جنگنده شکاری بمب افکن اف-۴ مشهور به فانتوم نوعی از هواپیما‌های جنگنده بمب‌افکن دو سرنشینه و دو موتوره مافوق صوت و دوربرد هستند که توانایی عملیات در همه شرایط آب‌وهوایی را دارند. از فانتوم به عنوان یکی از بهترین جنگنده‌های سده بیستم میلادی نام برده می‌شود.

فانتوم اف۴، جنگنده-بمب‌افکن دو سرنشینه‌ای است که به عنوان هواپیمای رهگیر برای پر کردن خلأ موجود در جنگنده‌های دفاعی نیروی دریایی آمریکا طراحی شد. از نوآوری‌های بکار رفته در آن می‌توان به رادار دوپلر پالس پیشرفته آن و نیز بکارگیری گسترده تیتانیوم در بدنه آن اشاره کرد. علاوه بر اندازه و بیشینه وزن برخاست بالای ۲۷تنی آن، اف۴ بیشینه سرعت ۲٬۲۳ ماخ را دارد و سرعت اوج‌گیری اولیه آن بیش از ۴۱ هزار فوت بر دقیقه (۲۱۰ متر بر ثانیه) است. نه محفظه خروجی آن توانایی حمل بیش از ۸۴۸۰ کیلوگرم سلاح، شامل موشک‌های هوابه‌هوا، هوا به زمین، هدایت‌شده، هدایت‌نشده و بمب‌های هسته‌ای را دارد.

زمستان سال ۵۹ در عملیات حمله به "اچ ۳" ؛ ۱۶ فروند فانتوم نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به خاک عراق حمله کردند و توانستند خسارات زیادی به تاسیسات بعث عراق وارد کنند.

مجله تخصصی میلیتاری واچ آمریکا در بررسی نیروی هوایی ایران می‌نویسد: علیرغم اینکه فانتوم‌ها در وهله نخست برای برتری هوایی طراحی شده بودند، روز به روز از نقش تهاجمی بیشتری در ارتش ایران برخوردار شدند. این نقش تهاجمی شامل انجام حملات متعارف علیه اهداف زمینی - از جمله عملیات نظامی علیه تروریست‌های داعش در عراق- و همچنین مأموریت شکار کشتی در خلیج فارس است.

نشریه «میلیتری واچ» همچنین در گزارش خود درباره توانمندی جنگنده فانتوم ایران نوشته است: جنگنده فانتوم سنگین‌تر و سریع‌تر از جنگنده‌های رقیب از جمله «اف ۱۶» و «اف ۱۸» است که در اختیار دشمنان بالقوه این کشور قرار دارند، و می‌تواند در ارتفاع بالاتری نسبت به آن‌ها به انجام عملیات بپردازد. ضمن اینکه این هواپیمای جنگنده با وجود آنکه متعلق به دوره جنگ ویتنام است، با مدرن‌سازی بومی گسترده‌ای که در ایران روی آن‌ها انجام گرفته، به یک تهدید جدی و قابل اعتنا تبدیل شده است.

این نشریه همچنین می نویسد: فانتوم‌های «اف ۴» ایران می‌توانند در ارتفاع بالا و با سرعت بیش از ۲ ماخ پرواز کنند. این فانتوم‌ها در هنگام پرتاب موشک، انرژی جنبشی قابل توجهی را به موشک‌ها منتقل می‌کنند. آن‌ها همچنین در مقایسه با جنگنده‌های غربی در حال خدمت، از مزیت سرعت قابل توجه و توانایی پرواز در ارتفاع بالا برخوردارند. در حال حاضر، وجود ده‌ها جنگنده فانتوم در نیروی هوایی ایران باعث شده است که این جنگنده‌ها نقش مکمل مؤثری را در کنار سایر سامانه‌های پیشرفته دریایی این کشور ایفا کنند.

