جایزه بین‌المللی ابن سینا برای اخلاق در علم

گروه فرهنگی الف،   3980822019 ۴ نظر، ۰ در صف انتشار و ۲ تکراری یا غیرقابل انتشار
جایزه بین‌المللی ابن سینا برای اخلاق در علم

احمد جلالی، سفیر ایران در یونسکو در یادداشتی، با عنوان «جایزه بین‌المللی ابن‌سینا برای اخلاق در علم» نوشت: «جايزه ابن سينا براي اخلاق در علم » از سال 1382 (2003) به ابتكار و پيشنهاد جمهوري اسلامي ايران و تصويب كنفرانس عمومي يونسكو رسميت يافت . اين نوشته گزارش كوتاهي است در باب تاسيس، اهميت، مراحل باز نگري و حفظ و تداوم اين جايزه، و نيز برندگان ادوار آن از آغاز تا اين دوره: اين جايزه كه هر دو سال يك بار اعطا مي شود، به افراد يا گروه هايي تعلق مي گيرد كه اولا پژوهش هاي علمي آنان در زمينه «اخلاق در علم و فناوري» مرجعيت آكادميك يافته و مورد استناد علمي قرار بگيرد، و ثانيا همراه با فعاليت هائي باشد كه منشاء توجه و تحرك محافل علمي و دانشمندان و نخبگان و افكار عمومي نسبت به ارتباط وثيق مولفه اخلاق در توسعه علمي گردد و به تفكر عميق در اين باره بينجامد.

طبق مقررات جوايز رسمي يونسكو، دبيرخانه يونسكو و كشور حامي و موسس جايزه در بررسي صلاحيت علمي نامزدهاي دريافت اين جايزه دخالتي ندارند. انتخاب برنده با هيات داوران بين المللي است كه مركب از سه عضو با مليت هاي مختلف است كه از سوي مدير كل يونسكو از ميان اعضاي «كميسيون جهاني اخلاق در علم و (COMEST) «فناوري» منصوب میشوند و يكي از آنها بايد از منطقه جنوب غربي و مركزي آسيا باشد.

• در باب اهميت جايزه ابن سينا:

- اين تنها جايزه اي در موضوع «اخلاق در علم» است كه در سطح سازمان ملل رسميت دارد، و نيز تنها جايزه اي است كه ايران در نظام سازمان ملل تاسيس كرده و به برجسته كردن موضوع آن در يونسكو همت گمارده است. سند تاسيس و توالي سه ركن عنوان جايزه (ابن سينا + اخلاق + علم) معناي نمادين بسيار پرقدرتي دارد. ارتباط اين اجزاء، تداعي كننده تاريخ علم و تمدن در كشوري است كه از پيشتازان دانش در جهان بوده، ستايش علم را به اخلاق پيوند مي دهد، و خاستگاه ابن سينا، اين نابغه جامع الاطراف و چهره جهاني ماندگار علم و انديشه و اخلاق است. نفس ذكر عبارت (Origin Persian of Avicenna) در يك سند ملل متحد كه موضوعش رابطه علم و اخلاق است گوياي تداعي معاني بسيار ارجمند بوده و خواهد بود. استدلال اصلي ما در لزوم تاسيس آن در يونسكو، اين بود كه مجموعة ملل متحد مي بايد براي ارتقاء اخلاق علمي و بها دادن به موضوع «اخلاق در علم» پرچمي نمادين برافرازد. نامي كه براي جايزه انتخاب كرديم، ابن سينا، قرنهاست نماد جهان شمولِ نبوغ و فرزانگي است. تحولات احوال زمانه، هيچگاه نمي تواند بر آينه عظمت و شوكت اين نام غباري بنشاند.

