صبح‌نو نوشت: پس از پایان‌یافتن مجمع عمومی‌سالانه سازمان ملل متحد، سیر بی‌عملی اروپایی‌ها در اجرای تعهدات برجامی خود تشدید شد و حتی همان گام‌های نصفه‌و‌نیمه قبلی، نظیر اقدامات مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، طی اردیبهشت تا اوایل شهریور را کنار نهادند. همین موضوع هم باعث شده جمهوری اسلامی ایران برای برداشتن گام چهارم کاهش تعهدات برجامی، مُصرتر از قبل شود. نزدیک دو هفته دیگر، ایران قدم بعدی‌اش را برخواهد داشت.
عبور میزان تولید اورانیوم از مرز 300 کیلوگرم (درحد 3.67درصد)، رفع محدودیت غنی‌سازی اورانیوم (بیش از 3.67درصد) و رفع محدودیت‌ها از روند تحقیق و توسعه سانتریفیوژها، محتوای سه گامی بود که کشورمان با تناوب‌های 60روزه از اردیبهشت امسال تاکنون برداشت. در گفت‌وگو با سیدعباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه کشورمان، به گام چهارم اشاره‌ای کردیم. او در پاسخ گفت: «در مدت باقی‌مانده تا آغاز گام چهارم هم چندان چشم‌مان آب نمی‌خورد که اروپایی‌ها بتوانند کاری انجام دهند؛ مگر اینکه معجزه ای رخ بدهد».
در ادامه، مشروح این گفت‌وگو را از نظر خواهید گذراند.
به عنوان مطلع گفت‌وگو، اخیرا اخباری مبنی‌بر ورود هیئتی از متخصصان انگلیسی به تهران با هدف مدرن‌سازی رآکتور اراک منتشر شد. چنین اقدامات انگلیسی‌ها را می‌توانیم حرکتی در جهت تلاش برای اقناع و باقی نگه‌داشتن ایران در برجام تفسیر کنیم؟
اقداماتی از‌این‌دست جزء وظایف و تعهدات آن‌ها محسوب می‌شود که در برجام نیز مندرج است. البته درمجموع، رآکتور اراک را آمریکایی‌ها تحریم نکرده‌اند؛ اما مدام تلاش می‌کنند در کار انگلیس و بقیه کشورها برای بازسازی مانع‌تراشی کنند. آمریکا خود را از بازسازی و نوسازی رآکتور اراک کنار کشید؛ اما بقیه مانند انگلیس دارند با چنین ژست‌هایی خود را متعهد به برجام نشان می‌دهند.
فقط انگلیس تهدید شده است؟
هم انگلیس، هم روسیه و هم چین. همین که انگلیس آمده و انجام تعهدات خود را شروع کرده، به فال نیک می‌گیریم؛ اما درمجموع، اقدام چندان بزرگی نبوده است، بلکه به‌نوعی انجام تعهدش در برجام بوده است. طبق برجام، بازسازی و نوسازی رآکتورها باید با کمک کشورهای عضو برجام انجام شود.
شخص امانوئل مکرون، رییس‌جمهوری فرانسه، برای میانجیگری میان ایران و آمریکا اقدامات زیادی انجام داد و پیشنهادهایی در‌این‌باره ارائه کرد. چند وقتی است خبری از فرانسه بیرون نمی‌آید. آیا آن‌ها در پشت‌پرده، مشغول ارسال پیام‌هایی به ایران هستند؟
نه، آخرین تحولات مربوط به همان مذاکرات در نیویورک بود که در آنجا، عملی‌شدن تمامی طرح‌ها و پیشنهادها، ازجمله لغو تحریم‌ها، به دیدار رؤسای جمهور دو کشور ایران و آمریکا منوط شد. افزون‌براین، اعلام کردیم ترامپ اول باید اعلام کند تحریم‌ها را برمی‌دارد تا زمینه برای نشست آن‌هم در قالب نشست گروهی و نه تکی فراهم شود که این موضوع رد شد.
