روز یکشنبه ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۰ برابر با ۲۳ شهریور ۱۳۹۹ «جینین هینیس پلاسخارت» نماینده سازمان ملل در عراق که برای دیدار با آیتالله «سید علی سیستانی» مراجع عالیقدر شیعیان در عراق به نجف اشرف رفته بود با وی دیدار و گفتگو کرد.
این اولین دیدار آیتالله سیستانی با یک مقام بینالمللی پس از شیوع کرونا در عراق به شمار می رود.
اما این دیدار دارای ابعاد ظاهری و مضمونی بود. از بعد ظاهری٬ یکی از نکات نادر و جالب توجه این دیدار آن بود که یک کلیپ ویدئویی از گفتگوی میان دو طرف منتشر شد؛ درحالی که پیش از این در دیدارهای مشابه تیم رسانهای تنها به گرفتن یک عکس اکتفا میکردند.
اما از نظر مضمون و محتوا٬ مواضع آیتالله سیستانی پس از یک سکوت طولانی به دنبال تشکیل دولت «مصطفی کاظمی» متمرکز بر ۳ نکته بود:
-برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی
-بازگرداندن استقلال و هیبت دولت
-جلوگیری از مداخلات خارجی در امور دولتی
مرجع عالیقدر شیعیان در عراق درباره اهمیت انتخابات پارلمانی که قرار است سال آینده برگزار شود اظهار داشت که این انتخابات بسیار حائز اهمیت بوده و باید شرایط ضروری برای شفافیت و سلامت آن اتخاذ شود .این کار برای تشویق شهروندان جهت شرکت حداکثری بسیار ضروری است و برای این کار باید بر اساس قانونی عادلانه و منصفانه به دور از منافع خاص برخی از گروه ها و طرف های سیاسی برگزار شود. همچنین باید شفافیت و سلامت این روند در تمامی مراحل اجرایی آن مورد لحاظ قرار بگیرد و نظارت بر آن نیز به شکلی جدی و با هماهنگی با طرف های متخصص در نمایندگی سازمان ملل انجام شود.
اما ایشان در ادامه صحبتهایشان٬ دو نکته بعدی یعنی بازگرداندن هیبت و استقلال دولت و جلوگیری از مداخلات خارجی را در ارتباط با یکدیگر بیان کرد.
آیتالله سیستانی در بحث مداخلات خارجی اشاره مستقیم به نیروهای خاصی نداشت؛ اما واضح است که کدام طرف خارجی بارزترین مداخلات را در امور داخلی عراق دارد.
بحث خروج نیروهای آمریکایی از عراق پس از تصویب مصوبه پارلمان این کشور درباره اخراج نیروهای خارجی از این کشور که در ۵ ژانویه ۲۰۲۰ به دنبال شهادت سردار سپهبد «قاسم سلیمانی» و «ابومهدی المهندس» و همرزمانشان به دست تروریستهای آمریکایی اعلام شد که طبق قانون٬ نظامیان خارجی و به ویژه آمریکاییها باید خاک عراق را ترک میکردند که بنا به دلایل متعدد تاکنون این اتفاق نیفتاده است.
مذاکرات استراتژیک میان بغداد و واشنگتن علیرغم تاکید گروههای عراقی مبنی بر اینکه اولویت تیم بغداد در این مذاکرات باید اخراج آمریکاییها از کشورشان باشد نیز راهی برای خروج نظامیان بیگانه از عراق باز نکرد.
به نظر میرسد که در این میان برخی طرفهای با هدایت مستقیم ایالات متحده قصد دارند بند اخراج بیگانگان از عراق را به گونه دیگری تفسیر و توجهها را از سمت نظامیان آمریکا دور کرده و یا دست کم به بهانههای مختلف در این امر تعلل کنند.
اما درباره بیانیه آیتالله سیستانی در این بازه زمانی چندین نکته مهم وجود دارد:
- تجربه بیانات مرجع عالیقدر شیعیان در عراق در مراحل حساس و سرنوشتساز این کشور نشان میدهد ایشان تا زمانی که اوضاع به آخرین حد نرسیده و احساس نیاز نکند دست به صدور بیانیه آن هم در ابعاد گسترده نمیزند.
- آیتالله سیستانی هنگامی که عراق کاملا گرفتار یک بن بست سیاسی شده باشد دست به کار شده و نقشه راه ایشان همانطور که در دورههای قبل خود را نشان داد٬ گره همواره کور سیاسی این کشور را باز میکند.
ایشان همواره با رهنمودهای راهگشای خود نقش مهم، اساسی و تعیین کنندهای را در عرصه سیاسی این کشور ایفا کرده است.
البته این نقش تعیینکننده آیتالله سیستانی در عراق همیشه مربوط به تنگناهای سیاسی نیست. به عنوان نمونه می توان به صدور فتوای «جهاد کفایی» مرجعیت عالیقدر شیعیان عراق در جریان یورش وحشیانه تروریست های تکفیری داعش به این کشور اشاره کرد که یکی از مهمترین و اساسی ترین مواضع و اقدامات مرجعیت در بزنگاههای تاریخی به شمار می رود، زیرا با این اقدام هوشمندانه و بهموقع بود که هزاران تن از جوانان عراقی به صورت داوطلبانه به نبرد با داعش رفته و در نهایت نیز شکست سنگینی را به آن تحمیل کردند.
واقعیت آن است که مرجعیت عالیقدر شیعیان عراق با اظهارات اخیر خود این مسأله را گوشزد کرد که بیگانگان و در رأس آن ها ایالات متحده آمریکا نباید و نمیتوانند که از عراق عرصه ای برای کشمکش های منطقه ای و فرامنطقه ای بسازند و حرکت این کشور به سمت آینده در مراحل پساداعش را کند کرده و یا متوقف سازند.
این توصیه های اخیر مرجعیت شیعیان عراق نشان از آن دارد که آیت الله سیستانی نگاه دقیق و جامعی نه تنها به تحولات داخلی عراق بلکه به مسائل مربوط به این کشور در عرصه های منطقه ای و فرامنطقه ای نیز دارد. بدون شک بهره برداری از این رهنمودهای راهگشا، می تواند کلید حل بسیاری از چالشهای سیاست خارجی عراق باشد.
علاوه بر این، مرجعیت عالیقدر عراق همچنین بر لزوم حفاظت و حراست از دستاورد بزرگ و حماسی شکست تروریست های تکفیری داعش در عراق تأکید دارد و تحقق این مهم را در گرو مبارزه با فساد میداند. برهمین اساس، واضح است که توصیه های آیت الله سیستانی درخصوص لزوم مبارزه با فساد، در واقع با هدف حفظ دستاورد ارزشمند شکست تکفیریها در عراق، مطرح شده است.
در هر صورت، تجربه در طول تاریخ سیاسی عراق این مسأله انکارناپذیر را برای همگان اثبات کرده است که هرگاه به ندای آیت الله سیستانی مرجعیت عالیقدر شیعیان عراق گوش فرا داده شده، این کشور در مسیر رشد، شکوفایی و موفقیت در تمامی عرصه های سیاسی و غیر سیاسی گام برداشته است و در این مرحله میتواند حتی برای یک دوره کوتاه نقش تاثیرگذاری در حل اختلافات گروههای سیاسی و رسیدن به ثبات در عراق داشته باشد.