بعد از ۸ سال جنگ تحمیلی، موضوع ارتقا و تجهیز جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش به طور رسمی کلید خورد. یکی از مهم‌ترین پروژه‌های انجام شده برای ارتقا فانتوم‌های نیروی هوایی، تولید موشک‌های نصر و قادر برای این جنگنده بود. موشک قادر؛ یک موشک کروز با برد ۲۰۰ کیلومتر است که می‌تواند هر هدفی را که در این فاصله قرار دارد نابود کند. همچنین این موشک به گونه‌ای طراحی شده که می‌تواند در مواقع جنگ الکترونیک به خوبی از پس ماموریت‌های خود بر آید و اهداف خود را منهدم کند.

یکی از برنامه‌های گروه مهندسی نیروی هوایی، اورهال و یا بازآماد جنگنده‌های آسیب دیده است که به صورت حرفه‌ای در بدنه نیروی هوایی ارتش انجام می‌شود. یکی از بهترین گردان‌های اورهال نیروی هوایی متعلق به "گردان اورهال اف-۴" در پایگاه هوایی مهرآباد است.

در سال‌های بعد از پایان جنگ تحمیلی، تلاش های فراوانی برای ارتقاء ناوگان اف ۴ های نهاجا صورت گرفت که در بخش های مختلفی مثل تعمیر اساسی، سیستم پیشرانه و نصب تسلیحات جدید به جلو رفت اما بحث سامانه های الکترونیکی و خصوصا رادار کنترل آتش جنگنده از جمله مسائل بسیار مهم برای هر هواپیمای رزمی به حساب می آید.

اورهال یا بازآماد چند مرحله دارد که توضیحات آن در ادامه آمده است؛

۱- ورود به آشیانه: انجام کنترل‌های مربوط به بخش‌های مختلف هواپیما برای شناسایی اشکالات احتمالی.

۲- جداسازی قسمت‌ها و قطعات مختلف: قطعات و بخش‌های مختلف هوایپما و همچنین دریچه‌های آن بازگشایی شده و این قطعات و قسمت‌ها جداسازی می‌‌شوند.

۳- بازدید: در این مرحله تمام قسمت‌ها، سیستم‌ها و قطعات بازبینی می‌شوند.

۴- تعمیرات: تمام قطعات هواپیما پس از انجام آزمایش‌های بازبینی، وارد بخش تعمیرات می‌شوند.

۵- نصب مجدد قطعات: قطعات رفع ایراد شده دوباره به قسمت خود متصل شده و یا با قطعات جدید تعویض می‌شوند.

۶- چک و کنترل عملیاتی جنگنده: چک و کنترل‌ موردنیاز بر روی سیستم‌ها و قسمت‌های مختلف هواپیما انجام شده تا از سلامت و عملکرد مناسب آنها اطمینان حاصل شود.

۷- چک زمینی: آمادگی جنگنده برای موتورگردی و انجام آزمایش‌های زمینی از جمله آزمایش موتور، سیستم‌های هشدار و سایر سیستم‌ها.

۸- مرحله نهایی: هواپیما پس از گذارندن مراحل ذکر شده به چرخه عملیاتی خود باز می‌گردد.

در این گردان، مهندسین با تعمیر اف-۴‌های آسیب دیده، آن‌ها را آماده پرواز دوباره می‌کنند. بازآماد فانتوم‌ها ساعات زیادی به طول می‌انجامد و مراحل گوناگونی طی می‌شود تا اشباح نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران آماده پرواز شوند. اما آن چیز که اهمیت بیشتری دارد، استفاده از قطعات کاملا ایرانی و ساخت داخل است که در بازآماد فانتوم‌ها استفاده می‌شود.

امیر نصیرزاده فرمانده نیروی هوایی ارتش با اشاره به جنگنده‌های نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران گفت: از زمان بعد از انقلاب بود که نیرو‌های متخصص ما وارد شدند، کار‌ها و تعمیرات را به دست گرفتند و قطعات را در صنایع دفاع ساختند و به مرور تسلط آن‌ها روز به روز بیشتر شد.

در این گزارش تصویری دیده نشده از داخل کابین این جنگنده برای نخستین بار منتشر می شود که در ادامه آمده است.