۱۱ سنگ بزرگ پیش پای ایران و چین برای همکاری اقتصادی

رضا عزیزی*،   3981025063 ۲۴ نظر، ۰ در صف انتشار و ۱۰ تکراری یا غیرقابل انتشار
۱۱ سنگ بزرگ پیش پای ایران و چین برای همکاری اقتصادی

 

 

چین و ایران با توافق جامع شراکت راهبردی 25 ساله در ابعاد سیاسی- اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و دفاعی در سال 2016 متعاقب سفر شی جینپینگ به ایران امضاء کردند. اما با گذشت تقریبا سه سال از این توافق شاهد اقدامات عملی در خوری در این راستا نیستیم. این یادداشت بر اساس پاسخ به این سوال است که چرا این توافق شراکت راهبردی جنبه های عملیاتی ضعیفی دارد و در عرصه اجرا خیلی کند پیش می رود. در ذیل به 11 مشکل مهم در سرعت همکاری ایران و چین با سیاست ابتکار کمربند و راه اشاره می شود. 

1 - مشکل تامین بودجه مسیر ابتکار کمربند و راه از سوی ایران

تا به حال در سازمان برنامه و بودجه هیچ ردیف بودجه ای برای این ابتکار اختصاص داده نشده است. این مشکل می تواند ناشی از مصرف عمده منابع ارزی ایران برای واردات کالاهای اساسی به کشور باشد که با توجه به چالش تحریم منابع ناشی از فروش نفت هم بسیار کم شده است و امکان در نظر گرفتن بودجه برای بخش عمرانی را ضعیف کرده است.

2-فقدان برنامه عملیاتی برای تحقق راه ابریشم نوین در ایران

تا کنون یک اکشن پلان یا برنامه اقدام برای این ابتکار از سوی وزارت خانه­های راه و شهرسازی و نهادهای ذی­ربط وزارت خارجه و وزارت اقتصاد به چینی ها ارائه نشده است.

3-  چالش­های انجام بیزینس شرکت­های چینی در ایران: 

الف- مشکل پیجیدگی های بروکراتیک دست و پاگیر؛  چینی ها در ۶ مستندی که رادیو و تلویزیون چین ساخته است یک جا از ایران نام می‌برند و در آنجا صرفا از چالشهای تعدد مذاکرات و طولانی شدن روند مذاکرات شرکت های چینی و تبدیل آنها به قرارداد سخن می گویند. از دیدگاه آنها صد دور مذاکره در قراردادی که منجر به کنسرسیوم مشترکی بین سی ان سی پی چین و شرکت ملی نفت ایران و توتال فرانسه نشانه خوبی در بیزینس نیست. این مسئله شرکت های چینی را ترغیب به حضور در سایر کشورهای منطقه غرب آسیا می کند که دستیابی به توافق را خیلی دوردست نمی پندارند و عملا هم این طور بوده است. مثلا شرکت های چینی در کویت، بحرین و امارات برای رسیدن به قرارداد بیش از یک هفته وقت صرف نمی کنند. ریسک‌های مالی پولی این شرکت ها آنها را از ادامه کار را با ایران باز می دارد.

ب- فقدان توجه لازم به کار با شرکت های کوچک و متوسط چینی در ایران: از آنجا که کار با شرکت های بزرگ چینی به دلیل شرایط تحریم به صرفه نیست باید روی شرکت‌های کوچک و متوسط چینی حساب باز کرد و موانع کار آنها در ایران را تا جایی که به امنیت کشور ضربه وارد نکند باز کرد. شرکت های بزرگ چینی از قبیل سی ان سی پی، هواوی، و زی تی ای به دلیل حجم بالای تجارت با کشورهای تحریم کننده ایران مانند ایران ترجیح نمی دهند با ایران تحت شرایط تحریم کار کنند. بنابراین باید با شرکت های کوچک و متوسط چین کار کرد.

پ- از چالش‌هایی که چینی ها مطرح می کنند احساس ناامنی برای سرمایه گذاری در ایراناست. بانک مرکزی چین ایران را در راس کشورهای پرریسک قرار داده است.

