فارس نوشت: آلودگی هوا این روزها به سایر مشکلات استان تهران افزوده شده و مردم را درگیر خود کرده است. طبق معمول تعطیلی مدارس و آرزوی بارش باران به دو ابزار دست مسؤولان استان مبدل شده تا به کمک آن از اقدام اساسی برای مقابله با آلاینده‌ها گریزان باشند.

به طور کلی آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتاد که غلظت ذراتی که به طور طبیعی در هوا وجود ندارند به میزان زیادی افزایش پیدا کند. بنابراین مفهوم آلودگی یعنی هوایی که برای سیستم بدنی موجودات از جمله حیوانات، انسان و گیاهان مطلوب نیست.

با توجه به شاخص‌های ارائه شده در سایت کنترل کیفیت هوا، نمودار شش آلاینده ارائه شده است. این شاخص‌ها در تمام مناطق شهر تهران به وسیله ایستگاه‌های سنجش به صورت لحظه به لحظه پایش می‌شود.

بیشتر مردم تهران عکس معروف زیر که روزهای آلودگی هوا در کانال‌های مختلف بازنشر می‌شد را دیده‌اند.

شکل۱- شاخص آلودگی در مناطق مختلف تهران  

نکته‌ای که نظر مخاطب را جلب می‌کند این است که چرا بین میزان آلودگی مناطق همجوار جنوب شهر اختلاف زیادی در شاخص آلودگی وجود دارد. برای بررسی این موضع می‌توان وضعیت پنج منطقه ۱۱،۱۶، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ را در تصویر زیر در نظر گرفت.

در منطقه‌های ۱۱، ۱۸ و ۲۰ شاخص آلودگی هوا به حالت نارنجی درآمده است اما در مناطق ۱۶ و ۱۹ که مابین این مناطق قرار دارند اختلاف ۵۰ واحدی شاخص، وضعیت هوا را سالم و به رنگ زرد درآورده است، سوال اینجاست علت این اختلاف آلودگی در مناطقی که فاصله زیادی با هم ندارند چیست؟ آیا واقعا آلودگی هوا تهران در مناطق پایین‌تر است؟ برای بررسی این موضوع دوباره به سایت شرکت کنترل کیفیت هوا رجوع می‌‌کنیم.

محمد رستگاری معاونت نظارت و پایش محیط زیست تهران به خبرنگار فارس گفت‌: غلظت آلاینده‌های مختلف در هوا بر اساس شش آلاینده محاسبه می‌شود که محاسبه هر پارامتر متفاوت است. برای مثال برای محاسبه مونواکسید کربن ماکزیمم ۸ ساعت در شبانه روز و  برای ذرات معلق، میانگین ۲۴ ساعته در نظر گرفته می‌شود.

وی با اشاره به اینکه برای تعیین شاخص هر ایستگاه، بالاترین عدد ایستگاه در نظر گرفته می‌شود بیان کرد: شاخص کل هر شهر با محاسبه میانگین ایستگاه‌ها به دست می‌آید که کمیته اضطرار نیز بر اساس شاخص متوسط شهری تصمیم‌گیری می‌کند.

داده‌های ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون برخی از ایستگاه‌ها در دسترس نیست!

با مرور اطلاعات آلایندگی مناطق مختلف تهران (اینجا کلیک کنید) در نقاط مختلف تهران مشاهده می‌کنیم در بیشتر ایستگاه‌ها غلظت‌ آلاینده‌های کوچکتر از ۲.۵ میکرون به عنوان بالاترین عدد هر ایستگاه قرارگرفته است. اما در مناطقی که ایستگاه سنجش آلودگی هوا به سنسور ذرات 2.5 میکرون مجهز نیست اختلاف قابل توجهی با مناطق مجاورش که به این سنسور مجهز هستند وجود دارد. 

معاون نظارت و پایش محیط زیست تهران در رابطه با نبود داده ۲.۵ میکرون در بعضی از ایستگاه‌ها نیز پاسخ داد: در اکثر ایستگاه‌ها سنسور آلاینده‌های زیر ۲.۵ میکرون وجود دارد ولی به طور کلی نمی‌توان انتظار داشت که تمام ایستگاه‌ها در ۳۶۵ روز سال داده داشته باشند زیرا ممکن است در بعضی از ایستگاه‌ها قطعه‌ای خراب شده و یا نیاز به کالیبره شدن داشته باشد که موجب می‌شود داده‌ای در بعضی از روزها اعلام نشود. 

نکته‌ قابل توجه آن است که در برخی از مناطق تهران نمودار بعضی از آلاینده‌ها مانند نمودار مربوط به ۲.۵ میکرون (ذرات معلق کوچکتر از ۲.۵ میکرون) وجود ندارد و به عبارت دیگر شاخص آلودگی هوا در آن مناطق بدون بررسی این بخش محاسبه شده است و گاهاً عدد پایین‌تری را ثبت کرده است. موضوعی که معاون نظارت و پایش محیط زیست تهران نیز آن را تأیید کرده و می‌گوید اگر در ایستگاه‌های فاقد ۲.۵ میکرون این سنسور وجود داشته باشد ممکن است شاخص عدد بالاتری را نشان دهد، در غیر این صورت در محاسبات در نظر گرفته نمی‌شود.

