وطن امروز نوشت: در روزهایی که همه حواس‌ها به گسترش کرونا در جهان است و روزانه اخبار زیادی از این دست منتشر می‌شود، در 10 روز اخیر بیش از 10 هزار پرنده مهاجر به مشکوک‌ترین حالت ممکن در میانکاله مازندران جان‌شان را از دست داده‌اند. 10 روز از این ماجراها می‌گذرد و حالا مرگ‌ومیر پرندگان مهاجر به استان گلستان رسیده است و هنوز از علت دقیق بروز آن خبری نیست.
مرگ مشکوک هزاران پرنده در تالاب میانکاله در شرق مازندران باعث دوخته‌شدن همه نگاه‌ها به این منطقه شد؛ پرندگانی که هنوز هم مشخص نیست دقیقا به چه علتی جان خود را از دست داده‌اند. «درحال حاضر نمونه‌ها به آزمایشگاه فرستاده شده اما احتمال آنفلوآنزا و نیوکاسل منتفی است.» این بخشی از خبری است که روزبه‌روز تکمیل‌تر می‌شود. ابتدا تعداد لاشه‌های یافت‌شده به سه‌هزار و بعد از آن به چهار و پنج‌هزار لاشه رسید، اما اکنون آمار این تلفات به بالای 10 هزار قطعه رسیده است. آقای حسینعلی ابراهیمی‌کارنامی، مدیرکل محیط‌زیست استان مازندران گفته است: مجموع تلفات پرندگان مهاجر جمع‌آوری‌شده، از 12 هزار لاشه نیز عبور کرده است.
ابراهیمی روز گذشته به رسانه‌ها گفت: در 10 روز گذشته با بسیج همه امکانات و فراخوان نیروها از شهرستان‌ها و با در اختیار قراردادن تجهیزات مورد نیاز و با حمایت مجموعه استانداری مازندران و برخی دستگاه‌های ذی‌ربط مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، شهرستان‌های گلوگاه و بهشهر، شیلات استان و… لاشه پرندگان تلف‌شده در ساحل و خلیج میانکاله، جمع‌آوری و طبق نظر سازمان دامپزشکی دفن بهداشتی انجام شد.»
علت تلفات میانکاله چه بود
چند روز بعد از تلف‌شدن پرندگان در میانکاله، آقای عیسی کلانتری، رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست، ترشح سم بوتولیسم در تالاب را عامل مسمومیت پرندگان اعلام کرد اما به عقیده برخی دامپزشکان هرچند مسمومیت علت قطعی این اتفاق است ولی ترشح سم بوتولیسم نمی‌تواند تنها عامل این ماجرا باشد. آنها معتقدند احتمال عامل انسانی و رفتار تعمدی در مسموم‌کردن بخشی از تالاب میانکاله برای کشتار پرندگان به‌مراتب بیشتر از سم بوتولیسم است.
کلانتری حدود 10 روز بعد از مرگ ناگهانی پرندگان در تالاب میانکاله گفت از آنجا که آب تالاب راکد است و جریان ورودی ندارد و در چند روز اخیر هم بارندگی رخ نداده، شرایط بی‌هوازی برای باکتری‌ها ایجاد و سم بوتولیسم ترشح شده است و اگر شرایط بی‌هوازی ایجادشده سریعا در تالاب از بین برود، تولید سم باکتری‌ها کاهش پیدا کرده و تالاب به حالت عادی بازخواهد گشت؛ اما کارشناسان محیط‌زیست و دامپزشکان زیادی معتقد هستند که مرگ پرندگان فقط به‌علت ترشح سم نیست زیرا اگر سم بوتولیسم ترشح می‌شد، فقط پرندگان را تلف نمی‌کرد، بلکه ماهی‌ها را نیز از بین می‌برد اما اتفاق رخ‌داده تنها به مرگ اردک سرحنایی، چنگر و فلامینگوها انجامیده است.
بنا بر ادعای این کارشناسان حوزه محیط‌زیست سموم براساس نوع‌شان یا در سطح آب باقی می‌مانند یا به عمق آب می‌روند؛ به همین دلیل در برخی موارد ماهی‌ها و در برخی موارد پرندگان را مسموم می‌کنند اما سم بوتولیسم بر هر دو دسته تأثیر خواهد گذاشت.
