در ماه های اخیر تغییراتی در دو پایتخت اروپایی رخ داده است که اتفاقا هر دو، برای ایران از اهمیت بسیار زیادی برخورد بوده و در هر دو تغییر، رگه ها و رد پای دو نفر با ریشه ها و سوابقی آرژنتینی را می توان یافت. «بروکسل» بعنوان مقر اتحادیه اروپایی و «وین» بعنوان شهری که آژانس شناخته شده انرژی اتمی در آن قرار دارند، دو پایتخت تعیین کننده در ارتباط با مسائل بین المللی مرتبط با ایران است که همواره باید انتظار آن را داشت که خبرهایی از مسائل مرتبط با ایران از این دو پایتخت به گوش ایرانیان و کسانی که علاقه مند به مسائل ایران اند، برسد.
«جوزف بورل» اسپانیایی با تباری آرژنتینی، و(شهروندی این کشور) از ابتدای دسامبر 2019 جای خانم موگرینی ایتالیایی را گرفت تا ادامه دهنده راه برجامی او، اما در شرایطی کاملا متفاوت نسبت به زمانی که خود سکان این قطار را از «اشتون» انگلیسی گرفته بود، باشد. و در وین نیز، در اوایل تابستان «یوکیا آمانو» ژاپنی، که به درستی خود را شریک و میراث دار برجام می دانست و حتی بعد از خروج آمریکا از این توافق همچنان بر این میراث پایبند و متعهد ماند، به یکباره درگذشت.
آمانو زمانی به مدیرکلی آژانس منصوب شد که محمدالبرادعی پرونده ایران را به شورای امنیت فرستاده بود و فرآیند تصویب تحریم های فصل هفتمی علیه ایران و به بهانه برنامه هسته ای، کلید زده شده بود. با مرگ آمانو، «فروتی» معاون او بصورت موقت مدیرکل آژانس شد و در اواسط شهریور به تهران نیز سفر کرد و نشان داد تمایل دارد راه رئیس درگذشته خود را ادامه دهد؛ اما از اوایل دسامبر 2019، «رافائل گروسی» آرژانتینی بعنوان ششمین مدیرکل آژانس کار خود را آغاز کرد.
مدیرکلی که یکبار هم در سال 2015 نامزد این پست بود ولی با تصمیم بوئنوس آیرس از آن انصراف داد ولی در نامزدی جدید خود برای احراز این پست در میان سایر رقبا، نامزد مورد حمایت آمریکا هم بود. بدین صورت، سال 2019 را می توان سال تغییراتی در راس هرم های اجرایی و تصمیم گیری دو بازیگر مهم و تعیین کننده مرتبط با برجام در اروپا، یعنی اتحادیه اروپایی و آژانس بین المللی انژی اتمی دانست و قدر مسلم نباید انتظار داشت در دوره جدید، در کاملا بر همان پاشنه ای بچرخد که در دوره قبل از این تغییرات می چرخید.
با فشارهای بی امان و کورکورانه کاخ سفید به تمام نقاطی که ایران گوشه چشمی به آنها دارد که رویکرد و موضع مستقلانه ای در قبال تنش های بین تهران و واشنگتن اتخاذ کنند، دور از انتظار نیست که پس از این تغییراتی که به آنها اشاره شد، ماه عسل برجامی ایران و اروپا در ماه های آینده دستخوش ناملایمات و تلخی هایی شود. البته شرایط و اوضاع و احوال فعلا در بروکسل آرام تر از وین است و باید امیدوار بود که هیچ کدام از این دو پایتخت پیشگام عقب نشینی در برابر فشارهای آمریکا نشوند.
«گروسی» اولین سخنرانی خود در شورای حکام آژانس را روز گذشته در وین انجام داد و همزمان به اولین گزارش اجرای برجام در دوره مدیرکلی خودش اشاره کرد که آن را به شورای حکام ارائه کرده است.
آنچه که در ارتباط با ایران در این سخنرانی گفت حائز اهمیت است و می تواند نشانه هایی از تاثیر تغییری باشد که در سطور بالا به آن اشاره شد. «گروسی» از ایران خواست «همکاری کامل و فوری» با آژانس داشته باشد و دسترسی فوری به بازرسان آژانس بدهد که از نقاطی که تاکنون بازدید از آنها با مخالفت ایران روبرو بوده، بازدید کنند.
مدیرکل آژانس به دو مکان اشاره کرد که آژانس خواستار دسترسی به آنها بوده و سوالاتی را در مورد فعالیت های صورت گرفته در آنها مطرح کرد که به گفته گروسی، ایران حاضر به دادن این دسترسی و ورود به بحث های محتوایی برای روشن شدن سوالات آژانس نشده است و مدیرکل آژانس این عدم همکاری را موثر در توانایی آژانس در روشن شدن و حل این مسائل دانست اما تاکید کرد آژانس تغییری در تعهد ایران در اجرای برجام را مشاهده نکرده است.
به نظر می رسد در شرایط پرالتهاب این روزهای حاکم بر روابط ایران و آمریکا و پافشاری و مقاومت هر دو طرف آن بر مواضع و سیاست های خود (مقاومت حداکثری ایران در برابر فشار حداکثری آمریکا)، دیگر طرف های توافق برجام، بویژه اتحادیه اروپایی و آژانس بین المللی انرژی اتمی، تا چه زمانی مشروعیت و حقانیت ایران را، که تاکنون به صورت کامل پایبند به برجام بوده ولی در عین حال نتوانسته است حتی از حداقل هایی از امتیازات اقتصادی آن نیز بهره مند باشد، قربانی فشارها و خودخواهی های ترامپ و تیم ضدایرانیش، نمی کنند و بر عهدی که برای آن سالها وقت و انرژی گذاشته اند، باقی خواهند ماند.
عهدی که قطعا ایران چشم امیدی به آن ندارد اما می کوشد مادامی که حداقل روزنه ای از امید برای احقاق حقوق مردم ایران باشد، از آن بهره بگیرد.
