باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: سیزدهمین دوره حراج تهران که آثار کلاسیک و مدرن هنر ایران را ارائه کرده بود در مجموع به فروش ۸۷ میلیارد و ۹۴۲ میلیون تومان دست یافت.
اما این رویداد هنری در این دوره خود هم از حواشی و پرسش‌ها به دور نماند. تابلوی «خاطرات امید» از آیدین آغداشلو که با قیمت پایه ۱ ونیم میلیارد تومان ارائه و در نهایت ۱۲ میلیارد تومان چکش خورد، نقطه ایجاد شبهات در این خصوص بود.
باتوجه به حواشی که اخیرا پیرامون این هنرمند به وجود آمده است، پرسش‌ها و نقد‌هایی در صفحات مجازی منتشر شده مبنی بر اینکه آیا فروش تابلوی او با این مسائل در ارتباط است؟ آیا میتوان گفت که عده‌ای به منظور مقابله با حواشی، قیمت تابلو را تا این مرز رسانده اند؟
علی میرآبادی کارشناس هنر‌های ایرانی و اسلامی، درباره رکورد اخیر آغداشلو گفت: من و آیدین آغداشلو با فاصله سنی ۳۰ سال، هردو محضر استاد بیوک احمری را درک کرده ایم؛ بنابراین به آیدین آغداشلو احترام میگذارم و نظراتم بر مبنای اصول علمی مبتنی بر آمار‌ها و بررسی‌ها و تطبیق آن با حراج‌های دیگر است.
وی افزود: ما در حال حاضر در فضایی زندگی میکنیم که شیوع کرونا اقتصاد هنر را زمین گیر کرده است. از طرفی کشور ما مشکلات اقتصادی روتین هم دارد، پس باتوجه به کرونا و فروپاشی اقتصاد دنیا و به تبع آن نابودی بازار‌های هنر، این سوال پیش می‌آید که تکلیف حراج چه خواهد شد.
میرآبادی درباره اثر آغداشلو توضیح داد: این اثر تاثیرگرفته و به نوعی بازآفرینی از پیرو دلافلانچسکا است. پس یک ایده ناب و شخصی و مبتنی بر خلاقیت هنرمند نیست بلکه متعلق به نقاش دوران رنسانس است. وقتی ۸۰ درصد المان‌های یک اثر شبیه به دیگری است میتوان گفت کپی است. حال ما باید اثر را متعلق به آغداشلو بدانیم یا پیرو؟
وی ادامه داد: باتوجه به اینکه این اثر برداشت و بازآفرینی از یک اثر دیگر است، نمیتواند قیمت پایه میلیاردی داشته باشد. در اینصورت ارزش خلاقیت کجاست؟ بنابراین کارشناس حراج باید معیار‌های خود برای این قیمت گذاری را اعلام کند. به نظر من با در نظر گرفتن قدمت و خدمات آقای آغداشلو، قیمت آن اثر نهایتا ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان است.
این کارشناس با بیان اینکه پیرامون این فروش دو تئوری مطرح میشود گفت: من کارشناس هستم و فقط نظریه مطرح میکنم. ممکن است این نظریه یک روز به اثبات برسد یا اینکه رد شود. نظریه اول این است که با توجه به شایعات و حواشی که در چند ماه اخیر برای آیدین آغداشلو شدت گرفت، مسئولین حراج تهران به رسم رفاقت چندین ساله و خدمات استاد و کمک‌های ایشان به شکل گیری و پایه گیری حراج، قیمت این تابلو را به شکل غیرمتعارف بالا بردند تا بتوانند کمی از زحمات ایشان را جبران کنند. وگرنه در جامعه‌ای که مردم پول خرید یک ساندویچ را ندارند، چه کسی تابلوی ۱۲ میلیاردی میخرد؟ به نظر من دوستان ایشان در حراج به هر شکل خاص، اقدام به بالابردن تابلوی ایشان کردند.
