بحران اپیدمیِ ویروس کرونا و بحران تغییرات آب و هوایی، هر دو، نمایانگرِ محدودیت های قدرت بشری در رابطه با قدرت طبیعت هستند. با این حال، در حالیکه هر دو به ما یادآوری می کنند که عصر آنتروپوسن(انسان محوری) می تواند حیات ما را بر روی کره زمین به خطر بیندازد و انجام رفتارهای به ظاهر عادی و روزمره قادرند نتایج فاجعه باری را به همراه داشته باشند، یک چنین شباهت هایی نباید بر تفاوت های اساسی میان آن‌ها (دو بحران) سایه افکنند.
"ژان پیسانی فری" عضو ارشد "انیستیتو پترسون برای اقتصاد بین المللی" در مقاله ای برای "پایگاه خبری پراجکت سیندیکیت" به این نکته اشاره می کند که دو بحرانِ پاندمی ویروس کرونا و تغییرات آب و هوایی، از حیث ماهوی علاوه بر نقاط اشتراک، تفاوت های بنیادینی نیز با یکدیگر دارد. تفاوت هایی که پیامدهای مختلف را برای جهان به بار می آورند. وی در این رابطه می گوید:
«طرفداراران دوآتشه یِ محیط زیست می گویند: بحران شیوع ویروس کرونا، فقط نیاز فوری به انجامِ اقدام در زمینه آب و هوا(مبارزه با بحران تغییرات آب و هوایی) را بیش از پیش برجسته کرده است. با این حال، در جبهه مخالف، طرفداران سرسختِ فعالیت های صنعتی می گویند: هیچ اولویتی بالاتر از احیای اقتصاد و فعالیت های اقتصادی نیست. حتی اگر قرار باشد این مساله به قیمتِ تعلیق کردن برخی مقرراتِ زیست محیطی اتفاق بیفتد. جنگ و نبرد در این رابطه آغاز شده است و نتیجه یِ آن، جهانِ پساکرونا را تعریف خواهد کرد(و به آن شکل می دهد)».
بحران اپیدمیِ ویروس کرونا و بحران تغییرات آب و هوایی، هر دو، نمایانگرِ محدودیت های قدرت بشری در رابطه با قدرت طبیعت هستند. هر دو به ما یادآوری می کنند که عصر آنتروپوسن(انسان محوری، باور به اینکه بشر محور همه تغییرات در کره زمین است) ممکن است به سرانجامِ فاجعه باری ختم شود. هر دو به ما یاد می دهند که رفتارهای ساده، عادی و روزمره ما می توانند به نتایج فاجعه باری ختم شوند.
بحران های پاندمیِ ویروس کرونا و تغییرات آب و هوایی، هر دو ما را در موقعیتی قرار می دهند که در قالب آن، کوچکترین اشتباه می تواند بزرگترین فجایع را به بار آورد. یک اقتصاددان به نام "گرنوت واگنر" می گوید: «بحران پاندمی ویروس کرونا در یک معنا موجب می شود تا ما این نکته را نیز درک کنیم که تغییرات آب و هوایی هم به نحوی یکسان، همگان را تحت تاثیر قرار می دهد و به آن ها آسیب می رساند. شاید به همین دلیل باشد که شاهدیم در شرایط فعلی، افکار عمومی مساله تغییرات آب و هوایی را به اندازه بحران اپیدمی ویروس کرونا جدی می گیرند و از دولت ها می خواهند در این باره نیز سیاست های جدی اتخاذ کنند(مخصوصا در طرح های اقتصادی خود)».
بحران پاندمی ویروس کرونا همچنین به نوعی عواقبِ دسته جمعی اقداماتِ فردی را بیش از پیش برجسته ساخته است. همگی ما در شرایط کنونی به این درک رسیده ایم که مسوولیت های ما در قبال جامعه بسیار عمیق هستند و چیزی بیشتر از صرفِ پرداختن مالیات و دیگر هزینه ها هستند. رویکردِ "پول بده و کاری به عواقب نداشته باش" که برخی شهروندان در یک جامعه لحاظ می کنند، نه در شرایط اپیدمی یک بیماری و نه در بحبوحه بحران تغییرات آب و هوایی، کارساز و کارآمد است.
اضافه بر این، ما نباید از موانعِ ایجاد تحول در مدل(رفتارها و سیاست های) اقتصادی خود، که تا حد زیادی(این موانع) توسط بحران اپیدمی ویروس کرونا ایجاد شده اند، غفلت کنیم. در این راستا، موانع جهت انجام اقدام در زمینه تغییرات آب و هوایی، در عصر پساکرونا حتی قدرتمند تر از آن چیزی خواهند بود که ما در چند هفته قبل با آن ها مواجه بودیم(به دلیل مشکلات اقتصادی ناشی از شیوع ویروس کرونا و فشاری که بشر احتمالا به طبیعت وارد خواهد کرد).
