به گزارش الف، بازگشایی حضوری مدارس در ایران نیز مانند سایر کشورها به چالشی بزرگ در دوران پاندمی ویروس کرونا تبدیل شده است. د رحالی که مسوولان آموزش و پرورش اصل را بر دایر کردن مدارس به شرط رعایت پروتکل ها گذاشته اند برخی نمایندگان جامعه پزشکی این اقدام را تیر خلاص به سلامت دانش آموزان دانستند و خواستار تعطیلی فوری مدارس شدند.
به طور مثال، دکتر عباس آقازاده، رئیس مجمع عمومی سازمان نظام پزشکی در نامه ای سرگشاده خطاب به ستاد ملی مبارزه با کرونا تاکید کرده است: «ستاد ملی مبارزه با کرونا باید از جان میلیون‌ها دانش آموز دفاع کند. وزیر آموزش و پرورش طی بیاناتی در اجلاس با مدیران مربوطه، اظهار داشته‌اند که مدارس باید بطور حضوری بازگشایی شوند. این «دستور» جناب وزیر، با شرایط حاکم بر همه‌گیری ویروس کرونا و وضعیت «قرمز» بسیاری از مناطق کشور، همخوانی ندارد. به خطر انداختن جان میلیون‌ها دانش آموز و آموزگار و خانواده‌های ایشان و دخالت در کارشناسی تخصصی نحوه مبارزه با کرونا، می‌تواند در کمترین فاصله زمانی به یک فاجعه انسانی تبدیل شود .لذا از مسئولان ستاد ملی مبارزه با کرونا، جدا تقاضا میکنیم که از بازگشایی حضوری مدارس در همه مقاطع تحصیلی و در کلیه استان‌ها و مناطق کشور، اکیدا جلوگیری شود.»
همچنین دکتر محمدرضا ظفرقندی، رئیس کل سازمان نظام پزشکی نیز در نامه ای انتقادی به وزیر آموزش و پرورش، تصریح کرده است: «علت واقعی این تصمیم غیرمنتظره برای مردم مکشوف نیست، ولی هر چه هست، بازگشایی حضوری مدارس با شرایط خطیر بیماری کرونا و سلامت دانش آموزان و خانواده آن ها سازگاری ندارد و یقینا موجب تحمیل بیماران بیشتر بر جامعه پزشکی، پرستاری و کادر درمان خواهد شد. حتی در اکثر کشورهایی که در کنترل این بیماری شرایط بسیار بهتری از ایران دارند و حتی مرگ ومیر ناشی از کرونا در آن کشورها کمتر از یکصدم موارد در کشور ما است، هنوز در مورد بازگشایی حضوری مدارس، تامل و احتیاط می کنند.»
از سوی دیگر، وزارت آموزش و پرورش گفته است که بازگشایی حضوری مدارس، کاملا با هماهنگی وزارت بهداشت انجام شده و در این زمینه پروتکل های بهداشتی با جدیت در مدارس، اجرا می شود.
در این بین، سعید نمکی، وزیر بهداشت هم توپ را به زمین آموزش و پرورش انداخته و اعلام کرده است: «اگر سلامت شهروندان را در خطر ببینیم، به عنوان وزارت بهداشت، محکم در مقابل آن حرکت خواهیم ایستاد. یقینا در مورد بازگشایی مدارس و دانشگاهها از هرچیزی که سلامت فرزندان ما را تهدید کند، ممانعت میکنیم. در این راستا هر اقدامی که منطبق بر پروتکل‌های بهداشتی و به دور از آسیب جسمی و روحی فرزندان ایران باشد را اجرا خواهیم کرد.»
این مجموعه اظهارنظرهای متناقض، موجب کلافگی و سردرگمی خانواده ها شده است. در نظر بگیرید که حتی تا یک روز قبل از زمان بازگشایی مدارس، هنوز معلوم نبود که دقیقا چه سیستم آموزشی قرار است در مدارس پیاده شود و از خانواده ها خواستند که هر کدامشان تک تک به مدارس زنگ بزنند. با این وجود، فقط به فاصله چند ساعت مانده به بازگشایی مدارس، به یکباره وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد که نیاز به تماس با مدرسه نیست و همه مدارس به شکل حضوری فعال هستند.
وقتی در سطوح خرد و کلان مدیریت نظام آموزشی نیز مواضع یکسانی وجود ندارد و هر لحظه یک اظهارنظر جدید و متناقض درباره بازگشایی مدارس مطرح می شود، این شرایط از یک آشفتگی واضح مدیریتی حکایت دارد که چوب آن را دانش آموزان و والدین خواهند خورد.
چالش‌های آموزش حضوری در دوران کرونا
وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده است که حدود 35 مدارس در مناطق سفید به شکل کاملا حضوری و عادی به فعالیت خود ادامه خواهند داد. یعنی حدود پنج میلیون دانش آموز و والدین آنها باید فرض را بر این بگذارند که کرونا وجود ندارد و دانش آموز مثل سال های گذشته به شکل حضوری در مدرسه حضور شود. کارشناسان نظام سلامت تاکید دارند که با توجه به ممنوع نشدن ترددهای غیرضروری، منطقه سفید و قرمز معنی ندارد و هر لحظه ممکن است وضعیت یک منطقه از سفید به قرمز تبدیل شود. بنابراین به اعتقاد آنها نباید در این شرایط، جان هیچ دانش آموزی را به خطر انداخت.
