پویایی های بازار: 

 
قیمت نفت خام به وضعیت قبلی خود در حال بازگشت است چرا که رشد ویروس کرونا (Covid-19) در حال کمرنگ شدن است. علیرغم مشکلاتی که در چین و سپس در خارج از چین گربانگیر بازار انرژی شد، به نظر می رسد وضعیت قیمت نفت دوباره به حالت عادی بازگشت. قیمت نفت برنت به بالای 57 دلار و نفت وست تگزاس اینترمدییت به بالای 52 دلار هر بشکه رسید. یک گزارش مدعی است در ژانویه امسال بصورت متوسط 10 دلار هر بشکه از قیمت های نفت خام کاسته شده است.

 
تقاضا برای نفت خام در سه ماهه اول 2020 با توجه به تاثیر ویروس کرونا (Covid-19) و کاهش تولید کالا در چین از آن چه که قبلا حدس زده می شد کمتر است. تقاضای چین در سه ماهه اول به گفته آژانس بین المللی انرژی 435 هزار بشکه در روز نسبت به سال قبل کاهش می یابد. عرضه جهانی نفت نیز در ژانویه 2020، 800 هزار بشکه در روز کمتر شد و کل عرضه به مقدار 100.5 میلیون بشکه در روز رسید. تسلط نیروهای مخالف طرابلس بر خطوط لوله نفتی باعث قطع صادرات لیبی شد. امارات عربی متحده 300 هزار بشکه در روز از تولید نفت خود را کاهش داد. اوپک در سه ماهه اول سال 2020، 27.2 میلیون بشکه در روز تولید خواهد کرد که از متوسط ژانویه 2020 1.7 میلیون بشکه در روز کمتر است.

 
تولید نفت نیجریه ممکن است تا 35 درصد در ده سال آینده کاهش یابد. این امر بخاطر عدم قطعیت در نهاد نظارتی (رگولاتوری) بزرگترین تولید کننده نفت در آفریقا ، هزینه بالا و قیمت پایین نفت می تواند باشد. در ژانویه 2020 نیجریه 1.7 میلیون بشکه نفت در روز تولید کرده است.

 
بریتیش پترولیوم بدنبال آن است که تا 2050 سوخت های خود را کاملا با کربن صفر عرضه نماید. این بدان معناست که این شرکت سابقه دار بدنبال تولید سوخت های تجدیدپذیر است. قبلا شل، توتال و اکوینر (استات اویل) تعهد داده بودند که شدت انتشار کربن از حامل های نفت و گاز را با تجدیدپذیرها جایگزین کرده تا 2050 به نصف برسانند.

 
وضعیت کشتیرانی نیز تحت تاثیر حوادث اخیر به حالت رکود رسیده است. یک قاعده کلی در کشتیرانی تجاری جهان وجود دارد: هر زمان که بهر علتی اقتصاد چین با کاهش رشد روبرو شود، وضعیت کشتیرانی و حمل بار دریایی در سراسر جهان با افت روبرو می شود.

 
کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه (OECD) در دسامبر 2019 مقدار 2915 میلیون بشکه نفت خام در انبارهای خود بعنوان ذخیره استراتژیک (SPR) داشتند.

 
گازپروم پیش بینی می کند که عرضه بیش از اندازه گاز طبیعی مایع شده (ال ان جی) و پر شدن انبارهای گازی کشورها، قیمت گاز طبیعی را در آسیا و اروپا کاهش می دهد. زمستانی معتدل در اروپا و کمتر شدن تولید در چین بدلیل ویروس کرونا باعث گشت تا قیمت ال ان جی در آسیا به کمتر از 3 دلار هر یک میلیون بی تی یو برسد. در هنری هاب آمریکا قیمت گاز مدتهاست که از 2 دلار پایین تر آمده است. مقدار صادرات گازپروم به اروپا در ژانویه سال جاری 26 درصد نسبت به سال قبل کمتر شده است. بگفته گازپروم انبارهای اروپا در حال حاضر 105 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی ذخیره کرده اند. در همین مدت رویترز گزارش می دهد که 15 تانکر مخصوص حمل ال ان جی اعلام کردند که در آب های بین المللی در جای خود ایستاده اند و بعنوان انبار شناور از آنها استفاده می شود. 11 تانکر در آبهای اطراف آسیا هستند. تقاضا در چین برای گاز طبیعی بشدت افتاده است.

 
گزارش رسیده است که عراق علی رغم تحریم های آمریکا در حال ساخت یک راه گریز مالی برای ادامه خرید گاز و برق از ایران است. این مکانیسم مخصوص به عراق اجازه میدهد پول انرژی وارد شده از ایران را با دینار پرداخت کند. عراق می تواند خواسته معترضان در خیابان ها را با تامین برق کمتر کرده و ایران می تواند از این دینار برای خرید کالاهای بشردوستانه استفاده کند. یک مقام ارشد دولت عراق گفت این مکانیسم محصول ماه ها مذاکره بین مقامات عراق، ایران و آمریکاست. به گفته بیژن زنگنه ، وزیر نفت ایران، عراق هنوز هم حدود ۲ میلیارد دلار به خاطر خرید های قبلی گاز و برق به ایران بدهکار است. عراق برای جبران کمبود برق خود حدود ۱۴۰۰ مگاوات برق و ۲۸ میلیون متر مکعب گاز برای ایستگاه‌های برقش از ایران وارد کرده که در کل حدود یک سوم عرضه برق عراق را تشکیل می دهند.

 
در 15 فوریه 1945 رئیس جمهور آمریکا روزولت با حاکم عربستان سعودی ملک عبدالعزیز بر روی یک کشتی تفریحی در کانال سوئز ملاقات کردند. 75 سال است که دو کشور با یکدیگر روابط نزدیکی دارند که بر پایه های نفت برای آمریکا و امنیت برای سعودی استوار است. عبدالعزیز بن سعود جنگجویی بود که تا آن زمان از حوالی قبیله خود تنها و تنها به بصره سفر کرده بود و تجربه کار سیاست خارجی نداشت. روزولت تازه از یالتا و ملاقات با چرچیل و استالین بازگشته بود و بعنوان پیروز جنگ جهانی دوم شناخته می شد. اما عبدالعزیز دو فرزندش فیصل و خالد را در 1943 به آمریکا فرستاده و تحولات صنعتی مدرن را تا اندازه ای درک کرده بود. همه روسای جمهور آمریکا از آن زمان تاکنون با عربستان روابط خوبی کم و بیش داشتند، اما ترامپ ادعا کرد که یکباره 400 میلیارد دلار سفارش اسلحه از عربستان گرفته است. هنوز مشخص نیست که این عدد تا چه اندازه درست است. پایین آمدن قیمت نفت، جنگ یمن، مسئله فلسطین، سیاست های منطقه ای ایران، و این اواخر قتل قاشقچی فشار سنگینی را بر روسای جمهور اخیر آمریکا وارد کرد تا از عربستان فاصله بگیرند، اما تا این لحظه این دو کشور همچنان با هم متحد هستند. برخی معتقدند با تولید انبوه نفت متعارف و غیرمتعارف در آمریکا دیگر آمریکا نیازی به نفت عربستان ندارد، من این چنین فکر نمی کنم. در شکل زیر عبور و مرور تانکرهای نفت در روز جمعه 14 فوریه 2020 با رنگ قرمز مشخص شده است. جهان همچنان به نفت خلیج فارس وابسته است. بخشی از صادرات نفت عربستان از بندر ینبع در دریای سرخ صادر می شود که در این نقشه نیامده است.

* دانشیار سیاستگذاری انرژی - دانشگاه صنعتی شریف