در صورت تایید نهایی پیروز "جو بایدن" در انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا، بایستی "دونالد ترامپ" را در عرصه سیاست داخلی این کشور، مهره ای سوخته در نظر گرفت. با این حال، وی احتمالا به تنش آفرینی های خود در عرصه سیاسی و اجتماعی آمریکا ادامه خواهد داد. 

 انتخابات ریاست جمهوری 2020 آمریکا را بایستی یکی از چالشی‌ترین انتخابات ها در کل تاریخ سیاسی این کشور ارزیابی کرد. در جریان این انتخابات، دونالد ترامپ رئیس جمهور مستقرِ آمریکا که یکی از جنجالی ترین روسای جمهور این کشور است، با استفاده از تمامی ظرفیت های خود در بحث عملیات روانی و اقدامات تبلیغاتی، سعی داشت تا نتیجه نهایی انتخابات را به نفع خود رقم زند و از موقعیت و جایگاه رقیب اصلی اش یعنی جو بایدن، مشروعیت زدایی کند. با این حال، علی رغم تمام چالش ها و تنش هایی که ترامپ ایجاد کرد (نظیر اعلام پیروزی پیش از موعد یا تحریک طرفدارانش جهت اعتراض به نتیجه انتخابات)، این جو بایدن بود که از وی پیشی گرفت و توانست آرا مردمی و الکترال بیشتری را به خود اختصاص دهد.

ترامپ نیز همسو با رویکردهای همیشگی خود، مکررا از وقوع "تقلب" و تخلف های گسترده در جریان انتخابات 2020 آمریکا خبر داده و حتی مقام های ارشد دولت وی نظیر "مایک پمپئو" وزیر خارجه آمریکا نیز، علنا از تداوم حضور ترامپ در قدرت علی رغم شکست در انتخابات سخن می گویند و به نوعی، طرفداران ترامپ را بیش از پیش تحریک می کنند. حتی خودِ ترامپ نیز در توئیتی (در تاریخ یکشنبه 25 آبان ماه) از پیروزی بایدن (البته با طرح اتهام انجام تقلب انتخاباتی از سوی او و حزب دموکرات) خبر می دهد و در روز بعد(26 آبان ماه)، ناگهان می گوید که "این من هستم که پیروز انتخابات شد". 

با این همه، اکنون برای افکار عمومی در جهان، سوال های مختلفی در مورد شرایط جاری آمریکا و دلیلِ به طول انجامیدن اعلامِ پیروز نهایی انتخابات ریاست جمهوری 2020 این کشور مطرح می شود. به طور خاص این سوال مطرح می شود که چرا این انتخابات، به یکی از جنجالی ترین ها در تاریخ آمریکا بدل شد؟ آینده سیاسی ترامپ چه خواهد بود؟ آیا آمریکای پساترامپ، درگیر تنش و آشوب خواهد شد؟ پرسش هایی که در ادامه سعی می شود در گفتگو با "مهدی فقیه"، دکترای علوم سیاسی از دانشگاه تهران و کارشناس مسائل آمریکا، به آن ها پاسخ داده شود. 

*دلیل اصلی چالش انتخاباتی اخیر در آمریکا و ایجاد تنش میان جمهوریخواهان و دموکرات ها در مورد نتیجه انتخابات را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا نظام انتخاباتی آمریکا در این زمینه از ضعف برخوردار است؟

چالش و تنش های انتخابات 2020 آمریکا تا حدی بر می گردد به شخصیت و روحیات ترامپ و بخشی نیز به عملکرد وی. از بعد روانشناسی، وی شخصیتی اقتدارگرا با رفتاری خارج از عرف داشت(چیزی مشابه رفتار قذافی در تخریب مرزهای لیبی تا اعراب (به قول وی: برادران عرب) بدون تشریفات اداری آزادانه به لیبی بروند، یا ملاقات وی با حسنین هیکل روزنامه نگار معروف مصری در ساعت 2 صبح، به نحوی که در مقطعی از دوره ریاست جمهوری ترامپ بحث سلامت عقل وی هم مطرح شد که با گواهی پزشک کاخ سفید، ماجرا خاتمه یافت. 

ترامپ خود را پیرومکتب "جکسونیسم" می دانست و «شعار اول آمریکا» را مطرح و سعی در اجرای آن نمود. اجرای این شعار توسط شخصی با روحیات و منش ترامپ باعث می شد تا عملکرد وی بیشتر از آنکه جاذبه داشته باشد، مبتنی بر دافعه باشد. در یک دوره کاری یک رئیس جمهور در آمریکا، این تعداد استعفاء، تغییر وزرا و مسئولین، بی گمان، بی سابقه یا حداقل کم سابقه است. 

در مورد بخش دوم پرسش که آیا نظام انتخاباتی آمریکا دارای ضعف است باید گفت هر کشوری ساز وکار انتخاباتی خاص خود را دارد، نظام انتخاباتی آمریکا ترکیبی از آرای عمومی و آرای کالج های انتخاباتی است که به نوعی سعی بر آن بوده تا بین رای عمومی و گزیبنش توسط نخبگان، تجمیع صورت گیرد.

اینکه آیا این نظام انتخاباتی با الزامات عصر کنونی سازگار است یا نه؟ بحثی است که جامعه و نظام سیاسی باید به این جمع بندی برسد تا تغییر لازم را انجام بدهد. تا پیش از پایان جنگ ویتنام، خدمت نظام وظیفه در آمریکا اجباری بود، یکی از تبعات اعتراضات به جنگ ویتنام، لغو اجباری بودن خدمت نظام وظیفه بود. در واقع، هنوز این باور و دغدغه در جامعه آمریکا ایجاد نشده که نظام انتخاباتی این کشور از کارایی چندانی برخوردار نیست تا متعاقبا برای اصلاح نقاط ضعف آن اقدام شود. 