سعید روزبهانی، کارشناس آموزشی که سال ها در مقطع ابتدایی تحصیل کرده است به «الف» می گوید: «معتقدم در این شرایط، هرگونه تلاش برای آموزش حضوری در مدارس، ظلم در حق دانش آموزان است. هیچ اولویتی بالاتر از سلامت دانش آموزان وجود ندارد. نظام آموزشی ما برخلاف کشورهای توسعه یافته به شکلی نیست که با کارگاه آموزشی و آزمایشگاه و فعالیت تجربی، مطالب آموزشی را به دانش آموزان منتقل کند. بیشتر مفاهیم آموزشی در مدارس ما به شکل تئوری است. این مطالب تئوری هم از طریق آموزش مجازی، قابل انتقال است و بنابراین اصرار بر آموزش حضوری در این شرایط خطیر، منطق ندارد.»
او یادآور می شود: «حتی در کشورهای توسعه یافته هم که آموزش در بستر فعالیت های تجربی انجام می شود، بیشتر آموزش ها را به شکل مجازی دنبال می کنند، اما در کشور ما اصرار دارند که همه دانش آموزان حتما در کلاس درس حاضر شوند. به نظرم بجای اصرار بر حضور فیزیکی دانش آموزان باید مهارت معلمان برای آموزش مجازی افزایش یابد و آموزش و پرورش باید در این زمینه کلاس های آموزشی ضمن خدمت برگزار کند.»
آیا فقط آموزش مجازی در مدارس، جواب می‌دهد؟
رعایت پروتکل های بهداشتی برای دانش آموزان مقطع ابتدایی تقریبا امری محال است. به سختی می توان یک دانش آموز کلاس اول ابتدایی را مجبور به رعایت پروتکل های بهداشتی و فاصله گذاری اجتماعی کرد. به همین دلیل نیز در مدارس بسیاری از کشورها، آموزش برای آن گروه از دانش آموزان کم سن و سال به شکل غیرحضوری انجام می شود، اما در کشور ما حتی به کودکان پیش دبستانی هم اعلام شده است که به شکل حضوری در مدارس، حاضر شوند. بسیاری از کارشناسان آموزشی تاکید دارند که ترکیبی از آموزش مجازی و حضوری با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی می تواند شیوه آموزشی کاملی در مدارس باشد که در بسیاری از نقاط جهان نیز بازخورد موفقی داشته است.
محمد گیلانه، کارشناس آموزشی که سال ها به عنوان مدیر مدرسه در تهران فعالیت کرده است، ضمن دفاع از آموزش حضوری به «الف» می گوید: «نمی شود در بیرون گود ایستاد و گفت که همه آموزش ها در مدارس باید به شکل مجازی دنبال شود. وقتی این حرف را می زنید، قبلش باید خودتان را جای آن دانش آموزی بگذارید که تبلت و تلفن همراه ندارد و چاره ای جز آموزش حضوری به او وجود ندارد. قبلش باید خودتان را جای معلمی بگذارید که کیفیت پایین آموزش مجازی را می بیند و احساس می کند که انتقال مفاهیم در بستر مجازی به دانش آموزانش، هیچ فایده ای نداشته است. خودتان را باید جای معلمی بگذارید که نمی تواند هیچ ارزشیابی درستی از دانش آموزانش داشته باشد و دقیقا نمی داند که چه کسی درس ها را یادگرفته است و چه کسی، فرا نگرفته است.»
او تاکید می کند: «تا وقتی که بستر فضای مجازی در کشور ما برای آموزش های اصولی و علمی فراهم نشود، چاره ای جز آموزش حضوری نداریم. مثلا هم دانش آموزان و هم بسیاری از معلمان، نسبت به استفاده از سامانه شاد کاملا کلافه شده اند. این سامانه با نواقص جدی روبرو است که بارها گفته شده است. این فقط خود معلم و دانش آموز است که باید هر روز با این مشکلات سامانه، کلنجار برود. وقتی حکم به آموزش کامل مجازی می دهیم، باید قبلش این مشکلات را هم ببینیم. به همین دلیل، معتقد هستم که ترکیبی از آموزش مجازی و آموزش حضوری در مدارس با رعایت کامل پروتکل های بهداشتی می تواند بهترین شیوه آموزشی در مقطع کنونی باشد.»
برخی کارشناسان آموزشی هم معتقدند که جدای از مفید بودن یا نبودن آموزش مجازی، بحث دیگر این است که معلمان کاملا غافلگیر شدند. علی اصغر فانی، عضو شورای عالی آموزش و پرورش هم انتقاد می کند: «خبر بازگشایی حضوری مدارس، بسیار دیر اعلام شد و مدیران مدرسه خودشان را برای آموزش مجازی بخصوص در شهری مثل تهران و سایر شهرهای قرمز آماده کرده بودند. شاهد بودیم که از چهارشنبه و پنجشنبه یکباره بحث حضور در کلاس مطرح شد. به نظر بنده مدارس نمی توانند آمادگی را به این سرعت کسب کنند.»
غافلگیر شدن مدیران مدارس در مناطق قرمز، آثارش را به طور غیرمستقیم به خانواده ها هم منتقل کرده است. دغدغه اصلی اینجاست که انگار هنوز نظام آموزشی در دوران کرونا، تکلیفش با خودش روشن نیست و این بلاتکلیفی را هم به جامعه تزریق می کند.
