به گزارش الف نویسنده این مطلب، الیزابت اشمیت، استاد دانشگاه ماساچوست امهرست استدلال می‌کند که سرمایه داری در یک بحران بسر می برد.

. « سرمایه داری در یک بحران تمام عیار به سر می برد. حداقل، نظرسنجی هایی که اخیرا در این رابطه انجام شده اند، این موضوع را نشان می دهند. اکثریتِ آمریکایی ها، نظام سرمایه داری را رد می کنند. 55 درصد از زنانی که در فاصله سنی میان 18 تا 54 سال قرار دارند می گویند که آن ها سوسیالیسم را در مقایسه با سرمایه داری(کاپیتالیسم)، ترجیح می دهند. دموکرات های بیشتری در آمریکا اکنون دیدگاه مثبت تری به سوسیالیسم در مقایسه با سرمایه داری دارند. در سطح جهان نیز، بر اساس یافته های یک نظرسنجی که اخیرا انجام شده، 56 درصد از پاسخ دهندگان با این گزاره که سرمایه داری در شکلِ کنونی آن، بیش از آنکه مایه خیر برای جهان باشد، آسیب زاست، هم نظر هستند. 

با این حال، یکی از مشکلاتی که در نظرسنجی های از این نوع و تفسیر اعداد و ارقام ناشی از آن ها وجود دارد این است که تعاریف متفاوتی از سرمایه داری و سوسیالیسم وجود دارند. نکته دیگری که در این رابط وجود دارد این است که اینطور به نظر می رسد: مردم شکلِ خاصی از سرمایه داری را در ذهنِ خود دارند که تنها هدف آن، شرکت ها و افزایش قیمت سهام و غنی سازی و پولدارکردنِ هرچه بیشترِ سرمایه داران است. آن چیزی که با عنوان "سرمایه داریِ ذی نفعان/ shareholder capitalism" شناخته می شود، چراغ راهنمای تجارت و اقتصاد آمریکایی برای بیش از چهار دهه بوده است. درست به همین دلیل است که چند سطر قبل، برای اشاره به نظرِ پاسخ دهندگان نظرسنجیِ انجام شده در مورد سرمایه داری گفتیم: "سرمایه داری در شکلِ کنونی آن". 

حدودا 50 سال قبل، "میلتون فریدمن" اقتصاد دانِ مشهور ادعا کرد: "تنها هدفِ یک تجارت و کسب و کار، استفاده از منابع و حضور در فعالیت هایی است که منجر به افزایشِ سود و بازدهی شوند، است". در طول یک دهه، دیدگاهِ میلتون فریدمن به مثابهِ عقلانیتِ متعارف و غالب، چراغ راهِ اکثر شرکت ها شده بود. عصرِ سرمایه داری با تقدم و برتری سهام داران(ذی نفعان) آغاز شده بود. یک نتیجه عمده و اصلیِ این رویکرد، افزایش و رشدِ قابل توجهِ بازار سهام بود. با این حال، منتقدان بر این باورند شرکت ها و نظریه ارزش سهام داران(ذی نفعان)، در تشدیدِ بسیاری از مشکلاتِ اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی، نظیرِ بی عدالتیِ درآمدی و تغییرات آب و هوایی، با یکدیگر شریک و همکار هستند. آن ها همچنین به این نکته توجه می کنند که تعریفِ سود به عنوان اولویت اصلی، به سهام داران و ذی نفعان در بلند مدت آسیب می زند و مدیران را تشویق می کند تا اقداماتی را انجام دهند که در نهایت منجر به کاهشِ دستمزدها شود. 

*شورش مردمی علیه تفکرات سرمایه داری

بسیاری از مصرف کنندگان، کارگران و سرمایه گذارانِ آگاه به مسائل اجتماعی، به نواقصِ سرمایه داری توجه دارند و فشارهای خود به شرکت ها را جهت تغییر رویه ها و رفتارهایشان، افزایش داده اند. در این راستا، بسیاری از آمریکایی ها، دیگر صرفِ کسب سود از جانب شرکت ها را به عنوانِ تنها هدفی که آن ها باید دنبال کنند، نمی پذیرند. بر اساس یافته های یک نظرسنجی که در سال 2017 انجام شده، 78 درصد از مصرف کنندگانِ آمریکایی از کسب و کارها و تجارت های این کشور می خواهند تا موضوعاتِ مرتبط با عدالت اجتماعی را نیز در دستور کار خود قرار دهند. در این راستا، 76 درصد نیز گفته اند که آن ها از خریدِ کالا و یا خدمات شرکت ها و کسب و کارهایی که رویه هایشان مخالف با دیدگاه های آن ها باشد، خودداری می ورزند. حدودا نیمی از پاسخ دهندگان گفته اند آن ها محصول و کالایی را به این دلیل(دلایلی که ذکر شد)، تحریم کرده اند.

