دولت آمریکا روز یکشنبه در اقدامی یکجانبه و باوجود مخالفتهای بینالمللی سازوکار بازگشت تحریمها (اسنپ بک) را علیه ایران فعال کرد.
مطابق بیانیهای که وزارت خارجه آمریکا صادر کرد تمام تحریمهای سازمان ملل ازجمله تحریمهای تسلیحاتی دوباره برقرارشده است. محدودیتهای جدید شامل محدودیتهایی مرتبط با برنامه هستهای، دفاعی و موشکی است.
در بیانیه وزارت خارجه آمریکا تأکید شده تحریمها به دلیل فرایند اسنپ بک ذیل قطعنامه 2231 شورای امنیت بازگردانده میشوند.
ادعای وزارت خارجه آمریکا درباره بازگشت تحریمهای سازمان ملل در حالی مطرحشده که کشورهای اروپایی در نامهای به سازمان ملل اعلام کردهاند که تلاش آمریکا فاقد وجاهت است و آنها به تعلیق تحریمهای ایران پایبند میباشند.
ایران در سالهای اخیر و بعد از خروج آمریکا از توافق هستهای دائماً عنوان داشته آمریکا دیگر جزو مشارکتکنندگان در برجام نیست و ازاینرو تلاش برای فعال ساختن مکانیسم ماشه فاقد اعتبار است.
اگرچه اقدام اخیر آمریکا با همراهی کشورهای عضو برجام همراه نشد اما آیا میتوان آن را بهمثابه یک پیروزی برای ایران قلمداد کرد؟ رئیسجمهور و برخی مقامات دولت در روزهای اخیر چنین سخنانی مطرح کردهاند و در موضعگیریهای خود عنوان داشتهاند تلاش آمریکا برای فعال شدن مکانیسم ماشه «شکستخورده» و بنابراین بهمثابه یک پیروزی برای کشورمان است.
در این راستا حجتالاسلاموالمسلمین روحانی در جلسه هیئت دولت بیان کرده بود «روز شنبه و یکشنبه روز پیروزی ملت ایران و روز شکست مفتضحانه آمریکاست».
رئیسجمهور روز یکشنبه نیز در جلسه هیئت دولت گفته بود: آمریکا بهعنوان یک کشور زورگو در جهان از دو سال پیش تلاش برای تحریمهای مجدد شورای امنیت را شروع کرد اما امروز به نقطه شکست خود رسید. خوشبختانه آمریکا در تمام مراحل با شکست و پاسخ منفی جامعه جهانی و حتی متحدین خود روبرو شد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در توییتر نوشت: دونالد ترامپ باید پیش از آنکه پامپئو بیشتر آمریکا را به یک مضحکه جهانی تبدیل کند تغییر رویه دهد.
مجید تختروانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد گفت: آمریکا به شنا کردن در خلاف جریان آب ادامه میدهد به همین دلیل چیزی جز انزوای بیشتر بینالمللی نصیبش نخواهد شد.
حمید بعیدی نژاد، سفیر ایران در انگلیس نیز نوشت: باگذشت ۳۰ روز از درخواست اولیه آمریکا برای بازگشت ۶ قطعنامه تحریم سازمان ملل متحد علیه ایران، شورای امنیت بدون هیچگونه اقدامی، مخالفت خود را با آمریکا اعلام و آن درخواست را بایگانی نمود. آمریکا با یک انزوای بیسابقه روبرو شده و سیاست ضدبرجامیاش با شکست کامل روبرو شده است.
بعیدی نژاد در ادامه مدعی میشود: فشار حداکثری بینالمللی علیه واشنگتن برای تغییر سیاستهایش در خصوص توافق هستهای ایران رو به افزایش است.
اما علیرغم خوشبینیهایی که مسئولان دولتی بیان داشتهاند نباید موضع مخالفت برخی کشورهای اروپایی با اقدام اخیر آمریکا را در حد یک پیروزی استراتژیک بالا برد و مثلاً عنوان کرد «سیام شهریور ۹۹ روزی بهیادماندنی در تاریخ دیپلماسی کشورمان» است. ممکن است این عدم همراهی ظاهری و مقطعی کشورهای اروپایی را نوعی پیروزی نسبی سیاسی برای دولت به حساب آورد اما آنچه برای کشورمان تعیین کننده و راهگشاست تصمیمات عملی کشورهای مدعی مخالفت با آمریکاست که اثر آن را نیز مردم در زندگی خود احساس کنند. این همان چیزی است که رییس جمهور نیز سال ها قبل به آن اشاره کرده بود و وعده تحقق آن را داده بود: سانتریفیوژ باید بچرند اما زندگی مردم هم باید بچرخد! تجربه همراهی کشورهای اروپایی با آمریکا علیرغم مخالفت های زبانی در مباحث سیاسی نشان داده که از این مخالف خوانیهای مقطعی و ظاهری اروپا آبی برای ایران گرم نمی شود و نباید چندان هم به آن دلخوش بود. متاسفانه امروز نه سانتریفیوژها به اندازه کافی می چرخند و نه چرخ معیشت مردم !
در حال حاضر اگرچه ایران در پی خروج آمریکا از برجام، تعهدات هستهای خود را کاهش داده اما عملاً این اقدام موجب نشده که تحولی جدی در مناسبات بین طرفین رخ دهد و آمریکا در زمین ایران مشغول بازی علیه منافع کشورمان است. بهعبارتیدیگر سیاست سختگیرانه و فشار حداکثری آمریکا محدودیتهای بسیاری بر ایران را موجب شده اما درعینحال باوجوداینکه به اهداف خود نائل نشده، واشنگتن تمایلی به تغییر آن را ندارد.
اما عملاً دولت ایران نیز دچار احتیاط و محافظهکاری شده و گویی منتظر ورود یک عامل دیگر برای به هم زدن معادلات ترامپ است و قدرت نقشآفرینی ندارد. در ابتدای خروج آمریکا از برجام، این عامل انتظار کمک از کشورهای اروپایی بود اما با برآورده نشدن انتظارات، اینک به عوامل دیگری مانند شکست ترامپ در انتخابات رسیده است.
وقتی چنین سیاست منفعلانهای در دستور کار قرار میگیرد و عملاً قدرت تعیینکنندگی از دست میرود میباید اتفاقاتی مانند آنچه دیروز رخ داد را باید در حد یک پیروزی استراتژیک و مهم بالا برد درحالیکه بر هر فرد و ناظر بیطرفی مشخص است عدم همراهی اروپا با ترامپ در عمل نمیتواند ذرهای در محدودیتهای اعمالشده خلل ایجاد کند.