كو دل كه بداند نفسي زاسرارش
كوگوش كه بشنود دمي گفتارش
معشوق جمال مي نمايد شب و روز
كو ديده كه تابرخورد از ديدارش (ابن سينا)

- تاسيس رسمي اين جايزه در مجموعه سازمان ملل با اين كيفيت و عنوان چندان آسان نبود. مراحل تاسيس و تصويب آن دو سال طول كشيد زيرا لازم بود ابتدا اسناد توجيهي از جهت ساز و كار داخلي يونسكو مورد قبول دبيرخانه واقع شود و سپس قطع نامه تاسيس آن در دستور كار شوراي اجرائي مورد بحث قرار بگيرد و از تصويب بگذرد و نهايتا در كنفرانس عمومي يونسكو در سطح وزيران مصوب شود . پيشنهاد را در زماني ارائه كرديم كه رياست كنفرانس عمومي يونسكو با اينجانب بود و عضو شوراي اجرائي نيز بوديم. اين جايگاه كمك كرد تا با اشراف بيشتر بر ساز و كار يونسكو، از مشكلات تاييد دبيرخانه و مراحل تصويب آن در شوراي اجرايي در 2002 بگذريم و سپس از تصويب كنفرانس عمومي 2003 بگذرانيم. اصل ايده ابتدا در اجلاس وزراي علوم جهان در يونسكو در 2001 از طرف دكتر مصطفي معين وزير محترم وقت علوم مطرح شد و سپس نمايندگي كشورمان در يونسكو دست به كار تهيه مقاله مفهومي و اسناد توجيهي و پيگيري مراحل كار شد.

- مراسم رسمي اعطاي آن هر دو سال يكبار در حاشيه كنفرانس عمومي در مقر يونسكو توسط مديركل اين سازمان، با حضور وزير علوم يا نماينده كشورمان انجام مي شود. چنين فرصتي تحت چنين عنواني در ساز و كار سازمان ملل، براي كشور ما بسيار مغتنم است. علاوه بر اين، كميسيون ملي ايران براي يونسكو، ميزبان برنده جايزه در ايران است تا نتايج تحقيقات خود را در دانشگاههاي ما عرضه كند و با اساتيد و صاحب نظران ما تبادل نظر نمايد. اين سفر و مشاركت علمي، خود بخشي از جايزه است.

متاسفانه، از سال 1388 تا 1392 (2009 تا 2013) دولت ما كه موسس و باني و حامي «جايزه ابن سينا» بود، انجام تعهدات خود را وانهاد و اصل تداوم آن در مخاطره افتاد تا بدانجا كه موضوع حذف آن از يونسكو در دستور كار شوراي اجرايي بهار 1393) 2014 (قرار گرفته بود. با حمايت عاجل دكتر فرجي دانا، وزير محترم وقت علوم، و تلاش سنگين اين نمايندگي، با وجود تعليق چند ساله، اين جايزه در اجلاس شوراي اجرائي احياء شد و مديركل يونسكو فراخوان بين المللي داد و در كنفرانس عمومي 2015 به چهارمين برنده آن، پرفسور شينواري، از پاكستان، با حضور دكتر فرهادي وزير محترم وقت علوم اعطا گرديد.

• بازنگري و حفظ جايزه

از سال 2015 بر اساس مصوبه شوراي اجرايي يونسكو مبني بر بازنگري كيفي و كمي كليه جوائز يونسكو به منظور بهينه سازي و كاهش تعداد اين جوايز، جايزه ابن سينا نيز مشمول اين بازنگري قرار گرفت كه علاوه بر بررسي توسط سازوكارهاي داخل يونسكو، از ارزيابان تخصصي خارج از يونسكو نيز بهره گرفته شد. ارزياب خارجي جايزه ابن سينا در اخلاق، خانم دكتر فرانسواز بيليس (Baylis Françoise (استاد فلسفه و اخلاق پزشكي از كانادا تعيين شده بود كه در طول حدود يكسال از طريق منابع مختلف به ارزيابي علمي و حرفه اي پرداخت. ايشان پس از بررسي از طريق منابع ذيصلاح بين المللي، نهايتا در گفتگوئي مفصل با اينجانب مباحثي را مطرح كرد كه طي آن استدلال هاي ما در انگيزه كشورمان در ايجاد اين نماد معنادار بين المللي تشريح و فلسفه وجودي و اهميت روزافزون آن را از جهت توجه به مولفه اخلاق در موضوعات مبتلابه جامعه جهاني تبيين گرديد و موثر هم افتاد. ايشان فهرستي نيز از سئوالات كتبي براي اين نمايندگي ارسال كرد كه مشروحا به آنها پاسخ داديم. دكتر فرانسواز بيليس به من گفت كه در بررسي هاي خود به اين نتيجه رسيده است كه كلا در همه دنيا، پنج جايزه در باب رابطه علم و اخلاق وجود دارد اما هيچكدام از آنها بين المللي نيست و در سطح موسسات سازمان ملل تعريف نشده و رسميت ندارد. بنابراين، «جايزه ابن سينا براي اخلاق در علم» كه ايران باني تاسيس آن در يونسكو است، از جهت بين المللي بالاترين پرستيژ را در اين موضوع به خود اختصاص داده است.

