شاید انسان قرن بیست و یکم هیچگاه فکر نمی کرد که در اوج حاکمیت فناوری، بیماری نوظهوری پدید بیاید که هم کشتار جمعی راه بیندازد و هم درمان قطعی و واکسنی برای مهار آن وجود نداشته باشد! 

به گزارش الف، تعداد پروژه های تولید واکسن کرونا در جهان نیز بسیار زیاد است. در همه قاره های جهان حتی در قاره آفریقا، پروژه های تحقیقاتی متعددی برای تولید واکسن کرونا در حال اجرا است. در این بین، رقابت جدی نیز بین کشورها برای دستیابی سریع تر به واکسن کرونا وجود دارد. 

گویی یک جنگ علمی بین چین و روسیه از یک سو و آمریکا و اروپا از سوی دیگر برای دستیابی به واکسن کرونا آغاز شده است. هرکدام از این کشورها تلاش دارند که در این جنگ علمی و تبلیغاتی، دست بالاتر را داشته باشند. البته این رقابت حیثیثی بین آنها در نهایت به نفع مردم جهان تمام می شود و به فرآیند تولید واکسن کرونا، سرعت و شتاب می بخشد.

دلایل پیشتازی آمریکا در مراحل ساخت واکسن کرونا

بر اساس آمارهایی که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده، کشور آمریکا بیشترین تعداد پروژه های تحقیقاتی تولید واکسن کرونا را در جهان دارد. بر اساس آخرین آمارهای این سازمان جهانی، هم اکنون بیش از 130 پروژه تولید واکسن کرونا در جهان در حال انجام است که در این بین، آمریکا با 42 پروژه تحقیقاتی و چین با 19 پروژه علمی، پیشتاز تعداد پروژه های تحقیقاتی تولید واکسن کرونا هستند.

 البته بالا بودن تعداد این پروژه ها به این معنی نیست که حتما آن کشور در تولید نهایی واکسن کرونا موفق می شود، بلکه احتمال دارد کشوری با سرمایه گذاری عظیم روی فقط یک پروژه علمی، به نتیجه مطلوب تری برای تولید واکسن کرونا برسد. 

باید در نظر داشت که برای تحلیل درست وضعیت تولید واکسن کرونا در آمریکا باید مختصات سیاسی و اقتصادی این کشور را هم در نظر گرفت. در خود آمریکا بین شرکت های داروسازی مختلف، رقابت شدیدی وجود دارد و نظام سرمایه داری حاکم بر این کشور به شکلی است که شرکت های علمی فعال در این کشور، همدیگر را رقیب جدی می بینند که پیروزی یکی از این شرکت ها به معنی شکست سایر شرکت ها و دستیابی به سود مالی سرشار خواهد بود. چنین نگاه رقابتی شدید برای دستیابی به منابع مالی بیشتر در مرحله ساخت واکسن کرونا در بسیاری از کشورها کمرنگ تر است. 

البته در این بین نباید از خاطر برد که میزان سرمایه گذاری آمریکا روی پروژه های علمی، بسیار بالاتر از کشورهای دیگر است. این اتفاق نه فقط در مورد واکسن کرونا، بلکه در همه عرصه های علمی نیز مشهود است. درواقع می توان گفت آمریکا برای خرج کردن در حوزه های تحقیقاتی و پژوهشی، هیچ خساستی به خرج نمی دهد.

در نظر بگیرید که فقط در دانشگاه «جانز هاپکینز» آمریکا، هزینه ای معادل ۲.۶۶ میلیارد دلار صرف تحقیقات و پژوهش های سالانه شده است. این در حالی است که کل بودجه وزارت علوم و آموزش عالی ایران در سال 99 رقمی کمتر از یک میلیارد دلار برآورد می شود. بنابراین در قیاس بین کشورها برای ساخت واکسن کرونا باید به توان مالی آن کشورها نیز دقت شود، در غیر این صورت، مقایس ما منطقی نخواهد بود. 

اگرچه ایران در ساخت واکسن و دارو در رتبه نخست منطقه خاورمیانه قرار دارد و سعید نمکی، وزیر بهداشت نیز اعلام کرده است که ایران نیز به طور جدی در حال تولید واکسن کرونا است، اما واقعیت این است که با توجه به توان مالی و علمی عظیم شرکت های تحقیقاتی در غرب، احتمال اینکه این شرکت ها زودتر به واکسن کرونا دستیابی پیدا کنند، چندان دور از ذهن نیست. 