وی افزود: تئوری دوم را اینطور فرض میکنیم که هیچ یک از این اتفاق‌ها نیفتاده و چند خریدار رقابت سالم باهم داشتند، در اینصورت باتوجه به موارد مشابه در دنیا، هنرمندانی که چنین حواشی پیرامون آنهاست، اصلا در حراج شرکت داده نمیشوند؛ بنابراین حتی اگر فرض کنیم که چند خریدار با رقابت سالم این اثر را خریدند، متاسفانه باید گفت که مجموعه داران ما دنبال هنر نیستند بلکه دنبال حواشی هستند و ۱۲ میلیارد به شایعه پول دادند.
پرویز براتی نویسنده کتاب «سرگذشت نقاشی در ایران» هم درباره حراج اخیر گفت: در این دوره بازهم هنرمندان نقاشیخط خوش درخشیدند و معمولا هنرمندان مکتب سقاخانه سکان داران حراج هستند.
وی با بیان اینکه قیمت گذاری آثار حراج امسال کمی بالا بود و بعضا انتقاد‌هایی را به دنبال داشت افزود: این قضیه را باید از دو منظر بررسی کرد؛ از یک سو میشود براساس معیار‌های قبل از سال ۹۷ یعنی سال‌های قبل از افزایش چشمگیر دلار صحبت کرد، زیرا منشاء قیمت هنر در ایران دلار است بنابراین افزایش بی رویه آن در پیدایش این جریان بی تاثیر نیست و همانطور که می‌دانید در یکسال و نیم گذشته، قیمت تمامی اقلام بالا رفته است.
براتی ادامه داد: حواشی اخیر پیرامون آقای آغداشلو، باعث شد که افزایش چندبرابری قیمت تابلوی این هنرمند نسبت به برآورد اولیه آن، خیلی به چشم بیاید. البته باید در نظر داشت که ذات حراج یعنی مزایده و در مزایده هم قیمت‌های مختلف داده میشود تا اینکه به بالاترین قیمت برسد. مثلا در سال ۲۰۰۸ هم تخت جمشید آقای تناولی که قیمت پایه آن ۴۰۰ تا ۶۰۰ هزار دلار بود، به ۶ برابر قیمت فروش رفت.
این منتقد با بیان اینکه بالارفتن قیمت تابلوی یک هنرمند دلایل مختلف دارد، اظهار کرد: حواشی هم میتواند یکی از این دلایل باشد، اما میزان تاثیر آن را باید از شخصی که آن اثر را خریده سوال کرد و خریدار باید پاسخ بدهد که شایعه‌ها چقدر در تصمیم او موثر بوده است. البته آقای آغداشلو از هنرمندان سرشناسی است که پیش‌تر هم مارکت خوبی داشته، اما این رکورد تا حدودی همه را شگفت زده کرد.
این روزنامه نگار گفت: افزایش قیمت چند برابری آثار ایرانی یکبار در سال ۲۰۰۷ و ۲۰۰۸ که قیمت آثار ایرانی در خارج بالا رفت، اما در داخل پایین بود، هم اتفاق افتاد و بعد از آن، قیمت آن‌ها در حراج تهران هم بالا رفت. یکبار هم در دوره آقای احمدی نژاد که دلار از ۹۰۰ به ۳۵۰۰ تومان رسید قیمت آثار یکباره افزایش یافت. حالتی که در آن قیمت آثار در خارج بالا و در ایران پایین باشد دبل استاندارد نام دارد که بعد از آن قیمت آثار در داخل ایران هم بالا میکشد. به نظر میرسد الان برای بار سوم این اتفاق در حال وقوع است و من پیش بینی میکنم که بعد از حراج تهران قیمت آثار در داخل هم افزایش پیدا کند.
باتوجه به صحبت‌های مطرح شده، میتوان اینطور گفت که بهتر است خریداران و طرفداران آثار هنری بجای تاثیر گرفتن از اخبار زرد و حواشی، اصالت آثار و جایگاه یک هنرمند را مدنظر قرار دهند. قطعا با دامن زدن به حواشی، هم بازار شایعه سازان در فضای مجازی و... گرم میشود و هم رسالت یک رویدادی مانند حراج که ایجاد تحول در اقتصاد هنر است، به حاشیه کشانده میشود.