برای مثال در دو منطقه ۱۸ و ۲۰ پایتخت سنسور آلاینده‌های زیر ۲.۵ میکرون وجود دارد و شاخص هوا در بعد از ظهر پنجشنبه ۵ دی‌ماه به ترتیب ۱۲۹ و ۱۲۵ بوده است. اما در منطقه ۱۹ که بین این دو منطقه آلوده قرار دارد و سنسور ۲.۵ میکرون آن فعال نیست این عدد ۸۱ است و حالت سالم را نشان می‌دهد. 

گرچه محیط زیست کاهش شاخص میانگین آلودگی هوای تهران به واسطه فقدان یا خرابی سنسور ۲.۵ میکرون را رد می‌کند اما صحبت‌های معاون نظارت و پایش محیط زیست تهران درباره نحوه محاسبه این عدد نشان می‌دهد چون در ۵ ایستگاه پایش آلودگی هوای تهران سنسوری که بیشترین آلایندگی ذرات را هوا می‌سنجد وجود ندارد، هوای تهران آلوده‌تر از آن بود که مسؤولان محیط زیست به مردم اعلام ‌می‌کردند.

وجود یا عدم وجود سنسور آلاینده‌های زیر ۲.۵ میکرون در شاخص کل تاثیرگذار است

برای اینکه صحبت‌های‌ مسؤولان و داده‌های ایستگاه‌های سنجش را درباره صحت آلودگی هوای تهران را بسنجیم به سراغ یک کارشناس محیط زیست می‌رویم.

مریم ایزدپناه رئیس گروه تحلیل داده‌های مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم ایران در گفت‌وگو با خبرنگار فارس می‌گوید: چیزی که قطعاً اتفاق می‌افتاد آن است که وجود یا نبود سنسور آلاینده‌های زیر ۲.۵ میکرون در یک ایستگاه، در شاخص کل تاثیرگذار است و می‌تواند آن را تغییر دهد.

وی در پاسخ به این سوال که اگر در ایستگاه سنجش آلودگی هوا سنسور آلاینده‌های زیر ۲.۵ میکرون وجود داشته باشد آیا باعث بالا رفتن شاخص ایستگاه خواهد شد یا خیر نیز گفت: موقعیت ایستگاه، مسکونی یا غیر مسکونی بودن مکان، موانع اطراف و جهت بادی بر وضعیت شاخص در ایستگاه اثرگذار است پس به طور کلی نمی‌توان اظهار نظر کرد.

رئیس گروه تحلیل داده‌های مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم ایران وجود سنسور آلاینده‌های زیر 2.5 میکرون را در افزایش و یا کاهش شاخص آلودگی ایستگاه موثر دانست.

با این توضیحات می‌توان گفت اگر شاخص مناطق ذکر شده در بالا به صورت دقیق اعلام شده بود این احتمال وجود داشت که شاخص آلودگی هوا در تهران افزایش یافته و بالاتر از عدد اعلام شده یعنی عدد ۱۰۶ در روز پنجشنبه باشد.

فریب شاخص آلودگی هوا/ استاندار تهران: شاخص‌ آلودگی هوا هنوز به وضعیت خطرناک نرسیده است!

بنابراین می‌توان این اتفاق را فریبی از جانب نهادهای ذی‌صلاح در زمینه کنترل کیفیت هوا نامید که با نداشتن و یا منتشر نکردن اطلاعات برخی از اجزای آلاینده هوا باعث شده است شاخص کل واقعی نباشد و مردم و مسؤولین را نسبت به وضعیت هوا دچار خطا و اشتباه کند.

واقعی نبودن شاخص آلودگی هوا تا جایی پیش رفته است که استاندار تهران وضعیت آلودگی را غیر بحرانی دانسته و اظهار کرده است: در حال حاضر در شهر پکن شاخص آلایندگی بر روی ۲۰۰ است ولی هیچ جایی تعطیل نشده است؛ شاخص‌های آلایندگی‌های تهران هم هنوز به وضعیت هشدار و خطرناک نرسیده است.

به هر حال انتظار می‌رود نسبت به آلودگی هوا که با سلامت جامعه در ارتباط است اهتمام بیشتری از سوی نهادهای مسؤول صورت گیرد و نسبت به تهیه و فراهم نمودن تجهیزات دقیق‌تر و مناسب‌تر اقدامات جدی داشته باشند تا هم اطلاع‌رسانی درباره صحت مقدار آلودگی هوا به درستی انجام شود و هم تصمیمات مسؤولان که بر پایه این شاخص انجام می‌شود به درستی انجام شود.