روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: یک روز دیگر در بورس تهران با رخوت تقاضا به اتمام رسید. در این روز اگرچه موقتا شاهد بهبود تقاضا بودیم با این حال رشد قیمت‌ها آنچنان پایدار نبود که بتواند شاخص بورس را مثبت کند. به دنبال همین رویداد روز سه شنبه نیز در حالی خاتمه یافت که برای هفتمین روز متوالی اوضاع بازار خوب نبود و نماگر اصلی بورس قرمزپوش به کار خود خاتمه داد. این‌طور که به نظر می‌آید چند دستگی میان خریداران و فروشندگان سبب شده تا بازار با شیب منفی اندکی خنثی باشد و به دلیل رکود چند ماهه شاهد قوی تر شدن تقاضا در بازار سهام نباشیم.
دست نامرئی بازار در بورس تهران مدتی است که به شدت کرخت شده است؛ در حالی که دامنه نوسان نامتقارن همچنان پا برجاست و شنیده‌ها از نبود عزمی جدی برای برچیدن سریع آن حکایت دارد، نماگر اصلی بازار سهام هر روز نسبت به روز قبل بیشتر عقب نشینی می‌کند. بر این اساس جریان معاملات در روز گذشته نیز تقریبا به همین منوال بود. شاخص کل بورس که در ابتدای معاملات روندی صعودی را پیش گرفت بود به مانند روزهای گذشته در نهایت به دام عرضه‌های بیشتر افتاد و نتوانست تا کمای ۶ روزه تقاضا را به اتمام برساند. همین امر سبب شد تا در ادامه شاهد افت نسبی قیمت‌ها باشیم.
به موجب این اتفاقات روز معاملاتی اخیر با افت ۱۵/ ۰درصدی نماگر اصلی بورس خاتمه یافت و عقبگرد یاد شده این شاخص را به سطح یک میلیون و ۲۶۰ هزار واحد رساند. این طور که به نظر می‌رسد طولانی شدن رکود معاملات در بازار سرمایه طی روزهای اخیر سبب شده تا بسیاری از فعالان بازار سهام که سابقه فعالیت آنها عمدتا از یک سال اخیر فراتر نمیرود برای رهایی از شر صف‌های فروش و نااطمینانی که گریبان بازار را گرفته راهی به جز فروختن در روزهای جاری نیابند. دقیقا به همین دلیل است که هر افزایش تقاضایی توسط فروشندگاه در یک ماه اخیر به سرعت سرکوب شده و بازار مجال رشد بیشتر نیافته است.
سه نوع فروشنده
بر این اساس بیراه نیست اگر بگوییم که بازار سرمایه در شرایط فعلی که انگیزه چندانی برای خرید وجود ندارد در دام ناامیدی فروشندگان قرار گرفته و معلوم نیست که برای برون رفت از این وضعیت چه میزان زمان دیگر برای بهبود شرایط نیاز است. با این حال برای اینکه بتوانیم تصویر دقیق‌تری از بازار امروز ارائه کنیم بهتر است از منظری دیگر به رفتارشناسی فروشندگان بپردازیم. نخستین دسته‌ای از فروشندگان که در روزهای اخیر توانستند تاثیر بالایی بر بازار سرمایه بگذارند آن دسته از افرادی هستند که در روزهای گذشته بنا بر ریسک گریزی شکل گرفته در میان سرمایه‌گذاران بازار هر طور که بتوانند اقدام به فروش دارایی خود می‌کنند. این دسته از سرمایه‌گذاران که از افت بیشتر قیمت‌ها بیم دارند، برای رهاشدن از شر دارایی محبوس شده خود در صف‌های فروش هر روز اقدام به ثبت سفارش فروش می‌کنند. طبیعتا این بخش از فعالان بازار تا زمانی که نتوانند دارایی خود را بفروشند دست از سر بازار بر نخواهند داشت.
دسته دوم از فروشندگان افرادی هستند که در موقعیت‌های مختلف موفق به فروش سهام خود نشده‌اند، اما مانند دسته اول امیدچندانی به فروش دارایی خود ندارند برای همین از گذاشتن سفارش در صف‌های فروش منصرف شده‌اند. دلیل این رویکرد فروشندگان یاد شده افت قابل توجه قیمت دارایی است که سبب شده تا آنها در هفته‌های اخیر نسبت به شناسایی زیان اقدام نکنند. بنابراین این بخش از فروشندگان فقط شانس خود را در شرایطی امتحان می‌کنند که جریان تقاضا تا حد قابل توجهی نسبت به روزهای قبل بیشتر می‌شود. یک مثل از این رویداد در روز گذشته بهبود جریان معاملات در ساعت نخست معاملات بود که در نهایت توانست این بخش از فعالان بازار را به خود جذب و افت بیشتر قیمت‌ها را در روز یاد شده تضمین کند. دسته سوم از فروشندگان اساسا اهمیت چندانی به جو حاکم بر بازار نمی‌دهند. آنها که اغلب فعالان کوتاه مدتی بازار سرمایه هستند سعی می‌کنند تا در هر شرایطی از نوسانات عادی و غیر عادی بازار استفاده کنند. طبیعی است که در چنین شرایطی نیز سعی می‌کنند تا سهامی را که پیش‌تر خریده‌اند حتی با سود اندک هم که شده به فروش برسانند.
