بعد از سالها، که ایرانیان عادت کرده بودند خانم هایی را در کنار مذاکره کنندگان هسته ای خود ببینند (اشتون که بیشتر با جلیلی مذاکره کرد و موگرینی که دوران مسئولیتش را با ظریف گذراند) و مذکرات هسته ای ایران را با برجام به سامان رساندند، حالا نوبت به یک مرد اسپانیایی، که به دلیل تبار پدری اش، شهروندی آرژانتین را هم دارد، رسیده که هدایت قطار از ریل خارج شده برجام را در مسیری با مقصدی نامعلوم، برعهده بگیرد. باید دید اگر بورل به مجلس می رفت باز هم نمایندگان در عکس گرفتن با او خاطره سازی می کردند یا نه؟!

«جورپ بورل» که او را یک بارسائی مخالف سرسخت جدایی طلبان کاتالونیا هم می شناسند، نانوازاده ای نخبه بود که علاوه بر زبان مادری کاتالانیایی و اسپانیایی، به زبان های انگلیسی و فرانسه هم مسلط است و سیاستمداری شناخته شده در اتحادیه اروپایی محسوب می شود. 

 حالا جورپ بورل اولین سفر خود را به ایران در مقام مسئول سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپایی انجام داده است. این سفر در مقطعی بسیار حساس و سرنوشت ساز از روابط ایران با اتحادیه اروپایی و حیات توافق هسته ای بین «ایران» و «5 بعلاوه یک» انجام می شود، مقطعی  که با خروج آمریکا این توافق یکی از «یک»های هفت گانه خود را از دست داد و معلوم شد چندان هم «یک با یک برابر نیست» .

شش ماهی می شود بورل به این منصب مهم و پر مشغله انتخاب شده اما کار خود را رسما از اوایل دسامبر ۲۰۱۹ آغاز کرد و در این مدت کوشیده است بر اوضاع مسلط شود. نخستین اتفاق آغاز دوران مسئولیتش نهایی شدن رسمی خروج انگلیس از اتحادیه بود و او باید سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه را بدون این کشور و با ۲۷ عضو مدیریت کند.

انگلیس همچون خاکش، خودش را از قید و بندها و ساختارهای اتحادیه اروپایی هم جدا کرد هر چند هنوز در برجام، با سه طرف دیگر اروپایی این توافق (فرانسه، آلمان و اتحادیه اروپایی) در یک سو ایستاده است(فعلا). جورپ بورل در مقطعی گفته بود: سیاست خارجی اتحادیه اروپایی بیشتر به یک دره ای از اشک ها شبیه است که فقط موضوعات و چالش ها می آیند و ما ابراز همدردی و نگرانی می کنیم و بعد چالش و موضوع بعدی و هیچ ظرفیتی برای اقدام وجود ندارد. باید دید مرد چشم آبی اسپانیایی می تواند این دره اشک را به میدان عمل تبدیل کند یا نه و اتحادیه اروپایی را در برابر مسئولیت ها و نقش هایی که تحولات بین المللی برعهده می گیرد، موثرتر و عمل گرا تر کند.

در فاصله زمانی کوتاهی از آغاز رسمی مسئولیت، اتفاقی در ارتباط با برجام در حال رخ دادن بود که می توانست دوران فعالیت بورل بعنوان مسئول سیاست خارجی و امنیتی مشترک اتحادیه اروپایی را تحت تاثیر قرار دهد. ایران آخرین گام هسته ای خود را در اواسط دی ماه (اوایل ژانویه 2020) و در حالی که دو روز قبل از آن آمریکا در اقدامی تروریستی سردار سلیمانی را در بغداد به شهادت رسانده بود و پیش بینی دوران پرتنش و بسیار شکننده ای در سیاست خارجی و منطقه ای ایران می رفت، اعلام کرد (تعلیق تمامی محدودیت های برجامی در حوزه غنی سازی) و همین موضوع باعث شد سه کشور اروپایی (فرانسه، انگلیس و آلمان) در خلاء تسلط بورل بر اوضاع و پیچیدگی و شتاب غیرقابل تصور امور، و احتمالا تحت فشار و هدایت آمریکا، اعلام کردند که «مکانیسم ماشه» (پیش بینی شده در مواد 36 و 37 برجام) را فعال می کنند.

اتفاقی که می توانست برجام را برای همیشه به بایگانی اسناد خلع سلاحی جهان منتقل و صلح و امنیت بین المللی را وارد فاز جدیدی از تحولات ناخوشایند کند. اما ظاهرا بورل اسپانیایی به سرعت متوجه وخامت اوضاع شد و پس از یک هفته سکوت خبری اعلام کرد: اروپا تصمیم گرفته است فعال سازی مکانیسم ماشه را به تعویق بیاندازد؛ و همین کافی بود که نشان دهد حالا امور در دست خود اوست و مثلث اروپایی برجام که می رفتند که او را در مسیری پرچالش وارد کنند، ابتکار عمل را به کسی واگذار کرده اند که براساس متن برجام و قطعنامه 2231 هماهنگ کننده و مسئول اجرای برجام است.

باید دید مردی که در سال 2017 با انتشار گزارشی از وضعیت اقتصادی منطقه کاتالونیا تمام تبلیغات جدایی طلبان این منطقه که مدعی بودند دولت مرکزی اجازه رشد و توسعه اقتصادی به این منطقه را نمی دهد، خنثی کرده و پایه گذار یکی از بزرگترین رژه های مخالفان جدایی طلبی در اکتبر 2017 در شهر بارسلونا بود، می تواند یک بار دیگر نسخه و ابتکاری برای جلوگیری از جدایی طلبی های بیشتر در برجام ارائه کند؟