4-  مسئله فقدان زبان ارتباطی مشترک با چین:

بین دو کشور ایران و چین علاقه برای ارتباط وجود دارد اما نحوه شکل دهی به روابط مشترک بسیار مهم است که هنوز در این مرحله مشکل وجود دارد. هنوز دستگاه وزارت خارجه ایران زبان ارتباطی با چینی ها را بلد نیست: به عنوان مثال آنها از تنگه هرمز برای ما سخن می گویند ما در مورد سابقه تمدنی هفت هزار ساله و پنج هزار ساله ایران و چین برای آنها سخن می گوییم. آنها از مسائل روی زمین و چالش های عینی که در روند مسائل تجاری و سرمایه گذاری و مالی با آن مواجهند با ما مذاکره می‌کنند ما با آنها از مسائل دیگری سخن می گوییم. در شش مستند ۵۵ دقیقه ای که چین ساخته است و زبان این مستند 6 اپیزودی هم انگلیسی است و بسیاری از نهادهای داخلی و خارجی و بین المللی هم در ساخت آن دخالت داشته اند بسیاری از کشورهای مسیر جاده ابریشم به طور مبسوط مورد توجه قرار گرفته اند اما درباره ایران تنها در حد یک دقیقه آن هم بیشتر چالش های فعالیت سرمایه گذاری در ایران را بر می شمارند.

5- ناتوانی نهادهای دولتی در پی گیری سیاست متنوع سازی تجارت خارجی:

یک سوم کل تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران با کشور چین انجام می شود. اقتصاد تک محصولی ایران باعث می شود که رابطه استراتژیک یک طرفه با چین به وجود بیاید و هر وقت این کشور نخواهد می تواند این رابطه را قطع کند. عدم تنوع سازی در تجارت خارجی جمهوری اسلامی ایران و تک محصولی بودن آن به علاوه حجم بالای تجارت خارجی با چین باعث چالش های جدی خواهد شد. 

6- مسئله بازگشت پول نفت در شرایط تحریم:

ایران در خارج از کشور پول بسیار زیادی دارد اما به دلیل تحریم نمی تواند این پول را وارد کشور کند. به عنوان مثال ایران روزانه ۲۸۰ میلیارد و نزدیک به ۲۷۰ میلیون تومان به چین می فروشند و پول آن به دلیل تحریم به ایران باز نمی گردد و در بانک های چین دپو می­شود.

7-  پیگیری استراتژی امنیتی متنوع انرژی از سوی چین: 

با توجه به محدود بودن تولید نفت و گاز داخلی، چین در طول 20 سال گذشته مجبور به افزایش وابستگی به منابع انرژی خارجی شده است. با این حال، به دلیل نیاز به کاهش خطر اقتصادی و ژئوپلیتیک، چین یک استراتژی امنیتی انرژی را اتخاذ کرده است که اولویت بندی تنوع منابع است. بدین معنا که نیاز انرژی خود را از کشورهای مختلف خلیج فارس تامین می کند و همزمان به دنبال منابع انرژی تجدیدپذیر هم هست. این مسئله می تواند در بلند مدت وابستگی چین به انرژی ایران را کاهش دهد.

8-سیاست خارجی چندجانبه گرایی چین و رعایت اصل عدم مداخله

الف- از آنجا که چین با کشورهای منطقه توافقات شراکت راهبردی همچون ایران امضاء کرده است اساسا روابط خود با کشورهای غرب آسیا را بر اساس اصل بی طرفی استوار ساخته است و سعی دارد این اصل را در مسائل منطقه ای غرب آسیا رعایت کند. دعوت از همه طرف ها به گفتگو نشانه بارز آن است.

ب- اتکای عمیق و وابستگی عمیق چین به انرژی خاورمیانه (52 درصد کل خرید نفت خام چین از خاورمیانه است) و نیاز عمیق و مداوم چین به ثبات در خاورمیانه دلیلی دیگر بر تاکید چین بر اصل بی طرفی در مناقشات خاورمیانه است.