ناگفته نماند كه در اين ميان گاهي حاشيه هائي هم از اين سو و آن سو مطرح مي شد؛ مثلا اينكه: آيا بهتر نيست اين جايزه چند مليتي باشد تا بيشتر ديده شود؟ اين بدان معني بود كه فقط ايران متولي و صاحب جايزه نباشد و ديگراني هم به آن بپيوندند! ما هم البته ضمن مخالفت، مشروحا و مستند وبه شواهد و رويه هاي پيشيني يونسكو، استدلال مي كرديم كه اين نوع پيشنهادها براي جوايز جديد قابل بررسي است اما براي جايزه اي كه سالها پيش تاسيس شده و موثر و موفق هم عمل كرده و مصوبه كنفرانس عمومي هم دارد، دليلي ندارد از چارچوب و سنت فعلي خارج شود! از طرفي هم، آن وقفه چندساله در اعلام و اهداء جايزه (كه در بالا بدان اشاره كردم) اسباب بهانه هاي جدي شده بود با اين استدلال كه اعتبار يونسكو در اين تعليق ها آسيب مي بيند. البته اين حرف اساسا درست است، اما كساني هم در منطقه ما بودند كه چندان خوش نداشتند چنين عنوان معتبري (ابن سينا + اخلاق + علم ) صرفا به نام ايران مطرح باشد، و مي خواستند مبالغ بسيار زيادي را در چارچوب اين جايزه اختصاص دهند تا به بهانه هاي مختلف اختصاص افتخار تاسيس و حمايت آن به ايران را بردارند و چند باني ديگر بر آن بيفزايند. اين داستان را مجمل گفتم. تو خود حديث مفصل بخوان! 

تصويب و تدوين و تثبيت يك ايده در سازمانهاي بين المللي روندي حرفه اي و حوصله بر دارد. خوشبختانه با كوشش بسيار موفق شديم اهميت منحصر به فرد اين جايزه و لزوم تداوم آن در گزارش نهائي ارزيابان خارج از يونسكو درج شود و مسير براي تصويب تداوم آن در شوراي اجرائي هموار شود. در اين ميان، براي ارتقاء و ديده شدن جايزه در سطح بين المللي هم پيشنهادهائي در ميان آمد كه با حمايت دكتر فرهادي، وزير محترم وقت علوم شرايط لازم احراز گرديد. سرانجام با تلاش فراوان، شوراي اجرايي يونسكو سند تداوم آ ن را مانند قبل به نام جايزه تاسيسي جمهوري اسلامي ايران به تصويب رساند و بلاخره در سال 2017 از سوي كنفرانس عمومي نيز مصوب گرديد. به همت دكتر غلامي، وزير و مديران ارشد محترم وزارت علوم، پشتيباني لازم از طرف ما محقق شد. و نهايتا بيانيه رسمي و بين المللي از سوي مديركل يونسكو براي برگزاري دوره 2019 اين جايزه منتشر گرديد.