تلفات پرندگان مهاجر
آنقدر موج اخبار تلخ و عجیب و اتفاقات گوناگون سنگین و پیاپی بود که آنطورکه باید و انتظار می‌رفت به این ماجرای مهم توجه نشد. رسانه‌های رسمی را هم که زیر و رو می‌کنیم، مطلب تحلیلی خاصی نمی‌بینیم. به هرحال موج اطلاعات مخابره‌شده از میانکاله قطع نشده و ماجرا در حد همین روایات ضدو نقیض مانده بود تا اینکه روز یکشنبه خبری درباره تلف‌شدن تعداد دیگری از پرندگان مهاجر این بار در استان گلستان منتشر شد.
بالاخره پس از انتشار عکس‌هایی در این‌باره در شبکه‌های اجتماعی؛ آقای محسن عبدالوند، معاون سلامت اداره کل دامپزشکی گلستان اعلام کرد: کارشناسان پایش دریایی این اداره در محدوده شهرستان بندرگز لاشه چهار قطعه پرنده تلف‌شده از نوع چنگر را از خلیج گرگان جمع‌آوری کردند. در محدوده پیرامونی جزیره آشوراده نیز یک لاشه فلامینگو توسط این اکیپ از آب خارج شد.
البته این مقام مسوول در دامپزشکی هرگونه اظهارنظر در مورد دلایل مرگ این گونه جانوری و ارتباط احتمالی این تلفات با مرگ‌ومیر روزهای اخیر پرندگان در مازندران را به بررسی بیشتر و انجام آزمایشات تکمیلی موکول کرد؛ اما وی در ادامه صبحت‌هایش گفت: وضعیت زیستگاه‌های گلستان از لحاظ بیماری پرندگان وحشی پایدار است و به احتمال فراوان این گونه‌های کشف‌شده بر اثر رخدادهای طبیعی مانند جزر و مد یا تندباد به گلستان منتقل شده‌اند.
در این بین خبری درباره مرگ تعداد زیادی از پرندگان سار در استان خراسان شمالی نیز در خلال این حوادث توجه همگان را به خود جلب کرد. مرگ دسته‌جمعی و مشکوک شماری از سارها، در جوی آب و معابر اطراف میدان بازرگانی بجنورد، مرکز خراسان شمالی، سبب نگرانی مردم این منطقه شده است. دامپزشکی این استان هم اعلام کرده که علت این حادثه در دست بررسی است.
سناریوی انتقام
شیوع آنفلوآنزا یا نیوکاسل بین پرندگان تلف‌شده سناریویی بودکه از همان روزها و ساعات ابتدایی رد شد. با این وجود فاطمه رودباری، عضو هیات علمی گروه ویروس‌شناسی دانشگاه مازندران در واکنش به تلف‌شدن چندهزار پرنده مهاجر در میانکاله اظهار کرد: «تلف‌شدن چندهزار پرنده بر اثر ویروس نمی‌تواند در آن واحد رخ دهد، چراکه تلف‌شدن پرندگان بر اثر ویروس به دوره و زمان نیاز دارد. وقتی پرندگان در هوای بسته باشند، آنفلوآنزا از طریق تنفس به آنها منتقل می‌شود. پرندگان تلف‌شده در هوای آزاد بودند و بیماری آنفلوآنزا یا نیوکاسل بین این پرندگان غیرممکن است. پاشیدن دانه‌های سمی از طرف شکارچیان، آلودگی آب‌ها و واردشدن آب فاضلاب در تالاب‌ها از عواملی هستند که در تلف‌شدن پرندگان دور از انتظار نیست.»
گفتنی است میانکاله به جز بهمن سال‌جاری، فقط یک‌بار دیگر شاهد تلف‌شدن تعداد زیادی از ماهیان و تعداد اندکی از پرندگان بود؛ زمستان 73. در آن سال ناگهان میزان قابل توجهی از قسمت‌های جنوب غربی میانکاله پر از لاشه‌های پرنده زمستان گذران شد؛ آنقدر وضعیت بد بود که تا ماه‌ها بوی تعفن همچنان پایدار بود و تقریبا همه محلی‌ها مطمئن بودند این اتفاق از کجا آب می‌خورد، تعدادی شکارچی محلی در تالاب چند لیتر سم آفت ریختند. با این حال اگرچه فعالان محیط‌زیست احتمال ورود مواد شیمیایی استخرهای پرورش ماهی و مواد ضدعفونی مرغداری‌ها را هم رد نمی‌کنند اما تلف‌شدن پرندگان از گونه‌های مختلف در یک منطقه خاص احتمال انتقام‌گیری را قوت می‌بخشد.