9-مسئله فقدان اجماع در مراکز متعدد تصمیم گیری سیاست خارجی در ایران:

چینی ها در مذاکرات خود با ایران این نکته را مطرح می کنند که طرف شان در پیگیری سیاست ها و به عنوان تصمیمات در نهایت چه نهاد یا نهادهایی است. مثلا کشتی‌های ترال چینی با قرارداد رسمی مشغول صید در خلیج فارس هستند و بعد از آن که این کشتی ها توقیف می شود با رایزنی سفارت خانه چین در ایران و وزارت خارجه ایران این کشتی ها از توقیف خارج می شوند. این مسئله به چینی ها این نکته را مخابره می کند که در ایران نهاد غایی که بتوانند مسائلشان را از آن طریق حل کنند مبهم و نامعلوم است و بنابراین دچار تردید می شوند.

10- گمانه های نخبگان فکری دانشگاهی ایران درباره این طرح با عنوان طرح مارشال چینی:

 برخی نخبگان فکری در سراسر دنیا و نیز در ایران ابتکار کمربند و راه چین را نه یک ابتکار بلکه یک استراتژی با اهداف ژئوپلیتیک بر می شمارند. البته این نخبگان فکری برای مدعای خود مستندات قابل توجهی ذکر نمی کنند و صرفا آن را با مشابه های این ابتکار همچون طرح مارشال مقایسه می کنند. در صورتی که آمریکایی ها طبق طرح مارشال در قبال کمک به اروپا در مقابله با کمونیسم شوروی وقت به احداث پایگاه نظامی مبادرت می جستند.  در حالی که چین در اعلام ابتکار کمربند و راه و پیوستن به آن تا به حال چنین پیش شرطی نگذاشته است. حتی اگر مارشال بودن این ابتکار را بپذیریم این مسئله تنها برای کشورهای ضعیف قابل طرح است و در مورد ایران نمی تواند صادق باشد. به دلیل اینکه چین به نفت ایران نیاز دارد و ایران می تواند به جای پول نفت کنند وام ها و سرمایه گذاری های احتمالی این کشور در ایران  را تسویه کند. 

11- برساخته اشتباه محافل نخبگی و سیاسی تقویت بندر چابهار از طریق هند علیه جاده ابریشم چین:

برخی نخبگان فکری و سیاسی در ایران باز کردن پای هند در بندر چابهار را راهی برای موازنه بخشی با جاده ابریشم چین در نظر می گیرند. این برساخته به نظر می رسد غلط باشد چراکه می تواند ظرفیت های جاده ابریشم چین را از ما بگیرد و می تواند در راستای تقویت جاده ابریشم رقیب چین یعنی آمریکا باشد. هر چند در سند جاده ابریشم از چابهار نامی برده نشده است اما چینی ها در ابتدای امر توسعه این بندر را به ضرر جاده ابریشم خود نمی بینند و به نفع ایران هم نیست که چابهار با هند با دستور کار اتحاد استراتژیک باشد بلکه همان صرفاً اقتصادی و تجاری باقی بماند بهتر است. این ساده سازی است که پروژه چابهار را علیه جاده ابریشم مطرح کنیم. وارد شدن به مسئله دو قطبی پاکستان و هند می‌تواند منافع ملی ایران را تحت پوشش قرار دهد و بهتر است که وزارت خارجه ایران از این دو قطبی بپرهیزد. با توجه به اینکه پاکستان با چین در کریدور سیپک راه ابریشم به شدت همکاری می کند و بندر گوادر پاکستان نیز در 140 کیلومتری سواحل مکران ایران است.

نتیجه گیری

به نظر می رسد ایران در نگاه چین یک کشور پرپتانسیل اما بسیار پر ریسک باشد. پرپتانسیل بودن ایران برای چین از نظر موقعیت ژئوپلیتیک، منابع انسانی، بازار بکر و منابع معدنی و انرژی آن است. ضمن اینکه ایران و چین در مسئله حقوق بشر و دموکراسی دیدگاه های مشترکی با هم در مقابله با غرب نیز دارند که همگی پتانسیل­های قوی و اهرم­های قوی برای حضور چین در ایران است. اما ایران برای چین به دلیل بالا بودن ریسک سرمایه گذاری که بیشتر ناشی از بروکراسی ناکارامد است، یک کشور پرریسک هم هست. بنابراین به نظر می رسد با چابک سازی سازمانی و بروکراتیک بتوان تعللات چین را کم کرد و بر سرعت تحقق توافقنامه جامع شراکت راهبردی بین ایران و چین افزود. 

