بانک مرکزی در ۲۸ شهریور ۱۳۹۶ سامانه صیاد (سامانه صدور یکپارچه دسته چک) را رونمایی کرد و این طرح با هدف رفع مشکلات فعلی کاربری چک پیاده‌سازی شده است.
اجرای این طرح در دو بعد شکلی و فرآیندی، تغییرات مهمی از جمله اعتبارسنجی یکپارچه، کنترل دقیق اهلیت متقاضی دسته چک پیش از صدور، استعلام وضعیت عملکرد صادرکننده چک توسط گیرنده آن، استانداردسازی ابعاد، جانمایی اقلام اطلاعاتی و ویژگی‌های امنیتی برگه چک را دربردارد.
سامانه صیاد سبب منحصر به‌فرد بودن چک و آنلاین بودن آن بدون در نظر گرفتن بانک صادرکننده می‌شود. با استقرار این سامانه، اندازه و فرمت برگ چک برای همه بانک‌ها یکسان شده و ضمناً، اطلاعات هویتی صاحب چک به‌همراه شناسه استعلام در قالب یک بارکد دوبعدی روی چک درج می‌شود که این موضوع، امکان سوءاستفاده‌های احتمالی را کاهش می‌دهد.
بارزترین ویژگی سامانه صیاد، شماره منحصر به فرد و اختصاصی است که بر روی هر برگ چک درج می‌شود. با استفاده از این شناسه دریافت‌کننده چک می‌تواند این رقم را به سامانه پیامکی بانک مرکزی ارسال کند و در همان لحظه از سوء سابقه صاحب چک مطلع شود.
براین اساس اگر مشکلی وجود داشته باشد در همان لحظه فرد از طریق پیامک مطلع می‌شود، بنابراین می‌تواند قبل از اینکه چک را دریافت کند معامله را قطعی نکند. با این روش اصالت چک بررسی و وضعیت صاحب چک نیز استعلام می‌شود.
عملکرد سامانه صیاد به چه شکل است؟
| کاهش تنش اعتباری و افزایش قدرت نظارت بر فرایند صدور چک‌هاست |
| اختصاص شماره شناسه منحصر به فرد به هر برگه چک |
| تسهیل امکان پیگیری هر برگ چک به صورت مجزا در سراسر کشور |
| استعلام اعتبار صاحبان حساب و صاحبان امضاء |
| حذف قدرت شعب در صدور دسته چک و جلوگیری از چاپ دسته چک برای افراد فاقد صلاحیت و دارای سوء پیشینه |
| اختصاص بارکد دوبعدی به هر برگ چک بانکی که حاوی اطلاعات برگ چک و صاحبان حساب است |
| ایجاد یک بانک اطلاعاتی یکپارچه و مدرن از وضعیت اختصاص دسته چک‌های موجود در کشور |
مشخصات امنیتی چک صیاد
| طراحی کلیه نقوش چک‌های صیاد به صورت خطی و با استفاده از نرم افزار‌های امنیتی. |
| استفاده از تصویر سه بعدی نشان و عبارت چاپخانه دولتی ایران در مقابل نور قابل رویت است. |
| چاپ شماره سریال‌ها با استفاده از مرکب مشکی فلور سنت که تحت تابش نور ماوراء بنفش به رنگ سبز تیره دیده می‌شود. |
| استفاده از مواد حساس نسبت به مواد شیمیایی در فرایند ساخت کاغذ این چک‌ها به طوری که در صورت تماس با مواد شیمیایی از خود واکنش نشان داده و تغییر رنگ می‌دهد. |
| استفاده از الیاف فلورسنتی که در سطح کاغذ پراکنده شده اند، این الیاف زیر نور ماوراء بنفش در چهار رنگ سبز، زرد، قرمز و آبی قابل مشاهده اند. |
نکات امنیتی چک صیادی
| اندازه چک ۸۵*۱۷۰ میلیمتر |
| استفاده از کاغذ واتر مارک مولتی تن۹۰ گرمی با آرم شرکت سهامی چاپخانه دولتی ایران، غیر فلورسنتی و حساس به مواد شیمیایی |
| طراحی نقوش با استفاده از الیاف رنگی نامرئی در متن و ظهر کاغذ به صورت خطی |
| چاپ طرح زمینه متن و ظهر چک در دو رنگ سبز و قرمز |
| استفاده از ریز نوشته I.R.IRAN در متن چک به رنگ سبز و در پشت چک به رنگ قرمز |
| چاپ نامرئی ریز نوشته I.R.IRAN در کادر تاریخ و کادر ریال در دو رنگ سبز و قرمز به صورت سینوسی |
| درج لوگوی آبی رنگ چکاوک در پایین کادر ریال بر روی چک |
| درج لوگوی چکاوک در رنگ نامرئی |
| درج ستاره در دو اندازه در وسط چک در دو رنگ نامرئی سبز و قرمز |
| درج شماره سریال مرکب مشکی (پشت قرمز) که در زیر نور ماوراء بنفش نیز به رنگ سبز یشمی (سبز تیره) نمایان می‌شود. |
استعلام حساب صادرکننده چک؛ از سفید تا قرمز
هر چند سابقه حساب صادرکننده چک همواره از دغدغه‌های دریافت‌کنندگان چک است، اما می‌توان قبل از گرفتن چک صیادی وضعیت آن را در قالب ۵ رنگ سفید، زرد، نارنجی، قهوه‌ای و قرمز استعلام کرد.