*چرا اعلام نتیجه نهایی انتخابات در آمریکا تا به این حد به طول انجامیده است؟ آیا این یک رویه عادی در انتخابات آمریکا است؟ آیا دلیل تاخیر در اعلام نتیجه نهایی انتخابات آمریکا، مسایل و درگیری های سیاسی بوده است؟

معمولا بعد از پایان رای گیری عمومی در انتخابات آمریکا، فاصله زمانی یک ماهه ای است تا کالج های انتخاباتی تشکیل شود، این فاصله زمانی فرصت لازم را برای مانورهای سیاسی ترامپ فراهم کرده تا جوی متشنج را بعد از انتخابات فراهم کند. ولیکن تاثیری در عملکرد نهادهای حکومتی(کنگره و دیوان عالی) نخواهد گذاشت. 

* آینده سیاسی آمریکا در سایه تنش آفرینی های انتخاباتی ترامپ را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا ترامپ که تا حد زیادی موجب شکاف و انشقاق در جامعه آمریکا شده، از این ظرفیت در ادامه مسیر، در راستای منافع خود استفاده خواهد کرد و بحران های جدیدی را ایجاد می کند؟

ترامپ با عملکردش باعث شد تا شکاف های موجود در جامعه آمریکا بار دیگر نمایان شود، اما اگر نتیجه فعلی(پیروزی بایدن) تایید شود، شاید همچنان شاهد رفتارهای نامتعارف از رئیس جمهوریِ شکست خورده باشیم. تجربه جنبش های دانشجویی و ضد جنگ در آمریکای دهه 60 و 70 نشان داد که ساختار سیاسی آمریکا توانست این اعتراضات را در خودش حل کند و از بحران عبور کند، شاید این دیدگاه همانند دیدگاه اندیشمند برجسته و فقید علوم سیاسی، "رابرت دال" خوشبیانه باشد، دال در کتاب«درباره برابری سیاسی» معتقد است:

«فعالان مدنی شاهدند که چگونه واقعیت های سیاسی و اقتصادی و زندگی اجتماعی در آمریکا وعده اساسی و بشارت دموکراسی و برابری سیاسی را پیوسته کنار می زند و با آن همخوانی ندارد. همین که آمریکایی ها متوجه شوند، راه های متعددی برای کاهش سطح نابرابری وجود دارد، آنگاه حس جدیدی به زندگی آمریکایی دمیده خواهد شد».

اگر هم ساختار و سیستم سیاسی نتواند این شکاف ها را ترمیم یا کاهش دهد باید منتظر آنتروپی و تلاشی جهت نابودی سیستم فعلی بود. ولی مسئله ای که در این دوره از انتخابات شاهد بودیم و کمتر به آن پرداخته شد، بحث شکاف در درون حزب جمهوریخواه بود. عملکرد ترامپ به گونه ای بود که برخی از شخصیت های برجسته حزب جمهوری خواه در کمپین انتخاباتی بایدنِ دموکرات حضور پیدا می کردند و به نفع وی تبلیغ می کردند یا جان بولتن که در مقطعی به عنوان«مشاور امنیت ملی» ترامپ انجام وظیفه می کرد، نه ترامپ، و نه بایدن را شایسته رهبری آمریکا نمی دانست.

آنچه اهمیت دارد این پرسش است که آیا حزب جمهوری خواه خواهد توانست از پیامدهای دوره چهار ساله ترامپ رهایی پیدا کند؟ دقیقا همانند دهه 60 و 70 میلادی که آمریکا توانست خود را در مواجهه با بحران ها، بازسازی فکری و ساختاری کند(پیروزی رونالد ریگان در انتخابات 1980 آمریکا در حقیقت پیروزی نومحافظه کاری بود). 

*آینده سیاسی ترامپ را چگونه ارزیابی می کنید؟ به نظر شما اقدامات احتمالی وی همزمان با خروج از قدرت چیست؟ آیا گمانه زنی ها در مورد نامزدی وی برای انتخابات ۲۰۲۴ امریکا جدی هستند؟

ترامپ شاید بتواند در مدت باقی مانده تحرکات و اقداماتی انجام دهد که مهم ترین مسئله افزایش تعداد تحریم‌های ایران خواهد بود. در مورد ماهیت این اقدامات نمی توان به روشنی پاسخ داد.

 به طور کلی روسای جمهور آمریکا چه این که دو دوره متوالی انتخاب شوند یا تک دوره ای باشند، بعد از پایان دوره خود به عنوان یک سرمایه سیاسی و اجتماعی شناخته می شوند.

تا پیش از تصویب متمم یا اصلاحیه بیست و دوم قانون اساسی آمریکا در سال 1951، « فرانکلین دلانو روزولت» 4 دوره متوالی رئیس جمهور آمریکا بود، اما با تصویب متمم بیست و دوم هیچ کس نمی تواند بیش از دوبار سِمت رئیس جمهوری را دارا باشد. بعد از تصویب این متمم، روسایی که تک دوره ای بودند با پایان دوره خود، دیگر در عرصه انتخابات وارد نمی شدند.

به فرض حضور دونالد ترامپ در انتخابات 2024، باید این پرسش را مطرح کرد که آیا این نامزدی از سوی حزب جمهوریخواه خواهد بود یا به عنوان نامزد مستقل؟ حزب جمهوریخواه بعید است از نامزدی دوباره وی حمایت کند، انتخابات آمریکا همواره بین دو حزب جمهوری خواه و دموکرات بوده و نامزد سوم یا مستقل شانس چندانی ندارد یا در بهترین حالت به کاهش رای یکی از دو نامزد اصلی کمک می کند.