مهر نوشت: «جان تیرمن» مدیر اجرایی مرکز مطالعات بین‌الملل دانشگاه «ام آی تی» ایالات‌متحده است. حوزه‌های پژوهشی وی روابط بین‌الملل، منازعات بین‌المللی، مطالعات غرب آسیا، سیاست خارجی، تروریسم و حقوق بشر را شامل می‌شود. تیرمن آثار مختلفی را در قالب کتاب، مقاله و یا مشارکت منتشر کرده است. از آثار اخیر او می‌توان به کتاب «مرگ دیگران: سرنوشت غیرنظامیان در جنگ‌های آمریکا» پرداخت که از سوی انتشارات آکسفورد منتشر شده است.
به منظور بررسی آخرین تحولات منطقه غرب آسیا با این استاد دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم. توافق ایران و چین، پیامدهای این توافق بر هژمونی ایالات‌متحده در منطقه و جهان، میزان موفقیت کمپین فشار حداکثری ترامپ علیه ایران، آینده برجام و گسترش ناامنی و استبداد در غرب آسیا به‌واسطه سیاست‌های آمریکا در منطقه از جمله محورهای اصلی گفت‌وگو با جان تیرمن بودند.
مشروح مصاحبه به شرح زیر است:
*ایران و چین توافق اقتصادی و امنیتی را طرح کرده‌اند که میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری چین را در بخش انرژی و بخش‌های دیگر فراهم می‌کند. نظر شما در خصوص این توافق چیست؟
من هنوز جزییات توافق را ندیده‌ام، اما این همکاری کاملاً قابل‌توجه خواهد بود. این توافق، روند منطقه‌ای را برای تأمین سوخت‌های فسیلی چین در ازای تجارت کالاهای مختلف به دنبال دارد. در حقیقت این توافق، ایالات‌متحده و اروپا را پس می‌زند. چین از «نقض» تحریم‌های ثانویه آمریکا به دلیل موضع قدرتمند خود در برابر ایالات‌متحده –در تجارت و امور مالی- واهمه‌ای ندارد.
*این توافق ۲۵ ساله، خط‌مشی دولت ترامپ مبنی بر فشار حداکثری را به چالش می‌کشد. به‌عبارتی‌دیگر، ترامپ به قدرت رسید تا چین و ایران را تضعیف و منزوی کند، درصورتی‌که به نظر می‌رسد که ایالات‌متحده را تضعیف و منزوی کرده است. نظر شما چیست؟
تجارت بخش بسیار کوچکی از اقتصاد ایالات‌متحده است و بیشتر تجارت با مکزیک و کانادا صورت می‌گیرد. ترامپ بیش از این هم با شروع جنگ تجاری بی‌ثمر با چین و برهم زدن مشارکت ترانس-پاسیفیک، بی‌کفایتی خود را نشان داده است. جنگ تجاری و واکنش ترامپ در برابر کرونا (با مقصر جلوه دادن چین) همکاری با ایران را آسان‌تر می‌کند، هرچند این همکاری منطق خاص خود را دارد.
*کارشناسان معتقدند تعمیق رابطه چین و ایران، هژمونی آمریکا را به چالش می‌کشد. نظر شما چیست؟
چین اقدامات زیادی را برای به چالش کشاندن هژمونی آمریکا انجام می‌دهد و رابطه با ایران، بخش دیگری از این راهبرد است. اگر ترفند ترامپ با برجام شکست بخورد، این اتحاد با چین یکی از دلایل این امر خواهد بود. اما هژمونی آمریکا در منطقه خاورمیانه، قبل از هر چیز دیگر به‌واسطه جنگ‌های آمریکا تحلیل رفته است که با ریگان آغاز شد و از آن زمان توسط هر رئیس‌جمهور دیگری پیگیری شده است.
*سیاست غرب آسیایی دولت ترامپ را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
جدای از خصومت او در قبال ایران، سیاست غرب آسیایی او ادامه خط‌مشی قبلی آمریکا است؛ حمایت از اسرائیل، حمایت از آل سعود و مخالفت با اسد و غیره.
*به نظر شما کمپین فشار حداکثری ترامپ در قبال ایران موفق بوده است؟
خیر، چراکه هدف واقعی تغییر نظام است. ترامپ و پمپئو به شاخصه‌های متعددی از یک اقتصاد ضعیف، اعتراضات و مواردی از این دست اشاره می‌کنند، اما این واقعیت که جمهوری اسلامی ایران همچنان قدرتمند است شاخصه‌ای از انعطاف‌پذیری (این کشور) است.
*آینده برجام را چطور می‌بینید؟ اگر جو بایدن رئیس‌جمهور بعدی آمریکا شود، آیا به توافق بازمی‌گردد؟
پاسخ به این سؤال دشوار است. ساده‌ترین کار این خواهد بود تا دوباره به این توافق ملحق شود. فشارهایی وجود خواهد داشت تا آن را توسعه دهد. من فکر می‌کنم اگر بایدن صرفاً بخواهد دوباره به توافق ملحق شود، از نظر ایران مطلوب خواهد بود.
*طبق گزارش موسسه بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، رژیم‌های عربی مشتری اصلی سلاح‌های آمریکایی هستند. آیا می‌توانیم بگوییم که آمریکا به گسترش ناامنی و استبداد در منطقه کمک می‌کند؟
بله اما فروش سلاح بخش جزئی از این معادله است. درست است که تسلیحات بیش‌ازحد ممکن است برخی از رهبران را گستاخ کند؛ مثلاً این موضوع در مورد جنگ فاجعه‌آمیز عربستان سعودی علیه یمن درست است؛ اما اسلحه به‌راحتی قابل دسترسی است.
ناامنی عمدتاً به دلیل جنگ و تحریم‌های وضع شده علیه عراق، تشدید شده که در نتیجه به ظهور داعش و صراحتاً به یک ایران نظامی‌تر و فعال‌تر منجر شد. واکنش اشتباه اوباما در قبال بهار عربی، ناخواسته، دو مورد از بدترین شرایط را در لیبی و سوریه برانگیخت. بنابراین سلاح نقش ایفا می‌کند اما دلیل اصلی عدم امنیت نیست.
