس از انجام این مذاکرات، سفیر ایران در بغداد اعلام کرد که دولت ایران از تلاش های میانجی گرانه دولت عراق جهت تخفیف تنش ها میان تهران و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، استقبال می کند. با این حال وی از تاییدِ انجام گرفتن گفتگوها میان ایران و عربستان در عراق، خودداری کرد. وزارت خارجه ایران نیز تاکنون از تایید انجام گفتگوها میان تهران و ریاض در بغداد خودداری کرده است. برخی گزارش ها حاکی از این هستند که قرار است دور دوم گفتگوهای دو طرف در عراق، به زودی و در هفته های آتی انجام گیرد. 

اگرچه در برهه کننی، نمی توان پیش بینی کرد که برونداد گفتگوها میان ایران و عربستان چیست؟ با این حال، بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران، انتظار رخدادِ تغییرات بزرگ و قابل توجه در روابط دو جانبه تهران و ریاض را ندارند. با این همه، صرفِ انجام گفتگو میان دو طرف، اتفاقی مثبت است. مذاکرات میان ایران و عربستان، تا حد زیادی می تواند جو ملتهب حاکم بر خاورمیانه را رو به آرامش برد. از این رو، ناظران و کارشناسان معتقدند که تمامی طرف های منطقه ای، بایستی جهت شکل گیری بنای گفتگو میان عربستان و ایران، تلاش کنند. از سویی برخی نیز بر این مساله تاکید کرده اند که اگر خواستار معماری امنیتی صلح آمیز برای منطقه خاورمیانه هستیم، یکی از مولفه های اساسی آن، شکل گیری گفتگو و تعامل میان ایران و عربستان است. 

*انگیزه های عربستان سعودی از تنش زدایی با ایران

یکی از انگیزه های اصلی عربستان سعودی از تعامل با ایران، نگرانی های جدی ریاض در مورد کاهش قابل توجه حمایت های دولت جدید آمریکا(به ریاست جمهوری "جو بایدن") از پادشاهی عربستان و دفاع از آن است. جدای از این، در شرایط کنونی، مذاکرات هسته ای میان ایران و غرب(با تعامل غیرمستقیم ایران و آمریکا) در وین مدتی است که آغاز شده و سعودی ها سناریوی احیای توافق هسته ای "برجام" را کاملا جدی تلقی می کنند. از این رو، از طریق گفتگو و تعامل با ایران سعی دارند خود را با روند دیپلماتیک مذکور همراه سازند و تا جای ممکن از بالارفتن هزینه ها علیه خود جلوگیری کنند. 

دکتر "کریستین کوتز اولریشسن" در "دانشگاه رایس" هوستون آمریکا می گوید: "عربستان سعودی مخصوصا پس از حمله موشکی و پهپادی جنبش انصارالله یمن به تاسیسات نفتی عربستان در سپتامبر سال 2019 و متعاقبا عدم حمایت موثر دولت ترامپ از خود در برابر این حمله، با یک زنگ هشدار جدی رو به رو شد. امری که عملا موجب شده تا دولت عربستان سعودی به آرامی، به سمت تنش زدایی منطقه ای و مصالحه با کشوری نظیر ایران به عنوان یک قدرت موثر منطقه ای روی آورد". در این راستا، طرح گمانه زنی های مختلف در مورد مذاکرات ایران و عربستان، لغو محاصره قطر از سوی عربستان سعودی، آزادی برخی زندانیان سیاسی در عربستان، و ارائه پیشنهاد آتش بس از سوی دولت عربستان به حوثی های یمنی،  همه و همه جلوه هایی عملگرایانه از وادار شدن "محمد بن سلمان"، ولیعهد جنگ طلب عربستان به اِعمال تغییرات جدی در عرصه سیاست خارجی این کشور هستند.  

*تلاش های میانجی گرانه عراق در روابط ایران و عربستان

ظاهرا "مصطفی الکاظمی" نخست وزیر عراق که ماه گذشته با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان در ریاض دیدار کرده، میانجی گر اصلی در مذاکرات تهران و ریاض بوده که اخیرا در بغداد انجام شده است. البته که میانجی گری عراق میان ایران و عربستان چندان تعجب آور نیست زیرا اساسا رهبری عراق، تنش زدایی میان دو کشور را در راستای منافع خود ارزیابی می کند. 

یکی از اولویت های اساسی و مهم دولت عراق، ایجاد روابط مثبت و سازنده با کشورهای همسایه این کشور، مخصوصا ایران و عربستان است. بغداد دستیابی به این هدف را جهت تحقق صلح، ثبات و شکوفایی اقتصادی عراق، کاملا مهم و ضروری ارزیابی می کند. از این رو جای تعجب ندارد که شاهدیم الکاظمی به میانجی گری میان تهران و ریاض روی آورده است. 

با این حال، باید این سوال را نیز پرسید که آیا عراق می تواند میانجی گرِ خوب و مناسبی میان ایران و عربستان باشد؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت با توجه به حجم گسترده مشکلات داخلی عراق(نظیر: حضور گروه های ترویستی همچون داعش در این کشور، شیوع گسترده ویروس کرونا در عراق، معضلات اقتصادی این کشور، و وجود فساد در آن)، تا حدی باید گفت که این کشور در موقعیت چندان مناسبی جهت میانجی گری میان تهران و ریاض قرار ندارد. از سویی، بغداد از اهرم های کافی و موثری نیز جهت مجاب ساختن ایران و عربستان سعودی، با هدف تغییر دادن رفتارهای منطقه ای دو کشور، برخوردار نیست. 

با این حال، اگرچه شاید دولت عراق از ابزارهای کافی جهت میانجی گریِ موثر میان ایران و عربستان برخوردار نباشد، با این حال، همراهی دیگر کشورها نظیر کویت، عمان، قطر، یا روسیه با این روند(یعنی همان کشورهایی که از تنش زدایی میان ایران و عربستان سود می برند)، می تواند به نوعی به تقویت موضع میانجی گری منطقه‌ای، میان ایران و عربستان کمک کند.

بسیاری از ناظران و تحلیلگران به طور خاص بر این باورند که جهت پایان دادن به جنگ یمن، دولت آمریکا و شخص رئیس جمهور این کشور "جو بایدن"، باید قویا از فرآیند تنش زدایی میان ایران و عربستان حمایت کنند. بدون تردید تعامل و گفتگو میان ایران و عربستان می تواند صلح و ثبات در منطقه خاورمیانه را تقویت کند و جوی آرام تری را در آن حاکم کند». 

*لینک:

https://english.alaraby.co.uk/english/indepth/2021/4/26/could-saudi-iran-talks-finally-defuse-the-regions-biggest-rivalry