جامعه کارگری نیز به نحو روزافزونی از کارفرمایان انتظار دارد تا به ارزش های آن ها اعتقاد پیدا کنند و آن ها را رعایت کنند. یافته های یک نظرسنجی که در سال 2016 انجام شده نشان می دهند: اغلبِ آمریکایی ها، تعهداتِ اجتماعی و زیست محیطی یک شرکت را زمانی که می خواهند شغلی پیدا کنند، در نظر می گیرند. اکثری آن ها همچینین حاضرند حقوق کمتری دریافت کنند اما برای یک "شرکتِ مسوول" کار کنند. آن ها از کارفرمایانِ فعلیِ  خود نیز انتظار دارند تا به همین شیوه رفتار کنند. 

برای مثال، کارگرانِ شرکت مبلمان و اثاثیه منزلِ Wayfair، به تازگی پس از آنکه فهمیدند شرکتشان اقدام به ارسال تخت خواب به مراکز بازداشت مهاجران در مرز مشترک آمریکا و مکزیک کرده، دست به اعتراض زدند. بیش از 8100 کارمند شرکت آمازون نیز اخیرا طوماری را به امضا رساندند و از این شرکت خواستند تا در راستای مقابله با تغییرات آب و هوایی، نقشی بر عهده بگیرد و در رابطه با محیط زیست، بی تفاوت نباشد. در نهایت، سرمایه گذاران نیز بر اثر فشارهای مردمی، بیش از پیش آگاهانه رفتار می کنند و سرمایه گذاری خود را بیش از همه در کسب و کارهایی انجام می دهند که رویه ای مسوولانه و پاسخگو دارند. در ابتدای سال 2018، مدیران و سرمایه گذارانِ آمریکایی، 11.6 تریلیون دلار از سرمایه گذاری های خود را با درنظرگرفتنِ مولفه های مثبتِ زیست محیطی، اجتماعی و حکمروایی انجام داده اند. این میزان، 2.5 تریلیون دلار بیشتر از سال 2010 است. 

"لاورنس فیک" بنیانگذارِ شرکتِ "بلک راک/BlackRock" که از جمله بزرگترین شرکت ها در آمریکاست در سال 2018، با اظهار نظری موجب تشویق و تحریکِ هرچه بیشترِ شرکت ها به رعایت اخلاق و تعهداتِ اجتماعیشان شد. وی گفت: "برای اینکه یک شرکت در گذر زمان به شکوفایی برسد، صرفا نباید عملکرد مالی را اساس کار خود قرار دهد. بلکه باید نقش مثبتِ خود در قبال جامعه را نیز مد نظر قرار دهد".شاید همین موضع گیری ها و فشارها موجب شدند که در سال 2018، 86 درصد از 500 شرکتِ عضوِ موسسه "استاندارد از پورز"(این نهاد یک موسسه اعتبارسنجی مشهور است)، در موردِ عملکرد و موفقیت های زیست محیطی، اجتماعی و حکمروایی خود، اقدام به ارائه گزارش کردند. این میزان در مقایسه با سال 2011، از افزایشِ حدودا 20 درصدی حکایت دارد.

با همه این اوصاف، برخی تحلیلگران بر این باورند که تغییرهای اینچنینی از سوی شرکت ها، واقعی نیست و آن ها هچنان معطوف به سودِ خود هستند. البته که کسب و کارها و شرکت ها می توانند بگویند که شهروندانی مسوول هستند اما در عمل و پشت پرده، خلاف این باشند. گزارش های کمی در مورد مسوولیت اجتماعی شرکت ها در آمریکا، از سوی نهادهایی خارج از آمریکا بررسی می شوند. بسیاری از شرکت ها نیز در نگارش گزارش های خود لزوما صادقانه عمل نمی کنند. حتی اگر شرکت ها نیات مثبتی هم در این زمینه داشته باشند(مسوولانه رفتار کردن)، با این حال، این امر برای ایجاد تغییرات سیستماتیک کافی نیست. بر اساس یافته های پژوهشی که در سال 2017 انجام شده، بسیاری از شرکت ها که اهدافی مرتبط با مساله تغییرات آب و هوایی داشته اند، هنگامی که با اهداف جاه طلبانه خود مواجه شده اند، مسوولیت اجتماعی خود را فراموش کرده اند. 

با این همه، تجارت و کسب و کارها نمی توانند نسبت به مشتریان خود بی تفاوت باشند. آن ها همچنین نمی توانند نسبت به کارگران خود هم بی تفاوت باشند. آن ها همچنین باید در رابطه با سرمایه گذارانِ آگاه اجتماعی نیز حساس باشند زیرا اگر چنین نکنند، آن ها، هم با خطرِ از دست دادنِ فرصت های سرمایه گذاری مواجه خواهند شد و هم با راهکارهایی از سوی گروه های فشار مردمی رو به رو می شوند که ایجاد تغییر برای آن ها را ناگزیر می سازد. 

هرچه قدر سرمایه گذاران، مشتریان و کارمندان، خواستارِ رفتارِ مسوولانه ترِ کسب و کارها و تجارت ها شوند، شکاف های در سرمایه داری ذی نفعان(سهام داران) که نسبت به بسیاری از مسائل اجتماعی، اقتصاد و زیست محیطی بی تفاوت است، بیشتر خواهند شد. »

***نویسنده: الیزابت اشمیت،  استاد دانشگاه ماساچوست امهرست 

*لینک: https://nationalinterest.org/blog/buzz/will-capitalism-solve-problems-associated-capitalism-116721