مروری بر مهم‌ترین پروژه های تحقیقاتی تولید واکسن کرونا

تیم تحقیقاتی دانشگاه آکسفورد را می توان پیشروترین تیم تحقیقاتی جهان برای تولید واکسن کرونا دانست. تیم آکسفورد اعلام کرده است که تا پایان سال میلادی، آماده تحویل واکسن قطعی کرونا خواهد بود. مجموعه تلاش های این تیم تحقیقاتی موجب بالا رفتن ارزش سهام بسیاری از شرکت های غربی نیز شده است.  

گفته می شود که سه شرکت داروسازی «مدرنا» در آمریکا، «آکسفورد-آسترازنکا» در انگلیس و شرکت "پی فایزر"(Pfizer) آمریکا و "بایو ان تک" (BioNTech) آلمان که به عنوان شرکت های همکار شناخته می شوند، بیشترین شانس تولید سریع و کارآمد واکسن کرونا را دارند. جالب است بدانید که کشور آمریکا، سهام هر سه شرکت را در اختیار دارد. 

دولت آمریکا برای دریافت ۱۰۰ میلیون دوز از واکسن کرونا محصول شرکت داروسازی «فایزر» در ماه دسامبر امسال، یک قرارداد به ارزش دو میلیارد دلار با این شرکت منعقد کرده است. واکسن شرکت داروسازی «مدرنا» نیز در مرحله نهایی کارآزمایی، روی ۳۰ هزار بیمار آزمایش خواهد شد. 

آمریکا در طرحی با عنوان «عملیات جمع‌آوری سریع» می خواهد تولید ۳۰۰ میلیون دوز واکسن مطمئن و موثر تا ژانویه ۲۰۲۱ را کلید بزند. در این مسیر هر شرکتی که پیشتاز تولید واکسن کرونا در جهان باشد، آمریکا در خرید کل سهام آن شرکت ها تعلل نخواهد کرد.

 این رفتار انحصارگرایانه آمریکا مورد انتقاد مجامع جهانی نیز قرار گرفته است. آنها می گویند این فرآیند موجب می شود که کشورهای ثروتمند، زودتر به واکسن کرونا برسند و کشورهای فقیرتر با تاخیری طولانی، واکسن کرونا را دریافت کنند. دولت آمریکا درباره داروی «رمدسیویر» هم دقیقا همین سیاست انحصارگرایانه را در پیش گرفت؛ طوری که تمام فرآورده های این داروی نسبتا موثر در درمان کرونا را به طور یکجا از بازار دارویی جهان، خریداری کرد.

البته در این بین، چین هم بیکار ننشسته است. رسانه‌های دولتی چین تاکید دارند که یکی از واکسن‌هایی که در این کشور در حال آزمایش است، احتمالا تا پایان سال میلادی، قابل استفاده برای عموم باشد. گروه داروسازی ملی چین (سینوفارم) خبر داده است که آخرین مرحله آزمایش انسانی این واکسن تا حدود سه ماه دیگر به پایان می رسد. شورای فدرال روسیه هم گفته است که احتمالا این کشور تا پیش از پایان سال جاری میلادی، تولید واکسن کرونا را آغاز خواهد کرد.

با وجود تمام تلاش هایی که برای تولید واکسن کرونا در جهان در حال انجام است، وزارت بهداشت ایران بارها هشدار داده است که نباید پروتکل های بهداشتی و خودمراقبتی را رها کنیم و به امید واکسنی باشیم که معلوم نیست چه زمانی به دست ما خواهد رسید.

 مراحل کارآزمایی بالینی اغلب این واکسن ها بسیار طول خواهد کشید و واردات احتمالی آن به کشورهای دیگر هم با سرعت انجام نخواهد شد. اینکه برخی شرکت ها اعلام می کنند که تا پایان سال میلادی، واکسن را به بازار عرضه می کنند، خیلی اوقات می تواند یک نمایش تبلیغاتی برای افزایش سهام یک شرکت داروسازی باشد و بنابراین نباید همه ادعاها در این زمینه را جدی گرفت. 

 به همین دلایل مسئولان وزارت بهداشت اعلام کرده اند که حداقل تا یک سال دیگر، کشور ما با ویروس کووید 19 درگیر خواهد بود و تا آن زمان، بهترین راه برای حفظ سلامت خودمان و اطرافیانمان، رعایت مسائل ساده بهداشتی است که قدرت آن، دست کمی از واکسن کرونا ندارد.