|
سفید |
صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی بوده یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوء اثر شده است. |
| زرد | صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵ میلیون تومان تعهد برگشتی است. |
| نارنجی | صادرکننده چک دارای دو الی چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰ میلیون تومان تعهد برگشتی است. |
| قهوه‌ای | صادرکننده چک دارای پنج تا ده فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشتی است. |
| قرمز | صادرکننده چک دارای بیش از ده فقره چک برگشتی یا بیش از مبلغ ۵۰ میلیون تومان تعهد برگشتی است. |
نحوه استعلام از سامانه صیاد به چه نحو است؟
افراد قبل از دریافت چک می‌توانند شناسه استعلام ۱۶ رقمی مندرج در چک‌های صیادی را به سامانه استعلام پیامکی بانک مرکزی به سر شماره ۷۰۱۷۰۱ پیامک کنند، تا از وضعیت اعتباری صادرکننده چک از نظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی ثبت‌شده در سامانه بانک مرکزی اطلاع پیدا کنند.
گفتنی است، شناسه استعلام باید بدون هیچ‌گونه کاراکتر اضافی برای این سامانه پیامکی ارسال شود.
دریافت پیامک جواب استعلام چک صیادی
پاسخ به استعلام چک صیادی، ظرف مدت ۱۵ دقیقه و به‌صورت پیامکی ارسال می‌شود. اما اگر به هر دلیلی تا ۱۵ دقیقه پاسخی از مرکز صیاد دریافت نشد، نتیجه با پیامک «عدم امکان اخذ استعلام» اعلام خواهد شد و افراد باید مجدداً برای دریافت استعلام اقدام کنند.
تمامی پیامک‌های اطلاع‌رسانی در خصوص استعلامات، فقط با سر شماره ۷۰۱۷۰۱ اطلاع‌رسانی می‌شود و استعلام به‌صورت رتبه‌بندی بر اساس شاخص‌های رنگی اطلاع داده می‌شود.
گفتنی است، استعلام چک‌ها از طریق پیامک هزینه‌ای ۳۵۰ تومانی برای ارسال کننده پیام به همراه دارد. اما نکته قابل توجه این است که استعلام رایگان چک صیادی نیز امکان‌پذیر است و افراد از طریق تارنمای بانک مرکزی می‌توانند شناسه ۱۶ رقمی مندرج در چک‌های صیادی را در بخش استعلام چک صیادی سایت بانک مرکزی وارد کرده و نسبت به اعتبارسنجی چک به صورت رایگان اقدام کنند.
در پایان به طور خلاصه ویژگی‌های چک کشیدن به شیوه جدید را می‌توان اینگونه شرح داد؛
| سقف عمر چک‌های صادره از سوی دارنده دسته چک، سه سال است. |
| اگر صادر کننده چک دارای چک برگشتی باشد، اجازه صدور برگه چک جدید در سامانه به او داده نمی‌شود. |
| در دست چک‌های جدید باید تمام اطلاعات فرد گیرنده چک در سامانه ثبت شود. |
| دارنده دسته چک دارای سقف اعتباری مشخصی است و جمع چک‌های صادره از سقف اعتباری او تجاوز نخواهد کرد. |
| صدور و انتقال هر برگه چک مستلزم ثبت در «سامانه صیاد» توسط مشتریان الزامی است. نقد کردن چک تنها توسط شخصی که به عنوان دریافت‌کننده نامش در سامانه ثبت شده است، امکان‌پذیر خواهد بود. |
| صادرکننده چک باید هدف خود از صدور مبلغ چک را درج کند. |
| صادرکننده چک باید اطلاعات روی برگ چک را از طریق برنامک (اپلیکیشن) تلفن همراه یا اینترنت بانک همان بانک که در آن حساب جاری داشته و دسته چک را از آن گرفته ثبت کند. |
