عملیات بازار باز از تئوری تا واقعیت

محمدرضا مرادخانی*، گروه تعاملی الف،   3990910011 ۷ نظر، ۰ در صف انتشار و ۱ تکراری یا غیرقابل انتشار
عملیات بازار باز از تئوری تا واقعیت

عملیات بازار باز به خرید و فروش اوراق دولتی در بازار آزاد، برای افزایش یا کاهش میزان پول در سیستم بانکی گفته می‌شود که توسط بانک‌های مرکزی کشورها انجام می‌یابد. خرید اوراق توسط بانک مرکزی به سیستم بانکی پول تزریق می‌کند و رشد اقتصادی را افزایش می‌دهد، در حالی که بانک مرکزی با فروش اوراق دولتی باعث کاهش حجم پول می‌شود.

عملیات بازار باز، نرخ تنزیل و نرخ ذخیره قانونی از ابزارهای اصلی سیاست‌های پولی است، که در این متن به عملیات بازار باز پرداخته خوهدشد. هدف خزانه‌داری فدرال آمریکا در استفاده از این ابزار، تنظیم نرخ وجوه فدرالی یا همان نرخی که طبق آن بانک‌ها از یکدیگر قرض می‌گیرند، می‌باشد.

هدف عملیات بازار باز

عملیات بازار باز می‌تواند اهداف متفاوتی را دنبال کند. در بسیاری  از کشورها مهم‌ترین وظیفه بانک‌مرکزی کنترل نرخ تورم است که از طریق عملیات بازار باز نیز صورت می‌گیرد. در کشورهایی که نرخ برابری ارز را کنترل می‌کنند، این عملیات با هدف کنترل نرخ ارز صورت می­‌گیرد.

هنگام افزایش تقاضا برای پول پایه، بانک مرکزی در صورت تمایل به حفظ نرخ بهره کوتاه مدت،  باید عرضه پول پایه  را افزایش دهد، بانک مرکزی از طریق بازار باز اقدام به خرید دارایی مالی مانند اوراق قرضه دولتی می‌کند برای پرداخت این دارایی‌ها، ذخایر بانکی در قالب پول پایه جدید به عنوان مثال وجه نقد تازه چاپ شده به بانک فروشنده منتقل می‌شود و حساب فروشنده اعتبار می‌یابد. بنابراین، مقدار کل پول پایه در اقتصاد افزایش می‌یابد. برعکس، اگر بانک مرکزی این دارایی‌ها را در بازار باز بفروشد، به میزان مبلغ پول پایه ای که توسط بانک خریدار نگهداری می‌شود کاهش می‌یابد و به‌طور مؤثر پول پایه را کاهش می‌دهد .این روند موثر است زیرا بانک مرکزی این اختیار را دارد که بتواند پول را وارد چرخه یا از آن خارج کند. آنها تنها نهاد با توانایی نامحدود در کل سیستم برای تولید پول هستند. یک سازمان دیگر ممکن است برای یک دوره زمانی بتواند بر بازار باز تأثیر بگذارد، اما بانک مرکزی همیشه قادر خواهد بود با عرضه نامحدود پول بر نفوذ سایر نهاد ها غلبه کند.

بازار باز در شبکه بانکداری ایران

در جمهوری اسلامی در سال‌های اخیر بعلت کمبود اوراق بهاداردولتی، فقدان ابزارهای بدهی و غیره بانک مرکزی مبادرت به استفاده از این ابزار نمی‌کرد اما تا مهر 1397 مجوزها و اسناد خزانه اسلامی که از ملزومات اجرائی عملیات بازار باز بود، تامین شد و در  فروردین 1398 دستورالعمل اجرائی آن به تصویب رسید و مقرر شدکه بصورت هفتگی، حراج اوراق دولتی صورت گیرد.