 

*مدیر گروه حقوق و سیاست پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت

 

 

دیدگاه کاربران

حسن۱۲۹۷۱۹۴۰۹:۴۰:۱۴ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
چین مجبوره از تحریمهای امریکا تبعیت کنه چون حجم تجارتش با امریکا صدها برابر ایرانه.خودتون را فریب ندهید
ناشناس۱۲۹۷۳۲۰۱۰:۴۳:۱۱ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
مارو دارن فریب میدن مثلا
ناشناس۱۲۹۷۳۷۰۱۱:۰۷:۴۱ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
چین قبل از برجام از تحریم های امریکا تبعیت نمی کرد اما بعد از برجام با کم محلی روحانی مواجه شد و روابطش با ایران را تقلیل داد.
ناشناس۱۲۹۷۵۳۲۱۲:۳۷:۳۰ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
چرت نگو چین در دوره ی اوباما معافیت میگرفت از امریکا برای خرید نفت از ایران اما ترامپ دیگه به هیچکس معافیت نمیده ... هیچ ربطی به رفتار روحانی نداره
ناشناس۱۲۹۷۸۱۱۱۵:۱۱:۵۴ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
نزدیک دوسال ما تو چین سفیر نداشتیم
ناشناس۱۲۹۷۸۳۵۱۵:۲۲:۲۸ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
ظریف : قبل از برجام از الآن بیشتر نفت می فروختیم.
ناشناس۱۲۹۸۱۷۶۲۰:۰۸:۰۰ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
بعد از برجام رئیس جمهور چین به ایران آمد و روحانی تحویلش نگرفت و چندین ماه بعد روحانی به چین سفر کرد و با کم محلی چینی ها مواجه شد و اینگونه روابط اقتصادی دو کشور کاهش یافت.
ناشناس۱۲۹۷۵۳۳۱۲:۳۸:۰۳ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
دیدار رئیس جمهور چین بعد از امضا برجام و بستن قرارداد چند ده میلیارد دلاری یادت رفت
سلام۱۲۹۸۱۰۷۱۸:۵۴:۰۱ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
از دیروز تعرفه گمرکی کالاهای چینی در آمریکا معاف شد یعنی یه حال اساسی به اقتصاد چین فک کن آینده تصمیم چین و...
ناشناس۱۲۹۷۲۱۹۰۹:۴۸:۲۸ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
یک نکته مهم فراموش شد . امریکا چقدر به چین اجازه میدهد با ایران تجارت کند .با توجه به سطح مبادلات تجاری ایران با چین و چین با امریکا . شرکتهای چین چقدر ریسک میکنند
ناشناس۱۲۹۷۲۲۸۰۹:۵۲:۴۹ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
چین از آمریکا حساب میبره .
ناشناس۱۲۹۷۶۷۵۱۴:۰۳:۵۷ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
همه دنبال مصالح ملت خود حساب بردن معنیش محاسبه سود و زیان مصالح نه نوکری کردند
ناشناس۱۲۹۷۲۳۹۰۹:۵۶:۴۳ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
چین و روسیه و کانادا و استرالیا و کل اروپا و کشورهای تروئیکای اروپا ؛ جرات ندارن بدون اجازه آمریکا آب بخورن .
ناشناس۱۲۹۷۹۶۷۱۷:۰۱:۴۰ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
دقیقا همون وقت انتخابات که روحانی گفت باید کدخدا دید!!!وعده ای بهش خندیدن!!! حال جلیلی وحداد عادل میدونند که منظور روحانی چه بود!
ناشناس۱۲۹۷۲۴۵۰۹:۵۸:۴۸ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
چین که نمیاد برای 4 تا بشکه نفت ؛ آمریکا رو ول کنه و ما رو بچسبه .