برای شروع باید به این نکته اشاره کرد که اقدام در زمینه تغییرات آب و هوایی، فی نفسه باید ماهیتی جهانی داشته باشد. در حالیکه اقدام در زمینه مبارزه با اپیدمی یک بیماری، بیشتر، ماهیتی محلی دارد. سوزاندنِ یک تُن کربن، فارغ از اینکه این اقدام در کجایِ جهان انجام شده باشد، تاثیر یکسانی برای همه انسان های ساکن در کره زمین از خود برجا می گذارد(از نظر افزایش دمای کره زمین). درست به همین دلیل است که نبرد علیه بحران تغییرات آب و هوایی به معنای واقعی کلمه نیازمند توافقات جهانی است.
با این حال، ما شاهد حالتی مشابه در زمینه اپیدمی یک بیماری نیستیم. رفتارهای محتاطانه فردی، به نزدیکان یک فرد بیش از همسایگانش، به همسایگانش بیش از دیگر ساکنان شهر، و به هم وطنانش بیش از شهروندان دیگر کشورها، سود می رساند. از این رو، بحران های تغییرات آب و هوایی و اپیدمی یک بیماری، ما را در دو موقعیت متفاوت قرار می دهند. اولی ما را به این سمت هدایت می کند که خود را شهروندانی مسوول در جهان بدانیم و دومی ما را به توجهِ بیشتر به ریشه های محلی خود و سرزمین و منطقه ای که بواسطه مرزهای ملی از دیگر مناطق جهان جدا می شود، فرامی خواند.
برای مثال، در شرایط فعلی، 48 درصد از شهروندان فرانسوی از این ایده که مرزهای کشورشان باید به روی شهروندان خارجی بسته نگه داشته شوند، حمایت می کنند. هیچ گونه دلیل و شواهد قطعی وجود ندارد که افراد پس از پایان بحران اپیدمی ویروس کرونا، دیدگاه و رفتار خود را تغییر دهند و حاضر باشند رویکرد جدیدی را با توجه به منافع نسل های آینده در زمینه مسائل مرتبط با تغییرات آب و هوایی، اتخاذ کنند( و حاضر به همکاری های بین المللی جهت برخورد با این مشکل باشند). این خود، منبعی برای اختلاف و ایجاد مشکل است.
از سویی، تنش و مشکلات حادتر، از دل مسائل اقتصادی ظهور پیدا می کنند. همزمان با پایان مقررات قرنطینه و منع آمد و شد در بخش های مختلف جهان، سیاست سازان تا حد زیادی بر احیای رشد اقتصادی و از سرگیری فعالیت های مختلف اقتصادی تاکید خواهند کرد. در این راستا، الویت اصلی اغلب دولت ها، به حداقل رساندنِ آسیب های برجامانده از بحران کرونا، با ایجاد این اطمینان خاطر است که هر کسب و کاری که امکان بازگشایی داشته باشد، می تواند فعالیت های خود را تمام و کمال و با تمام نیرو از سر بگیرد. این مساله مخصوصا برای آن هایی که در بحث مقابله با بحران تغییرات آب و هوایی کار می کنند، یک چالش جدی است.
از طرفی، بحران اپیدمی ویروس کرونا در دل خود بحرانی ایجاد می کند که آن هم به ضررِ تلاش ها جهت مقابله با بحران تغییرات آب و هوایی است. آن بحران، مساله فقیرتر شدن هر چه بیشتر مردم در کشورهای مختلف جهان است. بدون تردید، بحران کرونا با بیکار کردن تعداد زیادی از انسان ها و وارد آوردن خسارت گسترده به بسیاری از شرکت ها و کسب و کارها در سطح جهان موجب خواهد شد تا مردم، دغدغه های اقتصادی بیشتر و بیشتری پیدا کنند. این موضوع سبب می شود تا آن ها به پایان ماه(و خرج و مخارج خود) بیشتر از مساله پایان جهان توجه کنند. در حقیقت، بحران کرونا، به نوعی توجه به بحران تغییرات آب و هوایی را به حاشیه خواهد برد.
آنچه در این میان از اهمیت راهبردی برخوردار است این نکته می باشد که هم بحران اپیدمی ویروس کرونا و هم بحران تغییرات آب و هوایی، به جایِ خود، از اهمیت برخوردارند و عدم توجه به آن ها و اتخاذ نکردن سیاست های کارآمد جهت مقابله با این بحران ها، بیش از پیش بر مشکلات بشر خواهد افزود.
---------
نویسنده: ژان پیسانی فری، وی عضو "انیسیتو پترسون برای اقتصاد بین المللی" است.
لینک: https://www.project-syndicate.org/commentary/environmental-and-economic-tradeoffs-in-covid19-recovery-by-jean-pisani-ferry-2020-04