• برندگان ادوار جايزه

از آغاز تاسيس اين جايزه تا كنون، هيات داوران بين المللي، دانشمندان و پژوهشگران برجسته و فعال زير را شايسته دريافت اين جايزه دانسته است:

1 (در سال 2005 ،Somerville Margaret Professor ،از استراليا - كانادا؛ مدير مركز دارو، اخلاق و قوانين دانشگاه مك گيل در مونترال؛

2 (در سال 2007 ،Daar. S Abdallah Professor ،از عمان؛ مدير برنامه اخلاق كاربردي و فناوري زيستي و معاون برنامه ژنومي و بهداشت جهاني دانشگاه تورنتو؛

3 (در سال 2009 ،Qiu Renzong Professor ،از چين؛ پژوهشگر ارشد موسسه فلسفه و رئيس كميته علمي مركز اخلاق زيستي در كالج پزشكي پكن؛

4 (در سال 2015 ،Shinwari Khan Zabta Professor ،از پاكستان؛ رئيس دپارتمان فناوري زيستي دانشگاه قائداعظم اسلام آباد.

سه نفر از اين چهار برنده، با برنامه ريزي و همت كميسيون ملي ايران براي يونسكو و حمايت وزارت علوم، برنامه هاي علمي موفق و پرثمري در دانشگاههاي ما داشتند. خوشبختانه در مراكز علمي ايران علاقه به ورود در مبحث اخلاق در علم رو به فزوني و نهادينه شدن است و گروههاي هيات علمي در اين باب دارد شكل مي‌گيرد.

از طرفي، مجموعه برندگان اين جايزه، با تكيه به موقعيت و شخصيت علمي و آثار و دامنه فعاليتهاي خود در گسترش توجه به موضوع اخلاق در علم، بالقوه شبكه اي خواهند بود كه مبلغ اهميت نگاه و اقدام ايران در تقويت رابطه علم و اخلاق در جاي جاي محافل علمي جهاني خواهند بود. مثلا برنده 2015 ،پرفسور شينواري، با استفاده يك نهاد علمي و پژوهشي در پاكستان بوجود آورده و تا كنون در دهها همايش علمي به تشريح معناي عميق اين اقدام كشورمان پرداخته است. همين اخيرا، در هفتم اكتبر 2019 ،تالار اصلي يونسكو شاهد ميزگردي تحت عنوان : جايزه ابن سينا و اهميت اخلاق در علم بود كه پرفسور شينواري، مدير بخش علوم اجتماعي يونسكو و اينجانب در آن سخن گفتند. يكي از فوايد جنبي اما مهم اين فعاليتها، زنده شدن ياد و نام و بزرگي ابن سينا است كه در واقع تجليل از تمدن ايران بزرگ و سهم آن در منظومه دانش و مدنيت بشري است.

پنجمين برنده، در چهلمين كنفرانس عمومي يونسكو از جانب هيات داوران بين المللي (كميسيون جهاني اخلاق در علم و فناوري) معرفي خواهد شد. خوشبختانه هم اكنون مراسم «جايزه ابن سينا براي اخلاق در علم» به يك سنت علمي و اخلاقي شناخته شده تبديل شده و در جدول رسمي برنامه هاي كنفرانس عمومي يونسكو به همراه پرتره ابن سينا مي درخشد. تا باد چنين بادا.

بماند سالها اين نظم و ترتيب
زما هر ذره خاك افتاده جايي
غرض نقشي است كز ما باز ماند
كه هستي را نمي بينم بقايي
مگر صاحبدلي روزي به رحمت
كند در كار درويشان دعايي (سعدي)

