به گزارش الف کتاب «از جنگ تا دفاع مقدس، متن و حواشی»، بخشی از تاریخ شفاهی جنگ ایران در گفتگو با 20 تن از مسوولان، متخصصان، محققان، نویسندگان، شعرا، فیملسازان جنگ تحمیلی است که عصر روز گذشته در خانه گفتمان شهر با حضور جمعی از هنرمندان و اهالی رسانه برگزار شد. این گفتگو‌ها توسط دکتر مینو خانی روزنامه نگار و استاد دانشگاه سالها پیش انجام شده و اینک در قالب کتابی مستقل روانه بازار نشر گردیده است.
مرتضی سرهنگی، نویسنده و بنیانگذار ادبیات دفاع مقدس به عنوان اولین سخنران این نشست، ظهور ادبیات جنگ را از بازتاب های این رخداد در جوامع مختلفی همچون آلمان، فرانسه، روسیه و ایران عنوان کرد و گفت: «همه جنگ ها در یک روز و ساعت معینی شروع و تمام میشوند، اما دامنه مطالعاتی آنها تا قرن ها کشیده میشود. سربازان به خانه ها برمیگردند و از خاطراتشان میگویند. بعد از مدتی از پایان جنگها، تحقیقات در زمینه‌های مختلف جنگ شروع میشود».
وی ادامه داد: «در جنگهای دفاعی از آنجا که مردم عادی هستند که با عشق از وطن خود دفاع میکنند، خودبخود این جنگها به یک پدیده اجتماعی تبدیل میشوند. آن چنان که روحیه مقاومت و دفاع مردم ایران در نقاشی، هنرهای تجسمی و ادبیات بازتاب پیدا کرده است و هنرمندان نیز با این روش در جریان دفاع مقدس به مردم پیوستند».
حبیب الله صادقی، از بنیانگذاران و پیشکسوتان نقاشی انقلاب و هنرمندان دفاع مقدس و مقاومت، نیز در ادامه این نشست، با اشاره به حوادث و جنگهای مختلفی که ایرانیها در طول تاریخ با آن مواجه بوده اند، گفت: «ایرانیها هیچگاه جنگ افروز نبودند و همیشه برای دفاع از میهن وارد جنگ شدند. در بین مدافعان همیشه روایانی بوده‌اند که دل در گروی معرفت مردم داشتند و وفادارانه و فداکارانه، مشاهدات خود از جنگ و دفاع مقدس را با هنرشان به ثبت رسانده‌اند».
وی ضمن تقدیر از بانیان دفتر هنر و ادبیات مقاومت حوزه هنری، آقایان مرتضی سرهنگی و هدایت‌الله بهبودی، تأکید کرد: «موضوع هنر دوران انقلاب اسلامی، فرایندی است که در بخشهای تجسمی، گفتاری و نوشتاری در یک پیوند و پیوستگی قرار دارد و نمیتوان آنها را از یکدیگر جدا کرد و این حاصل زحمات همه دست‌اندرکاران این عرصه است».
دکتر بهنام زنگی، گرافیست و مدرس دانشگاه سخنران دیگر نشست رونمایی از کتاب «از جنگ تا دفاع مقدس، متن و حواشی» درباره اهمیت کتابهای دفاع مقدس از نگاه یک ناشر خصوصی گفت: «یکی از اصلیترین مسایلی که باعث شده که هنر جنگ در کشورما از بدنه جامعه فاصله پیدا کند، غیرمردمی بودن آن است. ما سعی کردیم که از هنر جنگ حمایت کنیم، اما ذات این حمایتها، ما را به سمت دولتی شدن هدایت کرده و متاسفانه این مساله، آفت هنر و ادبیات جنگ شده است».
وی تأکید کرد: وقتی با نمونه های موفق جنگ در دنیا مواجه می شویم که بیش از نیم قرن ازاتمام آنها گذشته است اما مردم هنوز به قربانیانشان با احترام نگاه می کنند و حتی نسل های بعد به آنها تعلق خاطر دارند. اما متاسفانه در کشور ما این ارتباط مردمی گسسته شده است.
دکتر زنگی مردمی بودن هنر جنگ را با توجه و اهمیت دادن به مطالعات و پژوهشها در این زمینه مهم و مرتبط دانست و گفت: «کتاب دکتر خانی گونهای از سبک تاریخ شفاهی جنگ است و جای خالی این گونه کتابها در فرهنگ و ادبیات جنگ ما خالی است. این حق ماست که روایتهای مختلف درباره دفاع مقدس بشنویم و بدانیم بیان و ثبت وقایع جنگ و دفاع مقدس یک وظیفه فرهنگی و علمی مهم است تا در اختیار نسلهای بعد قرار بگیرند. تاریخ شفاهی، وقتی صادقانه، درست و بدون قضاوت فردی و شخصی باشد، میتواند روایتی قابل اعتماد و استناد میان نسلهای حال و آینده شود».
کتاب «از جنگ تا دفاع مقدس، متن و حواشی» حاوی گفت‌وگوهای مفصلی است که دکتر مینو خانی برای انجام و تدوین رساله دکتری خود با عنوان «بازتابهای جنگ در نقاشی ایرانی» است. در این کتاب بیست نفر از مسوولان، متخصصان، محققان، نویسندگان، شعرا، فیملسازان، جنگ را ازمنظر خود روایت کرده‌اند و به دو پرسش اساسی و محوری پاسخ گفته‌اند: چرا جنگ در ایران به پدیده اجتماعی تبدیل شده؟ و چرا هنرمندان ایرانی علاقمندند این جنگ را در آثار خود بازنمایی کنند؟
وی در پاسخ این پرسش در جمع میهمانان حاضر در این نشست گفت: «هنرمند وقتی در بستر جنگ قرار می‌گیرد، گویا همه سوژه‌های ممکن برای خلق اثر در دسترس اوست اما این لایه رویی واکنش هنرمند به جنگ میتواند باشد. هنرمندان و نویسندگانی که من با آنها صحبت کرده‌ام، جنگ بخشی از زیست اجتماعی آنها بود. خیلی از آنها رفتند بجنگند اما نتوانستند و به جای آن سلاحی که میتوانستند با آن کار کنند را در اختیار گرفتند. همان گونه که آقای حاتمی‌کیا دوربینش را، مرتضی سرهنگی و دکتر صادقی قلمشان در جنگ مشارکت کردند.
این استاد دانشگاه ادامه داد: «اتفاق چند سو و قابل توجه در این واکنشهای هنرمندانه، این است که هنرمندان حلقه واسطی شدند میان وقایع جنگ و مردمی که در شهرها و دوراز فضای جنگ بودند. هنرمندان با تاثیرپذیری از جنگ، آثار هنری و ادبی خلق کردند که بستر اتصال مردم با جنگ را فراهم کرد تا تعهد و مسوولیتی که باید با کارهای پژوهشی شناخته و به مردم شناسانده شود».
