تروئیکای اروپایی متشکل از سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس روز دوشنبه 17 آذرماه بیانیه ای مشترک درباره برنامه هسته ای ایران منتشر کردند. اهم نکات این بیانیه به قرار زیر است:
- سه کشور تلاش بی وقفه ای برای حفظ برجام داشته اند.
- تصمیم ایران به نصب 3 آبشار سانتریفیوژهای پیشرفته در نطنز، نگران کننده و خلاف برجام است.
- برجام بهترین توافق برای محدود کردن و نظارت بر برنامه هسته ای ایران بوده است.
- درباره قانون تصویب شده مجلس شورای اسلامی نگرانی های جدی ایجاد شده است؛ چرا که موجب محدودیت دسترسی ناظران آژانس بین المللی انرژی اتمی می شود و برنامه هسته ای ایران را گسترش می دهد. اگر ایران به حفظ دیپلماسی متعهد است نباید چنین مصوبه ای را اجرا کند.
- از اظهارات جو بایدن درباره یافتن راه حل های دیپلماتیک برای حل مسائل مرتبط با ایران استقبال می کنیم.
بازخوانی بیانیه سه کشور اروپایی نشان دهنده این است که آنها عملاً هیچ اشاره مشخص و دقیقی به خواسته های ایران جهت رفع تحریم ها ندارند و صرفاً بر قسمت هایی که تعهدات یک طرف است تاکید دارند. گویی از دید آنها برجام صرفاً به عنوان برنامه و ابزاری جهت تحت تسلط قرار دادن برنامه هسته ای ایران بوده است و لاغیر. در واقع بر مبنای بیانیه آنها از یک توافق فقط حق و حقوق آن هم حقوق یک طرف ماجرا مهم است و نه تکلیف و انجام تعهدات.
مسئله دیگر این است که کشورهای اروپایی به صراحت اذعان می کنند تمام تلاش خود را در راستای حفظ برجام انجام دادند اما دقیقاً مشخص نمی کنند بعد از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت 1397 عملاً اروپایی ها ( تعمداً یا از روی ناتوانی و ترس از واشنگتن) چه اقدام مثبت و ارزنده ای برای حفظ توافق و پاسخ به انجام تعهدات ایران انجام داده اند. این در حالی است که ایران ابتدائاً و تا مدت ها به تعهدات خود ذیل برجام پایبند و متعهد بوده است. اما عملاً مذاکرات و رایزنی های گسترده وزارت خارجه منجر به کوچگترین گام موثری از سوی آنها نشد. هر چند تا همین امروز نیز صحبت هایی از ایجاد کانال مبادلاتی و اینستکس و ... می شود.
البته گام های ایران برای مقابله با کارشکنی های آمریکا و تعلل اروپایی عملاً موجب واهمه آنها از گسترش و تقویت توانمندی های هسته ای و افزایش قدرت چانه زنی و فضای مانور دیپلماسی ایران شده است. به همین دلیل است که آنها از اقدامات جدید ایران در صنعت هسته ای ابراز نگرانی می کنند.
درخواست تروئیکای اروپا از ایران برای عدم اجرای قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت ایران» نیز بسیار عجیب است؛ چرا که عملاً موضوعی داخلی است و ورود به مناسبات نهادهای مجلس و دولت در ایران است. احتمالاً مخاطب این درخواست نیز، دولت یعنی قوه مجریه در ایران است. در صورتی که وقتی طرحی در مجلس فرایند لازم را برای تبدیل شدن به قانون طی کرده باشد دولت موظف به اجرای آن است. از این بابت به نظر می رسد سه کشور اروپایی بدنبال تشدید اختلافات بین نهادهای داخلی می باشند.
همچنین سه کشور اروپایی از سیاست احتمالی جو بایدن و دموکرات ها برای عدم بازگشت سریع به برجام و تلاش برای توجه و پرداختن به مسائل دیگر مانند برنامه موشکی و سیاست های منطقه ای ایران استقبال کرده اند. این امر نشان دهنده این است که با روی کارآمدن جو بایدن از بهمن ماه در آمریکا دو سوی آتلانتیک بهم نزدیک خواهند شد و برنامه واحدی را در مقابل ایران اجرایی خواهند ساخت.
به همین دلیل است که هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان که رئیس دوره‌ای شورای اتحادیه اروپا است روز جمعه 15 آذرماه در گفت‌وگو با هفته‌نامه اشپیگل گفته بود: به چیزی فراتر از توافق هسته‌ای کنونی نیاز است، چیزی که به نفع همه باشد. چرا که به ایران بی اعتماد هستیم.
این مسئله اهمیت توجه به اجماع و انسجام داخلی و احتراز از تشدید اختلافات درباره سیاست خارجی را بیش از پیش تقویت می کند که تنها در این صورت است منافع و امنیت ملی تامین خواهد شد.