این که ویروس کرونا چقدر خطرناک و کشنده است، امری فنی است که باید توسط متخصصان ویروس شناسی و حوزه های مرتبط مورد اظهار نظر قرار گیرد، اما در این نوشته کوتاه قصدم، سخنی صمیمانه با تمام کسانی است که هندسه افکار عمومی متاثر از کنشگری و حضور آنان است، اصحاب رسانه و مجموعه روابط عمومی ها؛ بی مناسبت نیست، نخست نگاه کوتاهی به جامعه ارتباطی و نقش آن در تولید و انتشار اخبار در حوزه های اجتماعی و اقتصادی داشته داشته باشیم.
اگر نگاه کوتاهی به تاریخ داشته باشیم، اینگونه درمییابیم که یکی از اولین افرادی که مفهوم جامعه اطلاعاتی را بسط داد اقتصاددان نامی فریتز ماچلاپ بود. وی در سال ۱۹۳۱ تحقیقات خود را در این زمینه شروع کرد. کار او در سال ۱۹۶۲ با انتشار کتاب «تولید و توزیع دانش در ایالات متحده» به اوج رسید. این کتاب به سرعت به ژاپنی و روسی ترجمه شد و ژاپنیها تأثیر بسیاری از آن پذیرفتند.
مساله فنآوریها و نقش آنها در جوامع معاصر در ادبیات علمی تحت عناوین مختلفی مورد بحث قرار گرفتهاست. ایدههای دانش یا اقتصاد اطلاعات، جامعه پساصنعتی، جامعه پست مدرن، جامعه شبکهای، انقلاب اطلاعات، سرمایه داری اطلاعاتی، سرمایه داری شبکهای و مواردی این چنینی طی دهههای اخیر به تفصیل مورد بررسی واقع شدهاست.
ماچلاپ مفهوم صنعت دانش را در سال ۱۹۶۲ معرفی کرد. او پنج بخش دانش را تفکیک کرد:آموزش، تحقیقات و توسعه، رسانههای جمعی، فناوریهای اطلاعات و خدمات اطلاعاتی. بر اساس این تقسیمبندی او محاسبه کرد که ۲۹٪ تولید ناخالص ملی آمریکا در سال ۱۹۵۹ در صنایع دانشی تولید شدهاست.
پیتر دراکر این بحث را آغاز کرد که گذاری از اقتصاد مبتنی بر کالاهای مادی به اقتصاد مبتنی بر دانش در حال جریان است. برای دنیل بل تعداد کارمندانی که در بخش تولید و خدمات اطلاعاتی شاغل هستند یک فاکتور برای تشخیص یک جامعه اطلاعاتی است. ژان فرانسوا لیوتارد گفت که اطلاعات نیروی اصلی تولید در دهههای اخیر شدهاست و دانش به شکل یک کالا درآمدهاست. او افزود که جوامع پساصنعتی دانش را در دسترس عوام قرار میدهند زیرا اطلاعات و فناوریها در جامعه گسترش مییابد و روایت بزرگ ساختارها و گروههای تمرکزیافته را میشکند. او این شاخصه را ویژگی جامعه پست مدرن میدانست. ردوان ریچا معتقد بود که جامعه به یک تمدن علمی بر پایه خدمات، آموزش و فعالیتهای خلاقانه در حال تغییر شکل است. این دگردیسی حاصل پیشرفت و نفوذ فناوریهای نوین به ویژه فناوریهای رایانهای است.
در سالهای اخیر مفهموم جامعه شبکهای اهمیت ویژهای در نظریه جامعه اطلاعاتی پیدا کردهاست. منطق شبکهای در کنار اطلاعات، توسعه، انعطافپذیری و یک پارچگی یکی از ستونهای اصلی پارادایم فناوری اطلاعات است. بخشهای مختلف یک جامعه در عصر اطلاعات در بستر شبکه به یکدیگر متصل میشوند. به عبارت دیگر شبکههای همچون شبکه عصبی پیکره جامعه اطلاعاتی میباشند.
انتقاد اصلی که از سوی فرهیختگان بر مفهوم جامعه اطلاعاتی وارد شده است این است که این گونه تعاریف این تصور را میتواند در پی داشته باشد که ما کلاً وارد نوع جدیدی از جامعه شدهایم. فرانک وبستر میگوید اگر تنها ما با اطلاعات بیشتری طرف هستیم چرا باید کسی بگوید که جامعهای داریم که تا پیش از این در تاریخ بیسابقه بودهاست.
پس از این مقدمه کوتاه، رسانه و مجموعه روابط عمومیها در جو ملتهب این روزها در پی چرخش شایعات رنگارنگ و گوناگون کرونا، چه کارهایی میتوانند انجام دهند:
1-آگاهی و مطالعه اخبار موثق و درست از منابع معتبر و مورد وثوق دارای صلاحیت قانونی و علمی
2-مطالعه شایعات و آگاهی از بازچرخش اطلاعات نادرست، به منظور آگاهی از نقاط ضعف عمومی که موجب نشر آن ها در فضای سایبر میشود
3-کمک به ایجاد و تحکیم سرمایه اجتماعی، آن چه روشن است این است که سرمایه اجتماعی مخدوش موجب می شود منابع رسمی تولید خبر، مورد تشکیک بوده دارای اعتبارنبوده و مورد استناد مردم قرار نگیرند و این خود بزرگ ترین مشکل رادر مواقع خاص یابحرانی ایجاد میکند
4-دریافت اخبار صحیح ودقیق از منابع معتبر وبازنشرآن در برد مخاطبان
5-حفظ صداقت وراستگویی(به عنوان مهم ترین خط قرمز در روابط عمومی و رسانه)
6-سرعت در انتشار اخبار صحیح،براساس اصل اولویت در خبر می تواند در بی اثر سازی شایعات موثر باشد.
7-حضور مستمر در فضای سایبرودعوت به هم نوع دوستی وتاکید بر نقاط مشترک عاطفی وانسانی می تواند در کنترل سرایت بیماری مفید باشد
درپایان به عنوان کسی که 16سال در عرصه روابط عمومی، خدمت کرده ام، از همه رسانهها و خبرنگاران، مدیران، کارشناسان و کارکنان روابط عمومیها دعوت میکنم به طور خلاصه در دومحور به یاری ایران بشتابند، نخست همکاری درآموزش بهداشت و پیش گیری، همچون آموزههای وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی و دیگری، نشر اخبار درست و موثق و کاهش التهاب در جامعه.