نويسندگان: ميگل آنخل آندرس تولدو و دنيل شفيلد
مترجم: دکتر عسکر بهرامی
ناشر: فرهنگ معاصر، چاپ اول 1398
118 صفحه، 20000 تومان
*****
در دو دهۀ اخیر شاهد پررنگ شدن تدریجی رویکردی میان جوانان و علاقه‌مندان کتاب در ایران بوده‌ایم که از گرایش آنها برای شناخت، تاریخ، فرهنگ و باورهای باستانی سرزمین خود حکایت دارد. این مهم ریشه در کشش و علاقه‌ای دارد که همۀ انسانها برای شناخت پیشینۀ تاریخی خود از جنبه‌های گوناگون احساس می‌کنند. این قسم گرایش‌ها برای دریافت پاسخ درست، نیازمند پژوهش‌هایی تازه برای رفع خلأ‌هایی است که از دیرباز در این حوزه وجود داشته است و کماکان نیز می‌توان احساس کرد.
آثار دکتر عسکر بهرامی هم در زمینه ترجمه و هم تألیف، در سطوح مختلفی خورند پاسخگویی به چنین نیازهایی است؛ هم برای مخاطبان علاقه‌مند غیرمتخصص و هم مخاطبانی که در این حوزه کار کرده و دستی در پژوهش و تألیف دارند. ترجمۀ کتاب «راهنمای پژوهشهای زردشتی» نوشتۀ ميگل آنخل آندرس تولدو و دنيل شفيلد که به تازگی به همت نشر فرهنگ معاصر به بازار آمده نیز از چنین قاعده‌ای مستثنی نیست. هرچند که این کتاب (چنانکه از نامش نیز پیداست) در آن دسته از آثار کارنامه ایشان جای می‌گیرد که پاسخگوی نیازهای مخاطبانی است که دستی در تحقیق و پژوهش در این حوزه دارند.
اثر حاضر در واقع بخشی است از کتابی جامع دربارۀ دین زردشتی که در سال 2015 تحت نام «راهنمای دین زردشتی» منتشر شده است. این اثر که در اصل جزو مجموعۀ کتاب‌های The WileyBlackwell Campanion to Religion به چاپ رسیده است؛ حاصل کار سی و سه محقق باسابقه ودارای تخصص در این حوزه است. پژوهشگرانی که هر یک با مقالات خود جنبه‌‌ای از وجوه گوناگون دین زردشتی را مورد توجه و واکاوی قرار داده‌اند و در مجموع طی سی و شش فصل، نه تنها جنبه‌های مختلف دین زردشتی را معرفی کرده‌اند، بلکه از این رهگذر چکیدۀ آخرین دستاوردهای پژوهشی و همچنین نظریات گوناگون دربارۀ این موضوع را آورده‌اند.
دکتر عسکر بهرامی در کتاب «راهنمای پژوهشهای زردشتی» برگردان بخش ششم «راهنمای دین زردشتی» را در اختیار خوانندگان فارسی زبان قرار داده است. در این بخش، منابع اولیه برای شناخت دین زردشتی و زردشتیان به اجمال معرفی شده‌اند. با این توصیف اهمیت کتاب «راهنمای پژوهشهای زردشتی»، از آن روست که برای مخاطب علاقه‌مند به پژوهش، با دسته‌بندی منابع موجود در این زمینه، چکیده‌ای از چهار گروه اصلی منابع متنی اولیه ارائه کرده است.
این کتاب کاربردی و جمع وجور، از سه فصل (به قلم دو نویسنده) تشکیل شده است. میگل آنخل آندرس تولدو در فصل یکم این کتاب خلاصه‌ای از متن‌های اوستایی، دستنویس‌های اوستایی با ترجمه‌های فارسی میانۀ (پهلوی) آنها و نوشته‌های فارسی میانه ارائه کرده است. او در این فصل، فهرستی از ویراست‌ها، ترجمه‌ها و مطالعات انجام‌شده بر روی این آثار را با ارجاع کوتاه (صاحب اثر و سال انتشار) ذکر کرده است. البته خوانندۀ علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر، می‌تواند مشخصات کامل کتابشناختی هر اثر را در کتابنامۀ پایان کتاب پیدا کند.
فصلهای دوم و سوم کتاب به قلم دنیل شفیلد نوشته شده و دربارۀ آثار زردشتی به فارسی نو و گُجَراتی است. نویسندۀ این دو فصل، بیشتر به متن‌هایی می‌پردازد که تا دهۀ اخیر اغلب مهجور بوده‌اند. برخی از این متن‌ها به دلیل ناشناخته بودن برای پژوهشگران دین زردشتی هم تاکنون معرفی و بررسی نشده‌اند؛ بخصوص متن‌های گجراتیِ زردشتی که در واقع بکر و دست‌نخورده باقی مانده‌اند.
با توجه به آن‌چه گفته شد، نباید متن این فصول از کتاب را صرفاً خلاصۀ مطالعات موجود دانست، بلکه در نوع خود باید آنها را پژوهش‌هایی دست اول محسوب کرد. از سوی دیگر باید اشاره کرد که دکتر عسکر بهرامی تنها به برگردان این متن بسنده نکرده است، بلکه به عنوان مترجمی که با رویکردی جهت‌دار و پژوهشی آثار مورد نظر خود را انتخاب می‌کند، حضورش ارزش افزوده‌ای برای متن کتاب نیز داشته است. چرا که اشراف ایشان بر متون و منابع زردشتی (به عنوان حوزه تخصصی که سالها در آن فعال بوده‌اند)، این فرصت را به‌وجود آورده تا متون و منابع فارسی این حوزه را که از چشم نویسندگان پوشیده مانده، بدان افزوده و در مجموع با اصلاحات و توضیحات خود در پانوشت‌ها نه فقط به کامل‌تر شدن این کتاب راهنما کمک کرده، بلکه آن را برای پژوهشگران فارسی زبان متون زردشتی که اصلی‌ترین مخاطبان کتاب هستند، کاربردی‌تر ساخته است.
سرانجام اینکه با توجه به درونمایۀ کتاب، نویسندگان بیشتر از شیوۀ گزارشی و توصیفی برای بازگو کردن مطالب استفاده کرده‌اند. چنین شیوه‌ای باعث شده مخاطب غیر متخصص نیز برای خوانش کتاب با دشواری چندانی روبه‌رو نباشد و از خیل اطلاعات سودمندی که در لابلای مطالب کتاب ارائه شده بهره‌مند شود؛ اطلاعاتی که تصویری از چگونگی ادبیات فارسیِ زردشتی و گجراتیِ زردشتی، تاریخ و سیر تحولات و مهم‌ترین آثار آنها پیش روی خواننده می‌گذارد.