درباره آخرین تحولات روابط ایران و اروپا و حتی ایران و آمریکا توضیح دهید.
در مناسبات ایران و آمریکا، شاهد تحول عمده‌ای نیستیم. آخرین تحولات همان تقلاهایی بود که اروپایی‌ها، به‌ویژه رییس‌جمهوری فرانسه، در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل انجام داد. البته آن‌ها تعهدات خود را به مناسبات ایران و آمریکا گره زدند که طبیعی بود شدنی نیست. پس‌از‌آن، اتفاق خاصی رخ نداده است. با اینکه داریم به پایان مهلت دوماهه سوم از کاهش تعهدات برجامی خود نزدیک می‌شویم، اروپایی‌ها هنوز اقدام ویژه‌ای مشخصا در حوزه فروش نفت، ارتباطات بانکی، حمل‌و‌نقل و بیمه انجام نداده‌اند که ما را به برنداشتن گام چهارم متقاعد کند. در مدت باقی‌مانده تا آغاز گام چهارم نیز چندان چشم‌مان آب نمی‌خورد اروپایی‌ها بتوانند کاری انجام بدهند؛ مگر اینکه معجزه‌ای رخ دهد (با خنده). البته اولویت ما فروش نفت و کسب و بازگشت عائدات آن به کشور است. اروپا برای انتفاع ایران در حوزه فروش نفت، طرح‌هایی مانند پیش‌خرید یا خرید اعتباری را ارائه داد که با مخالفت آمریکا مواجه شد. بر‌همین‌اساس، اروپایی‌ها ترسیدند و پاپس کشیدند؛ در‌حالی‌که جزء تعهدات اولیه‌شان در برجام
بود.
قصه خط اعتباری 15میلیارددلاری‌ای که فرانسوی‌ها مطرح کردند، به کجا رسید؟
فرانسوی‌ها هنوز روی آن خط اعتباری اصرار دارند؛ اما نمی‌توانند آن را عملی کنند.
دقیقا همان طرح را یا به شکل و روشی دیگر؟
نه همان طرح. البته بحث ژاپن هم جدیدا مطرح شده که آن هم اعلام کرده می‌تواند اضافه شود و هم‌افزایی کند.
همین وام 18میلیارددلاری که روز یکشنبه رسانه‌ای شد؟
بله، دو طرف، یعنی ژاپن و فرانسه، ارقام مدنظر خود را روی‌هم گذاشته‌اند. البته رقمی که گفتنید، تأیید نمی‌کنم. ژاپن هم طرحی مشابه فرانسه (خط اعتباری 15میلیارددلاری) البته در اشلی کوچک‌تر مطرح کرده تا به‌نوعی بتواند مشارکت کند.
از اینستکس خبر جدیدی شده است؟
اینستکس ایجاد و حتی شرکت متناظر ایرانی برای آن در نظر گرفته شده است. اینستکس در‌واقع قالبی است که طرح‌های دیگر باید در آن قرار بگیرد.
منظورتان از طرح‌های دیگر، مثلا همین خط اعتباری که فرانسه آن را پیشنهاد داد؟
بله، درمجموع ظرف اینستکس آماده است؛ اما مظروفش آماده نیست.
تبادلات در اینستکس در حال انجام است؟
آن اوایل برای شروع کار اینستکس تبادل کوتاهی شد؛ اما بعد‌از‌آن، دیگر چیز دندان‌گیری اتفاق نیفتاد.