طبق تصریحات بانک مرکزی ایران، هدف از این عملیات: ارتقاء اثربخشی سیاست‌های پولی و ارزی، کنترل تورم و رکود، حفظ نرخ بهره اسمی در سطح موردنظر و کاهش هزینه تامین مالی دولت (تامین کسری بودجه)  است، این درحالی است که مورد آخر در بعضی از نظام‌های اقتصادی موفق مانند ژاپن، جزو اهداف عملیات بازار باز شمرده نمی‌شود و بهتر است از این عملیات برای جبران کسری بودجه استفاده نشود، زیرا در بلند مدت موجب افزایش پایه پولی و تشدید تورم می‌شود و وجوه جمع‌آوری شده طی این عملیات باید جهت پویایی نظام اقتصادی، تحت کنترل کمیته عملیات بازار باز بانک مرکزی درآید تا بتواند ضمن بهبود شکاف تولید از تورم یا رکود مغایر با نرخ هدف تعیین شده توسط بانک مرکزی، جلوگیری کند؛ اما در وضعیت فعلی اقتصاد کشور این سیاست می‌تواند مانع استقراض دولت از نظام بانکی شود که به تبع آن کنترل افزایش نقدینگی و رشد تورم را بهمراه دارد، لذا رویکردی معقول است و درصورت طراحی، اجراء و هدایت صحیح موجب موفقیت بانک مرکزی می‌شود.

فروش اوراق دولتی از خرداد ماه امسال شروع شد و تا به الان حدود 2/64 هزار میلیون تومان اوراق دولتی به سرمایه گذاران حقیقی و حقوقی به فروش رسیده است در حالی که بانک مرکزی باید چندین برابر این مقدار برای تامین کسری بودجه دولت، اوراق بفروش برساند؛ همچنین از ماه‌های اخیر بعلت افزایش انتظارات تورمی و عدم تغییر و تناسب نرخ اوراق دولتی، شاهد کاهش ارزش معاملات در حراج‌های اوراق بدهی دولتی هستیم بطوریکه در مهر ماه ارزش معاملات هریک از حراج‌ها کمتر از یک هزار میلیون تومان بود زیرا به مرور نرخ بهره حقیقی این اوراق کمتر می‌شود و امروزه حدود منفی 20% است.

اگر این شرایط ادامه‌دار باشد برای ادامه اجرای موفق عملیات بازار باز ابتدا دولت باید مخارج خود را بطور قابل توجهی کاهش دهد سپس برای افزایش جذابیت اوراق دولتی، نرخ بهره اسمی آنها در حد قابل قبولی افزایش یابد  و گرنه در شرایط حال حاضر که تورم نقطه به نقطه به بالای 40% رسیده، ادامه فروش اوراق دولتی با همان نرخ، محکوم به شکست است.

*پژوهشگر دفتر مطالعات راهبردی رونق‌تولید دانشگاه امام صادق (ع)

دیدگاه کاربران

ناشناس۱۷۰۹۲۸۷۰۷:۳۰:۱۷ ۱۳۹۹/۹/۱۰
آمارها نشان از آن دارد که بیش از پنجاه درصد ثروت کشور در دست چهار درصد جامعه و بقیه در دست نود و شش درصد دیگر جامعه این تفاوت فاحش اقتصادی و این فاصله اقتصادی در جامعه نا هنجاری بزرگی است که بر اثر سیاست های غلط و حفره های فساد اقتصادی بوجود آمده است که تنها راه چاره کار آن ملی کردن ثروت های حرام و نامشروع و باد اورده کلان می باشد و جز این راه به هیچ وجه نمی توان اقتصاد کشور را سامان داد زت زیات عزت مستدام
ناشناس۱۷۰۹۳۴۸۰۸:۵۵:۳۹ ۱۳۹۹/۹/۱۰
بانک های کشور تا سه سال قبل اکثرا در زیان و ورشکستگی بودند و وضعیتی همچون موسسات مالی داشتند اتاق فکر دولت با دستکاری نرخ ارز ضمن اینکه بسیاری از کسری دولت را از این طریق تامین نمود زیان بانک ها هم با گران شدن دارایی هایشان جبران شد البته اینکار با تورم ۵۰۰ درصدی در طی سه سال گذشته که ابن تورم سنگین بر روی سر مردم سر شکن شد
ناشناس۱۷۰۹۳۵۳۰۸:۵۹:۵۶ ۱۳۹۹/۹/۱۰
چرا بانک ها برای وصول مطالبات معوق خود از طریق قوه قضاییه اقدامی نمی کنند جواب چون اکثریت وام های کلان که به معوقات تبدیل شده و بسیاری از آنها را با دادن وام جدید و تسویه مطالبات از محل وام جدید مخفی کرده اند بانک ها اگر بخواهند از طریق قوه قضاییه برای وصول مطالبات بخواهند اقدام کنند چون فسادهای زیادی در زمان دادن وام و تخلفات صورت گرفته خودشان هم محکوم میشوند اقدام به شکایت از معوقه داران کلان بانکی نمی کنند
ناشناس۱۷۰۹۴۰۵۱۰:۰۱:۴۸ ۱۳۹۹/۹/۱۰
یکی از معدود اتفاقات مثبت جهت تنظیم سیاست پولی کشور بوده در چند سال اخیر و در صورت ادامه ، این عملیات باعث جلوگیری از فروش دلار توسط دولت جهت کسری بودجه و یا استقراض به هر صورت از بانک مرکزی توسط دولت خواهد شد و اتفاق بسیار میمون و مبارکی هست.
ناشناس۱۷۰۹۵۰۰۱۱:۰۹:۱۸ ۱۳۹۹/۹/۱۰
طرح تحقیق و تفحص از بانک مرکزی در اردیبهشت ۹۸ در صحن مجلس تصویب شد ولی به علت تبانی دولت با رییس مجلس وقت نگذاشتند این تفحص مهم صورت بگیرد
ناشناس۱۷۰۹۵۰۲۱۱:۱۱:۰۱ ۱۳۹۹/۹/۱۰
تنها راه نجات اقتصاد کشور اجرای قانون از کجا آورده ای و مشروعیت سنجی اموال می باشد اجرای این قانون مادر تمامی مبارزات با فساد است
ناشناس۱۷۱۰۰۶۵۱۹:۲۲:۲۵ ۱۳۹۹/۹/۱۰
استقلال بانک مرکزی از دولت از شروط موفقیت بانک مرکزیست.
yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های هفته

