همشهری نوشت: عدم‌توازن بین عرضه و تقاضا دوباره منجر به رشد قیمت دلار شده است به‌طوری که در مبادلات روزگذشته قیمت هر دلارآمریکا برخلاف صحبت‌های مسئولان که همواره گفته‌اند قیمت ارز کاهش خواهد یافت از مرز ۲۵هزار تومان عبورکرد و همزمان با این رویداد صف‌های زیادی جلوی صرافی‌ها برای خرید دلار تشکیل شد.
قطع وابستگی به درآمد‌های نفتی به همین راحتی و ظرف یک تا ۲سال میسر نیست، برای عبور از اقتصاد نفتی به سال‌ها زمان نیاز است. اقتصادی که به درآمد‌های نفتی معتاد شده بود حالا باکاهش درآمد‌های نفتی مواجه شده است. درگذشته نیازهای بازار ارز از طریق درآمد‌های نفتی تامین می‌شد حالا اگرچه دولت در تلاش است تا از طریق توسعه صادرات غیرنفتی جای خالی نفت را پر کند اما گویا حجم تقاضا در بازار ارز متناسب با عرضه نیست و برای ایجاد تعادل در بازار ارز باید راهکار‌های تازه‌تری برای افزایش صادرات و توسعه درآمد‌های ارزی اندیشید، تا ارز بیشتری برای تامین نیاز داخلی وارد شود و از رشد بیشتر قیمتها در بازار ارز جلوگیری کند. همه اینها در حالی است که اقتصاد ایران با وجود کتمان دولت، چندین فصل متوالی است که در رکود به سر می‌برد و اگرچه مسئولان این رکود را باور ندارند اما علنا اقتصاد ایران وارد دوره رکود و حتی به بیان دیگر، رکود تورمی شده است.
همه اینها در حالی است که تازه‌ترین گزارش‌های مرکز آمار نشان می‌دهد اقتصاد ایران در فصل گذشته ۳.۵درصد کوچک‌تر شده و حتی انتشار گزارش جدید از شاخص پیش‌نگر مدیران خرید (شامخ) نشان می‌دهد که وضع تولیدکننده‌ها به‌دلیل کمبود و گرانی مواداولیه و کاهش شدید تقاضا در حال بدتر شدن است. این موضوع از یک طرف می‌تواند منجر به رشد دوباره قیمتها شود و از سوی دیگر به رکود و بیکاری دامن بزند، بر این اساس چشم‌انداز چندان روشنی برای رشد اقتصادی و افزایش درآمد‌های ارزی وجود ندارد. همچنین آمارهای سال گذشته نشان می‌دهد که با وجود تحریم، بخشی از نیاز ارزی کشور در سال قبل با فروش نفت تامین شده بود اما امسال با توجه به تداوم تحریم‌ها، شیوع کرونا و کاهش قیمت نفت، احتمالا میزان صادرات کشور در این حوزه بار دیگر کاهش خواهد یافت و صادرات محصولات وابسته به نفت که یکی از اصلی‌ترین کالاهای سبد صادراتی را تشکیل می‌دهد نیز پایین خواهد آمد.
آمارهای صادراتی این ماه‌ها نیز از آن حکایت دارد که صادرات ایران بیش از ۳۰درصد کاهش یافته و حتی درصورتی که در ماه‌های پیش‌رو بخشی از این آمار جبران شود، همچنان باید انتظار داشت که میزان صادرات کشور به حد سابق نرسد.
هم راستا با این موضوعات اطلاعات موجود نشان می‌دهد که مشکلات مربوط به فضای کسب و کار همچنان پابرجاست و اقدامات عاجلی برای بهبود فضای کسب وکار و افزایش تولید ناخالص داخلی که می‌تواند منجر به توسعه صادرات هم شود، انجام نشده است و همچنان به‌دلیل موانعی که برسر کسب و کار وجود دارد ازجمله انحصار در بازارها، چشم‌انداز فضای کسب و کار چندان امیدبخش نیست. همه این عوامل از یک عدم‌توازن بین عرضه و تقاضا در بازار ارز حکایت دارد، چراکه بخش مهمی از عدم‌توازن در عرضه و تقاضا در بازار ارز ناشی از جریانات آتی ورود ارز به کشور در فقدان نفت است که چشم‌انداز چندان مشخصی ندارد. شاید سرمایه‌گذاران در بازار ارز هم متوجه همین موضوعات شده‌اند که تقاضا به غیراز عوامل فصلی، به شکل عمومی هم در بازار افزایش یافته و حتی منجر به تشکیل صف‌های خرید جلوی صرافی‌ها شده است.
عبور از ۲۵ هزار تومان
تحت‌تأثیر ناتوازنی در میزان عرضه و تقاضا در بازار ارز، دیروز بار دیگر قیمت هر دلارآمریکا در بازار آزاد از مرز ۲۵هزار تومان گذشت و حتی دلار فردایی که به‌صورت کاغذی و برای معاملات روز بعد انجام می‌شود تا مرز ۲۵هزارو ۵۰۰تومان پیشروی کرد. به‌دنبال این رشد بانک مرکزی اعلام کرد با قدرت درحال تامین تقاضای بازار ارز است اما مشخص است حرف مسئولان دیگر برای بازار ارز خریدار ندارد و بازار بدون توجه به صحبت‌های مقامات، تحت‌تأثیر نظام عرضه و تقاضا کار خودش را انجام می‌دهد.