در حاشیه نشست کمیسیون مشترک برجام در سازمان ملل، برخی کشورهای اروپایی عضو برجام از احتمال خروج از این معاهده درصورت تداوم گام‌های ایران سخن گفتند. اخیرا نیز لودریان، وزیر امورخارجه فرانسه، اعلام کرد ایران و آمریکا یک ماه فرصت دارند برای کاهش تنش‌ها مذاکره کنند. این گفته یعنی به‌نوعی لودریان هم به‌طورغیرمستقیم بر احتمال خروج از برجام صحه گذاشته است. آیا با‌توجه‌به اینکه گام چهارم ایران به‌زودی برداشته خواهد شد، احتمال خروج اروپا از برجام وجود دارد؟
البته آن نشستی که اشاره کردید، در قالب کمیسیون مشترک نبود؛ چون همه اعضا در مجمع عمومی سازمان ملل حضور داشتند و جلسه فوق‌العاده‌ای در حاشیه آن برگزار شد. علاوه‌براین، بارها به‌طورعلنی به اروپایی‌ها اعلام کرده‌ایم آنچه در قالب کاهش تعهدات برجامی مشغول انجامش هستیم، حق ماست و در برجام به‌صراحت در نظر گرفته شده است. قبل از اینکه گام‌های کاهشی را برداریم، اعلام کرده بودیم به‌دلیل نقض برجام از سوی آمریکا و حتی اروپا، می‌خواهیم از این حق استفاده کنیم. بعد از چندین نامه‌نگاری و هشدار به موگرینی و بقیه، از این حق استفاده کردیم. آن حقی که برجام برای طرف مقابل ما قائل شده، برای زمانی است که برجام حالت عادی داشته باشد و هر دو طرف در حال اجرایش باشند؛ اما به‌یکباره ایران آن را نقض کند. در‌این‌صورت، آن‌ها می‌توانند از مکانیسم‌های در‌نظر‌گرفته‌شده در برجام علیه ما استفاده کنند. این در حالی است که عمل ما جبران نقض تعهدات آن‌هاست و اعضای برجام برای اقدام جبرانی ما نمی‌توانند اقدام جبرانی انجام دهند. بنابراین، خروج اروپا از برجام به‌لحاظ حقوقی و قانونی بی‌پایه است؛ مگر اینکه بخواهند مانند ترامپ کار خلافی مرتکب شوند. ازاین‌رو، گفته دکترظریف مبنی‌بر اینکه اروپایی‌ها نمی‌توانند از برجام خارج شوند، با‌توجه‌به ابعاد حقوقی قضیه بوده است.
اخیرا عمران‌خان، نخست‌وزیر جمهوری اسلامی پاکستان، به ایران سفر کرد. یکی از اهداف اصلی سفر او، انتقال پیام مقام‌های عربستان به ایران و به‌نوعی ایفای نقش میانجیگری میان تهران و ریاض عنوان شد. آیا عمران‌خان پیامی از آمریکا هم به ایران منتقل کرد؟
خیر، با اینکه ترامپ از سفر آقای عمران‌خان به ایران استقبال کرد، نخست‌وزیر پاکستان حامل پیام آمریکا به ایران نبود. مهم‌ترین محور سفر او، انتقال پیام از ریاض و تدارک زمینه‌ها برای آغاز مذاکرات میان ایران و عربستان بود.
مشخصا ایران و عربستان چه نقاط مشترکی برای آغاز همکاری‌ها دارند؟
ما با عربستان اختلافات و اشتراکاتی داریم. اشتراکات ما طبیعی است. ما در طول تاریخ، در یک منطقه بوده و دین و سرنوشت مشترک داشته‌ایم. همچنین در بحث انرژی، منافع و دشمنان مشترکی هم داریم. درباره همه این‌ها می‌توانیم صحبت کنیم و درجهت هم‌افزایی به‌کار بگیریم. در بعضی موارد، عربستان احساس می‌کند با ایران اختلافاتی دارد و ایران این اختلافات را بیشتر سوءتفاهم می‌بیند. متأسفانه مقام‌های عربستان براساس سوءتفاهم‌ها، دچار توهم هستند و براساس همان توهمات، اقداماتی علیه جمهوری اسلامی انجام می‌دهند. این اقدامات به‌هیچ‌وجه نمی‌تواند سازنده باشد. ما بارها به آن‌ها اعلام کرده‌ایم اگر حضور ایران در منطقه از نگاه شما مبهم است، حاضر به توضیح هستیم. ما به آن‌ها اعلام می‌کنیم حضور و نفوذ ما در منطقه کاملا طبیعی است.