آریابان۱۲۹۷۲۸۷۱۰:۲۶:۳۴ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
بوروکراسی ناکارامد !!!!!!!!! در ایران بیش از هر چیز باعث شده که طرف های خارجی را با ریسک سرمایه گذاری در یک کشور بسیار پر ریسک روبرو سازد
ناشناس۱۲۹۸۴۹۳۰۳:۳۴:۴۵ ۱۳۹۸/۱۰/۲۹
اعتماد بیش از حد به پوتین ما را در مسیری انداخت که روز به روز به انزوا نزدیکتر میشویم واز این انزوا روسیه بیش از همه سود برد و می برد !از نمونه های آن انتقال گاز روسیه به جای گاز ایران به اروپا وبالا رفتن سطح فروش نفتش به دنبال تحریم نفت ایران بهره بری از دریای خزر ودسترسی راحت به خلیج فارس و...
ناشناس۱۲۹۷۳۷۴۱۱:۰۹:۱۵ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
توسعه روابط تجاری با چین و روسیه و استفاده از سیستم سوئیفت بانکی روسیه بهترین راهکار دور زدن تحریم هاست.
ناشناس۱۲۹۷۶۸۵۱۴:۰۹:۱۳ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
مرد حسابی کدوم کشور تا حالا از تجارت با روسیه منفعت کرده ؟
ناشناس۱۲۹۷۸۰۱۱۵:۰۵:۲۱ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
اقتصاد خود روسیه هم وابسته به امریکاست! همین چین بخاطر شرایط پیش اومده نوشته بود بدترین سال مالی رو سپری کرده،
ناشناس۱۲۹۷۸۳۹۱۵:۲۴:۵۰ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
تمام کشورهای شرق آسیا با روسیه تجارت آزاد دارند.
ناشناس۱۲۹۷۶۷۰۱۳:۵۹:۱۴ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
تجربه شخصی خودم: - از اروپایی ها در باره تجارت با ایران آسانگیر تر نیستند. - بخاطز پاسپورت ایرانی بانک چینی در چین حاظر به چنج پول نبود - اکثر شرکت هایی که من با آنها تماس دارم حاضر به قرارداد مستقیم با ایران نیستند بوبژه شرکت های دولتی بزرگ. - نگرانی افراد (انهایی که به اروپا و آمریکا تردد دارند)بسیار زیاد است. موردی دیدم که شخص به خاطر گرفتن ویزای ایران از گرفتن ویزای آمریکا محروم شده بود - درباره پول شویی و شفافیت مالی سختگیری ها زادتر و زیاد تر میشود. خلاصه بدون حل مشکلات با آمریکا و تایید FATFاصلن بر روی همکاری چین حساب باز نکنید!
ناشناس۱۲۹۸۱۹۶۲۰:۳۰:۴۶ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
پروژه راه اهن شرق كشور شمالى جنوبى چرا درعمل اجرا نمى شود چون امريكا موافق نيست هركارى كه امريكا با انجام ان مخالف باشد حتما اجرا نميشود داستان چين وروسيه مشول عدم رضايت امريكا ميشود اميد است انتخابات پيش رو اين مهم را نيز حل كند
مسعود۱۲۹۸۲۶۰۲۱:۲۳:۵۴ ۱۳۹۸/۱۰/۲۸
واقعيت تلخ انكارناپذيري كه ايران نميخواهد باور كند اين است كه چين هرگز بخاطر منافع خود وملتش آمريكا را رها نميكند به ايران بچسبد ما هم جاي او بوديم همين كاررا ميكرديم
yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های هفته

  1. نارضایتی عباس موزون از زمان پخش برنامه زندگی پس از زندگی

  2. نظرات برگزیده مخاطبان الف: باید نگران دوقطبی حجاب در جامعه باشیم/ امربه معروف و نهی از منکر شرایط و مراتب دارد/ در ایران با یک جامعه یکدست و یکرنگ مواجه نیستیم

  3. فایل صوتی لو رفته از «عبدالله مهتدی» درباره آرزوی تجزیه ایران

  4. سکوت عقل و فریاد هشتگ ها!

