دور جدید درگیری‌های میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان که از روز ششم مهرماه آغاز شده بود با وساطت روسیه در تاریخ 20 آبان منجر به امضای توافقی برای آتش‌بس کامل بین طرفین درگیری شد.
بر اساس توافق، ارمنستان متعهد شد که به مرور زمان سه منطقه کلبجر، آغدام و لاچین را تخلیه و به جمهوری آذربایجان تحویل دهد. همچنین نیروهای روسی، همزمان با خروج نیروهای ارمنستان از قره‌باغ در این منطقه مستقر خواهند شد.
این توافق‌نامه اگر چه با خوشحالی جمهوری آذربایجان و شخص الهام علی‌اف مواجه شد و وی از «تسلیم ارمنستان» و دستاوردی مهم برای باکو سخن گفت اما نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان از آتش‌بس و امضای توافق به عنوان « تصمیم سخت» و «بسیار دردناک» یاد کرد.
بعد از امضای آتش‌بس، آشوب و درگیری‌هایی در ارمنستان رخ داد، زهراب مناتساکانیان، وزیر امور خارجه استعفا داد، همچنین اداره امنیت ملی ارمنستان اعلام کرد طرح ترور نخست‌وزیری را خنثی کرده است. با اتفاق‌های رخ داده، واضح است که فضای سیاسی و اجتماعی در ارمنستان بسیار ملتهب و ناآرام است و مشخص نیست پاشینیان تا چه زمانی در قدرت باقی خواهد ماند.
بنابراین باید گفت با توجه به نارضایتی سیاسی و اجتماعی که در کشور ارمنستان در جریان مناقشه اخیر قره‌باغ پدید آمده، مبرهن است توافق‌نامه فعلی نمی‌تواند تا به ابد پایدار و بادوام باشد. به طور کلی احتمالاً یک بحران زمانی پایان می پذیردکه تمامی طرف‌ها حداقل رضایتی از وضعیت و شرایط پیش آمده داشته باشند.
در این بین نگاهی به مواضع دیگر بازیگران مناقشه اخیر می‌تواند درس‌آموز و مهم باشد:
*در بحران اخیر با وجود این که روسیه متحد نظامی ارمنستان بود اما ابتدا نقش‌آفرینی چندانی نداشت و مسکو منطقه قره‌باغ را خارج از روابط خود با ایروان قرار داد. اما بعد از مدتی از گذشت جنگ، ولادیمیر پوتین با میانجیگری توانست روسیه را به عنوان تضمین توافق به طرفین بقبولاند. بدون شک مسکو از نقش‌آفرینی ترکیه در نزدیکی مرزهای خود بواسطه درگیری‌ها و اختلافاتی که در نقاط دیگر مانند سوریه و لیبی دارند خشنود نیست و به همین دلیل است که می خواست نقش آنکارا را در توافق اخیر کاهش دهد هر چند جمهوری آذربایجان با آن مخالف بود.
*در مناقشه اخیر، ترکیه و رژیم صهیونیستی نقش‌آفرینی پررنگی داشتند و هر دو در کنار باکو و علیه ارمنستان بودند. ترکیه در راستای حمایت از گسترش ایدئولوژی پان‌ترکیسم و احیای قدرت امپراتوری عثمانی، با تمام توان و تجهیزات به حمایت از جمهوری آذربایجان برخواسته بود. در این ارتباط نباید درگیری تاریخی ترکیه با ارمنستان را نیز از نظر دور داشت. رژیم صهیونیستی نیز بدلیل فروش تسلیحات بیشتر، حفظ اتحاد با جمهوری آذربایجان و قرارگیری در نزدیکی مرزهای ایران به شدت فعال بود. در شادی بعد از امضای توافق در خیابان‌های در جمهوی آذربایجان پرچم ترکیه و رژیم جعلی صهیونیستی نیز وجود داشت.
*اما دولت جمهوری اسلامی ایران در طول درگیری اخیر بر حق حاکمیت آذربایجان، تغییرناپذیری مرزهای بین المللی، مخالفت با ادامه جنگ و تاکید بر مذاکرات و بهره‌گیری از ابزار دیپلماسی و حل و فصل مسالمت‌آمیز اختلافات تاکید داشت. همچنین ایران به شدت با حضور تروریست‌های تکفیری و رژیم صهیونیستی در نزدیکی مرزهای خود مخالفت داشت.
البته انتشار نقشه‌ای مبنی بر تغییر مرزهای بین المللی به منزله زیر سوال رفتن اصول مورد تاکید ایران بود. اگر چه بلافاصله این امر با انکار عباس عراقچی، معاون و سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه مواجه شد. حتماً سخنان مسئولان وزارت امور خارجه باید حجت باشد اما در حال حاضر دقیقاً مشخص نیست تفاوت بین اتصال نخجوان به جمهوری آذربایجان از طریق نوار مرزی ارمنستان و ایران تحت عنوان کرویدور حمل و نقل و استقرار نیروهای روسی چه تفاوتی با تغییر مرزها از دید مقامات وزارت امور خارجه دارد. در واقع به نظر می رسد مطابق این مسئله، ایران دیگر مرز مشترکی با ارمنستان نخواهد داشت.
از این بابت ضروری است علاوه بر توضیح این ابهام، بر مبنای سیاست اعلامی درستی که توسط ایران تبیین شده بود در سیاست اعمالی نیز تحرک دیپلماتیکی گسترده ای با کشورهایی که مصالح مشترکی با آنها در منطقه قفقاز جنوبی وجود دارد از جمله روسیه در راستای تامین منافع ملی صورت گیرد.