احمد جلالي، سفير در يونسكو، پاريس،  آبان 1398

دیدگاه کاربران

محمد۱۱۶۶۱۰۰۰۹:۴۲:۳۱ ۱۳۹۸/۸/۲۲
پیشنهاد میکنم این جایزه به جناب دکتر روحانی ریاست جمهوری ایران به خاطر تز دکترایشان داده شود علی برکت ..
ناشناس۱۱۶۶۳۳۷۱۱:۳۴:۱۴ ۱۳۹۸/۸/۲۲
جایزه اخلاق برای مقامات و مسئولین بگذارید. برای دانشمندان پیشکش!!!!!!!
ناشناس۱۱۶۷۳۳۹۰۳:۰۰:۵۱ ۱۳۹۸/۸/۲۳
دوست عزیز چرا موضوعات را با هم قاطی می کنید. این اقدام جای قدردانی دارد. اینکه در جائی ضعف داریم دلیل نمیشود نقاط مثبت و قوت خود را نبینیم.
علی شیرازی۱۱۶۷۳۳۸۰۲:۵۷:۴۹ ۱۳۹۸/۸/۲۳
بسیار لذت بردم و افتخار کردم که با همه مشکلاتی که داریم، از جایگاه تاریخی و تمدنی ایران غافل نیستیم و نیروهای فرهنگی کشور ما برای درخشش نام ایران و مفاخر ایران تلاش می کنند. نکته مهمی که در این مقاله بدان اشاره شد واقعا قابل تامل است یعنی اینکه : سه ركن عنوان جايزه (ابن سينا + اخلاق + علم) معناي نمادين بسيار پرقدرتي دارد. ارتباط اين اجزاء، تداعي كننده تاريخ علم و تمدن ایران بزرگ است. امیدواریم نهادهای علمی و فرهنگی کشورمان بیش از این در زنده کردن مفاخر علمی و مشارکت در رابطه علم و اخلاق در سطح بین المللی موفق باشند. بخاطر انتشار این نوشته وزین از الف و از نویسنده مقاله سپاسگزارم
yektanetتریبونخرید ارز دیجیتال از والکس

پربحث‌های هفته

  1. نظرات برگزیده مخاطبان الف: باید نگران دوقطبی حجاب در جامعه باشیم/ امربه معروف و نهی از منکر شرایط و مراتب دارد/ در ایران با یک جامعه یکدست و یکرنگ مواجه نیستیم

  2. فایل صوتی لو رفته از «عبدالله مهتدی» درباره آرزوی تجزیه ایران

  3. سکوت عقل و فریاد هشتگ ها!

  4. تنها راه پیش پای اقتصاد ایران

  5. بیانیه حوزه علمیه امام خمینی (ره) درباره حواشی انتقال مالکیت یک باغ به آیت‌الله صدیقی

  6. فقر، بزرگی ما را می‌بلعد!

  7. پیشنهاد عجیب افزایش ۲۲درصدی دستمزد کارگران برای ۱۴۰۳ از سوی وزیر کار

  8. پاسخ روابط عمومی مجلس به علم‌الهدی درباره لایحه حجاب/ آیا نیکزاد با قالیباف رقابت می‌کند؟/ روایت کیهان از فایل صوتی جدید ظریف

  9. درخواست صدیقی از دادستانی درباره زمین‌خواری در ازگل/ واکنش دولت به شایعه برکناری مخبر

  10. دیر اما قابل‌توجه ...

  11. هدف قراردادن کشتی اسرائیلی و ناوشکن آمریکایی توسط ارتش یمن

  12. به زودی در این زمین مسکن ملی احداث می شود !

  13. تمجید «عبدالحمید» از حکومت طالبان!

  14. دستگیری عاملان انتشار فیلم درمانگاه قم | نخستین اعترافات متهمان

  15. انتقاد روزنامه دولت از زیباکلام/ پیش‌بینی علی مطهری از فراکسیون‌های مجلس آینده

  16. آزمونی بزرگ برای دولت رئیسی

  17. قبور لاکچری

  18. المیرای ۷ ساله کجاست؟!

  19. تورم نقطه به نقطه نسبت به اول سال ۲۲ درصد کم شد/ رشد اقتصادی به ۴.۵ درصد رسید

  20. پشت پرده ادعای جدید گروه «هفت» علیه ایران چیست؟

  21. حکایت چرخی که هزاران بار اختراع می شود!..

  22. آخرین وضعیت مذاکره نمایندگان کارگری و کارفرمایی

  23. افشاگری، تایید و واکنش‌ها

  24. یمنی ها فراتر از تصور !

  25. واکنش صدیقی به موضوع زمین‌خواری در حوزه‌علمیه ازگل: امضا‌یم جعل شده؛ دادستان ورود کند

آخرین عناوین