  5. تنها راه پیش پای اقتصاد ایران

  6. بیانیه حوزه علمیه امام خمینی (ره) درباره حواشی انتقال مالکیت یک باغ به آیت‌الله صدیقی

  7. فقر، بزرگی ما را می‌بلعد!

  8. پیشنهاد عجیب افزایش ۲۲درصدی دستمزد کارگران برای ۱۴۰۳ از سوی وزیر کار

  9. پاسخ روابط عمومی مجلس به علم‌الهدی درباره لایحه حجاب/ آیا نیکزاد با قالیباف رقابت می‌کند؟/ روایت کیهان از فایل صوتی جدید ظریف

  10. درخواست صدیقی از دادستانی درباره زمین‌خواری در ازگل/ واکنش دولت به شایعه برکناری مخبر

  11. دیر اما قابل‌توجه ...

  12. هدف قراردادن کشتی اسرائیلی و ناوشکن آمریکایی توسط ارتش یمن

  13. به زودی در این زمین مسکن ملی احداث می شود !

  14. تمجید «عبدالحمید» از حکومت طالبان!

  15. دستگیری عاملان انتشار فیلم درمانگاه قم | نخستین اعترافات متهمان

  16. انتقاد روزنامه دولت از زیباکلام/ پیش‌بینی علی مطهری از فراکسیون‌های مجلس آینده

  17. آزمونی بزرگ برای دولت رئیسی

  18. قبور لاکچری

  19. المیرای ۷ ساله کجاست؟!

  20. تورم نقطه به نقطه نسبت به اول سال ۲۲ درصد کم شد/ رشد اقتصادی به ۴.۵ درصد رسید

  21. از سنگ صدا درآمد، از اصلاح‌طلبان نه!

  22. پشت پرده ادعای جدید گروه «هفت» علیه ایران چیست؟

  23. حکایت چرخی که هزاران بار اختراع می شود!..

  24. آخرین وضعیت مذاکره نمایندگان کارگری و کارفرمایی

  25. افشاگری، تایید و واکنش‌ها

پربحث‌های اخیر

    پربحث‌های هفته

    1. هدف قراردادن کشتی اسرائیلی و ناوشکن آمریکایی توسط ارتش یمن

    2. پشت پرده ادعای جدید گروه «هفت» علیه ایران چیست؟

    3. یمنی ها فراتر از تصور !

    4. همان دیوانه همیشگی!

    5. حمله بزرگ روسیه در راه است؟/ بورل: تکلیف جنگ اوکراین مشخص خواهد شد

    6. توطئه جدید غربی-عبری در نوار غزه

    7. ترامپ بار دیگر در نظرسنجی‌ها از بایدن پیشی گرفت

    8. ادعای ترامپ: اگر رییس جمهور بودم, بی تردید ایران را وارد توافق ابراهیمی می کردم

    9. استقرار نیروهای ویژه آمریکا در ۱۰ کیلومتری چین

    10. بیانیه «جی۷» درباره ادعای انتقال موشک بالستیک از تهران به مسکو

    11. تشکیل یک نیروی مسلح در جنوب غزه تحت فرماندهی ماجد فرج

    12. پیروزی پوتین در انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه قطعی شد

    13. پوتین: روسیه در قبال دشمنان خط قرمزی ندارد و آماده جنگ هسته‌ای است

    14. روایت تکان‌دهنده آبزرور از عمق فقر در میان کودکان انگلیس

    15. لفاظی های یک شکست خورده تمام عیار!

    16. سید نصرالله: چه کس باور می کند که بایدن نتواند جنگ غزه را متوقف کند

    17. پیشنهاد همسر رئیس جمهور درباره کمک‌رسانی به غزه

    18. خزعلی در دیدار با مقام فنلاندی: حجاب در ایران، مقوله ای فرهنگی و پذیرفته شده است

    19. موضع‌گیری جدید دوحه درباره آتش بس در غزه

    آخرین عناوین