وقتی قیمت دلار به مرز ۱۸هزار تومان رسید، عبدالناصر همتی، رئیس‌کل بانک مرکزی برای چندمین بار در سال‌جاری از کاهش قیمتها در آینده خبر داد و تأکید کرد قیمت دلار در بازار واقعی نیست. او حتی در صفحه شخصی خود چندین بار سرمایه‌گذاران را از حضور در بازار ارز منع و تأکید کرد مسئولیت زیان برعهده سرمایه‌گذاران است، اما حالا دلار، در طول چند‌ماه اخیر بیش از ۱۰هزار تومان رشد کرده است؛ نه کسی از سرمایه‌گذاری در بازار متضرر شده و نه کسی باور دارد دلار بار دیگر از ۲۰هزار تومان عقب‌تر برود. حتی این روزها مردم برای خرید دلار صف می‌بندند.
تشکیل صف‌های خرید جلوی صرافی‌ها
از چند روز پیش به غیراز افزایش تقاضای فصلی برای خرید ارز، حجم تقاضای عمومی هم برای قیمت دلار افزایش یافته و حتی جلوی برخی از صرافی‌ها، صف‌های خرید دلار تشکیل شده است. برخی خبرها نشان می‌دهد هنوز تسویه‌حساب پیمان‌های ارزی برخی صادر‌کننده‌ها به پایان نرسیده و آنها در حال تامین ارز مورد نیاز خود هستند و بخشی از دلایل رشد ناشی از تقاضا برای همین حواله‌های ارزی است. خبر‌های دیگر نشان می‌دهد گشایش برخی مسیر‌های تجاری با امارات نیز بر حجم تقاضا برای واردات کالاهای قاچاق اضافه کرده است.
در عین حال این روزها تفاوت قیمت دلار در بازار بین بانکی با بازار آزاد که رقمی در حدود۲هزار تا ۲۵۰۰تومان است مردم را ترغیب کرده تا از سهمیه سالانه خود که ۲۲۰۰دلار است برای دریافت سود ناشی از این تفاوت قیمت استفاده کنند و این موضوع بر حجم تقاضای عمومی اضافه کرده است. درحال حاضر ارزی که به‌صورت سهمیه به ازای هرکارت ملی به متقاضیان تحویل می‌شود در حدود ۲۲هزارو ۷۵۰تومان است درحالی‌که خریداران میتوانند این ارز را در بازار آزاد به قیمت بیش از۲۵هزار تومان بفروشند.
این موضوع ظرف چندروز گذشته منجر به افزایش تقاضا در بازار شده و به‌ویژه در روز گذشته صف‌های بیشتری در صرافی‌ها برای استفاده از این فرصت آربیتراژی تشکیل شد. برخی خبرها حتی نشان می‌دهد که به‌دلیل شدت تقاضا، جلوی برخی از صرافی‌ها در شمال شهر بین متقاضیان درگیری ایجاد شده است.
بانک مرکزی: تقاضا با قدرت تامین می‌شود
به‌دنبال رشد قیمت ارز دیروز بانک مرکزی اعلام کرد: بررسی‌های میدانی حاکی از آن است که حجم معاملات اسکناس در بازار غیررسمی بسیار پایین بوده و حجم تقاضای روزانه در بازار رسمی اسکناس نیز طی چند روز اخیر رقمی بین ۵ تا ۸ میلیون دلار بوده است. به گزارش روابط عمومی بانک مرکزی، این بانک در راستای وظایف و مسئولیت‌های قانونی خود و سیاستهای کلان اقتصادی، با وجود محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی، سیاست تسهیل تجارت، حفظ ارزش پول ملی و قدرت خرید خانوارها و صاحبان کسب وکار، تعادل منابع و مصارف ارزی و کمک به رشد اقتصادی را دنبال می‌کند.
بنابراین، در این شرایط سخت جنگ اقتصادی، سیاستگذار پولی نمی‌تواند صرفاً دنباله‌روی شاخص ارزی اسکناس و حواله در بازار غیررسمی ارز باشد، چراکه شکل‌گیری نرخ‌های اسمی بالای ارز در بازار یادشده، عمدتاً ناشی از انتظارات و نه عوامل بنیادین، کمکی به ایجاد و حفظ ثبات در بازار ارز و بخش‌های واقعی و مالی اقتصاد نخواهد کرد و اقتصاد ایران را با چالش‌های جدی مواجه خواهد ساخت. در این راستا، بانک مرکزی متناسب با شرایط و روند امروزه بازار نسبت به تأمین تقاضاهای واقعی ارز به‌صورت اسکناس و حواله اقدام کرده است. بنابراین سیاست این بانک حفظ ثبات بازار ارز براساس عوامل بنیادین است.
در پایان یادآور می‌شود، بازار اسکناس توسط بازارساز در حال اشباع شدن است و به‌نظر می‌رسد بازارساز با این اقدام دست دلالان را از بازار کوتاه کرده است و تأمین نیازهای ارزی متقاضیان واقعی توسط نظام بانکی و شبکه صرافی‌های مجاز به نرخ بازار و براساس عوامل بنیادین ادامه خواهد داشت.
