از جمله مهمترین تحولات سال‌های پایانی قرن بیستم فروپاشی شوروی و پیروزی ایالات متحده در جنگ سرد با بلوک شرق است که از آن به عنوان آغاز دوران ساختار هژمونیک در روابط بین‌الملل یاد می‌کنند، دورانی که با حضور نسبتا بلامنازع ایالات متحده آمریکا در بسیاری از نقاط جهان همراه بوده است. این در حالی است که در سال‌های اخیر موضوعاتی از جمله موارد ذیل این ساختار را به چالش کشیده است:
1- بحران‌های داخلی کشور آمریکا در حوزه‌های گوناگون از جمله بدهی‌های سنگین مالی، نارضایتی‌های گسترده مردمی و شکاف های عمیق اقتصادی، معضلات اجتماعی از جمله در موضوعات نژادی و مهاجرت، بحران‌های سیاسی و مواردی بسیاری از این دست؛
2- قدرت‌یابی کشورهای رقیب آمریکا که دارای منازعات ایدئولوژیک و ژئوپلتیک عمیق با جغرافیای غرب و به ویژه کاخ سفید هستند از جمله در حوزه‌های اقتصادی و نظامی؛
3- شکست‌های اخیر واشنگتن و غرب در پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای خود و ناتوانی در مدیریت تحولات جهانی در نقاط مختلف دنیا از آمریکای جنوبی گرفته تا غرب آسیا؛
4- ناکارآمدی ایدئولوژی لیبرال دموکراسی به ویژه در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و کاهش سرمایه اجتماعی این گفتمان در داخل و خارج از کشور آمریکا.
این در حالی است که اوج افول ساختار هژمونیک و قدرت آمریکا را می‌توان در رابطه این کشور با بلوک شرق از جمله چین و روسیه جستجو کرد، در حالی که روز به روز آمریکا نیاز بیشتری به همراهی سایر قدرت‌ها جهان برای مدیریت روندهای منطقه‌ای و بین‌المللی دارد این کشورها از همراهی با آمریکا استنکاف می‌کنند.
کاخ کرملین را می‌توان از مهمترین رقبای واشنگتن برشمرد که با توجه به جایگاه بین‌المللی آمریکا تلاش داشته ضمن تأمین منافع خود و همپیمانانش از منازع جدی با واشنگتن پرهیز کند لیکن این امر در سال‌های اخیر با توجه به چالش‌های داخلی و جهانی آمریکا که در ابتدای نوشتار مورد اشاره قرار گرفت دچار تغییر شده است و روسیه مطمئن‌تر از گذشته در مسیری متفاوت از آمریکا قدم بر می‌دارد و در موارد مختلفی از رقابت با ایالات متحده نیز استقبال کرده است، رقابتی که بعضا با منازعات عمیقی میان این دو کشور همراه بوده است که از جمله مهمترین آنها عبارتست از:
1- تحولات برخی کشورهای منطقه از جمله سوریه و همراهی روسیه با مخالفان راهبردی آمریکا به ویژه جمهوری اسلامی ایران در حمایت از دولت بشار اسد و تلاش برای نابودی گروه های تکفیری؛
2- فروش سامانه دفاعی- راهبردی S400 به کشورهایی از جمله ترکیه و هند علیرغم مخالفت شدید کاخ سفید؛
3- پیگیری پروژه نورد استریم ۲ با هدف انتقال گاز طبیعی از روسیه به آلمان و سایر کشورهای اروپایی؛
4- حملات سایبری متقابل میان روسیه و آمریکا که در ماه‌های گذشته زیرساخت های مدیریتی آمریکا را در این حوزه با مشکلات جدی روبرو ساخت؛
5- تحریم های دوجانبه میان دو کشور روسیه و ایالات متحده که روز به روز به کیفیت و کمیت آن افزوده می شود و سبب عمیقتر شدن منازعات راهبردی میان این دو کشور شده است.