جهت گیری خریداران
نیازی به گفتن نیست که در مقابل فروشندگان فعال در بازار سهام نیز خریداران قرار دارند؛ خریدارانی که هر کدام با توجه به ترجیحات و سلایق خود در حوزه سرمایه‌گذاری در ماه‌های گذشته در بازار فعال بوده‌اند و در ماه‌های پیش رو نیز فعالیت خواهند داشت. با این حال در شرایط فعلی ممکن است تصمیمات آنها با توجیهات و جهت‌گیری‌های متعددی همراه باشد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر بخشی از فعالان بازار بر این باور هستند که با توجه به ریزش قابل توجه قیمت‌ها نسبت به اوج ۲ میلیون و۱۰۰ هزار واحدی شاخص، زمان مناسبی برای خرید سهام است تا با بهبود وضعیت و ارتقای سطح مذاکرات برجامی بتوان میوه بهبود شرایط سیاسی اقتصادی کشور را در بورس تهران چید.
با این حال اوضاع نامساعد اقتصادی و متغیرهایی نظیر کسری بودجه و عدم اطمینان به آینده کشور در شرایط فعلی نیز سبب شده تا برخی دیگر از فروشندگان اقدام به خرید سهام نکنند و وضعیت جاری را صرفا برای رصد بازار شرایطی مناسب بدانند. این دسته از فعالان بازار بر این باور هستند که در هفته‌ها و ماه‌های آتی می‌توان در مورد افق سرمایه‌گذاری در سال ۱۴۰۰ نظرات بهتری ارائه داد. فصل مشترک این دو دیدگاه را می‌توان در کل موافق با گشایش احتمالی برجامی دانست. اما در این میان دسته سومی هم هستند که در مواجهه با احتمالات ناشی از برجام دیدگاه عمیق‌تری را مبنای معاملات خود قرار داده‌اند.
به زعم این قبیل سرمایه‌گذاران اگرچه برجام و توافقات احتمالی پیش روی آن در شرایط فعلی می‌توانند کشور را برای ورود به شرایط اقتصادی بهتر آماده کنند اما باید توجه داشت که افت ریسک‌های سیستماتیک در اقتصاد ایران که با کاهش نسبتا پایدار تورم همسو خواهد بود می‌تواند فضا را برای تعدیل بیشتر قیمت‌ها با نرخ بازده بدون ریسک یا همان نسبت بازگشت سرمایه با سپرده‌گذاری در بانک فراهم کند. این بخش از فعالان بازار معتقد هستند که هر نوع خریدی در شرایط فعلی باید با نگاه جدی به تبعات این اتفاق انجام شود و بنا بر این درآمدهای آتی شرکت هر نوع تغییری از این بابت را پوشش دهد.
آخرین دسته از خریداران هم همان نوسان‌گیرانی هستند که به طور کوتاه مدتی و فارغ از بررسی مسائل بنیادی موثر در بلندمدت اقدام به کسب سود از بازار می‌کنند. البته توجه به این نکته نیز ضروری است که در هر دو طرف عرضه وتقاضا نیز حقوقی‌ها وجود دارند و در شرایطی که مانند نیاز به ابطال واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری روی می‌دهد یا بنا بر دستور از بازار حمایت حمایت می‌کنند، مجبور هستند میزان معینی از سهام را بخرند یا بفروشند.
آمار معاملات
در جریان معاملات روز گذشته سهامداران آمار خالص خرید حقوقی مثبت بود. در این روز ۱۹۴ میلیارد تومان از سبد حقیقی‌ها به پرتفوی حقوقی‌ها منتقل شد. در این روز دو گروه بانکی و دارویی بیشترین میزان خرید توسط حقوقی‌ها را به خود اختصاص دادند. در مقابل حقیقی‌ها به سهام موجود در دو گروه بیمه‌ای و صندوق بازنشستگی توجه نشان دادند. در روز سه شنبه ارزش معاملات خرد بورس ۲ هزار و ۱۸۴ میلیارد تومان و ارزش معاملات خرد فرابورس ۴۳۵ میلیارد تومان رقم خورد. این در حالی است که همچنان نگرانی‌ها از تداوم رکود در معاملات برقرار است. در این روز از مجموع ۳۳۹ نماد معامله شده، هر چند ۶ نماد (۲ درصد) صف خریدی به ارزش ۴/ ۱۰ میلیارد تومان تشکیل دادند اما در مقابل شاهد شکل‌گیری صف فروش سنگین در ۲۵۶ نماد بورسی که معادل۷۶ درصد کل نمادهای معامله شده در این روز است بودیم. گفتنی است ارزش صف‌های یاد شده ۱۸۹۹ میلیارد تومان بود.