  1. نظرات برگزیده مخاطبان الف: باید نگران دوقطبی حجاب در جامعه باشیم/ امربه معروف و نهی از منکر شرایط و مراتب دارد/ در ایران با یک جامعه یکدست و یکرنگ مواجه نیستیم

  2. فایل صوتی لو رفته از «عبدالله مهتدی» درباره آرزوی تجزیه ایران

  3. سکوت عقل و فریاد هشتگ ها!

  4. تنها راه پیش پای اقتصاد ایران

  5. بیانیه حوزه علمیه امام خمینی (ره) درباره حواشی انتقال مالکیت یک باغ به آیت‌الله صدیقی

  6. فقر، بزرگی ما را می‌بلعد!

  7. پیشنهاد عجیب افزایش ۲۲درصدی دستمزد کارگران برای ۱۴۰۳ از سوی وزیر کار

  8. پاسخ روابط عمومی مجلس به علم‌الهدی درباره لایحه حجاب/ آیا نیکزاد با قالیباف رقابت می‌کند؟/ روایت کیهان از فایل صوتی جدید ظریف

  9. درخواست صدیقی از دادستانی درباره زمین‌خواری در ازگل/ واکنش دولت به شایعه برکناری مخبر

  10. دیر اما قابل‌توجه ...

  11. هدف قراردادن کشتی اسرائیلی و ناوشکن آمریکایی توسط ارتش یمن

  12. به زودی در این زمین مسکن ملی احداث می شود !

  13. تمجید «عبدالحمید» از حکومت طالبان!

  14. دستگیری عاملان انتشار فیلم درمانگاه قم | نخستین اعترافات متهمان

  15. انتقاد روزنامه دولت از زیباکلام/ پیش‌بینی علی مطهری از فراکسیون‌های مجلس آینده

  16. آزمونی بزرگ برای دولت رئیسی

  17. قبور لاکچری

  18. المیرای ۷ ساله کجاست؟!

  19. تورم نقطه به نقطه نسبت به اول سال ۲۲ درصد کم شد/ رشد اقتصادی به ۴.۵ درصد رسید

  20. پشت پرده ادعای جدید گروه «هفت» علیه ایران چیست؟

  21. حکایت چرخی که هزاران بار اختراع می شود!..

  22. آخرین وضعیت مذاکره نمایندگان کارگری و کارفرمایی

  23. افشاگری، تایید و واکنش‌ها

  24. یمنی ها فراتر از تصور !

  25. واکنش صدیقی به موضوع زمین‌خواری در حوزه‌علمیه ازگل: امضا‌یم جعل شده؛ دادستان ورود کند

آخرین عناوین