مشرق در گزارشی نوشت: یکی از اتفاقات مهم، اما کمتر مورد توجه قرار گرفته در جریان حمله به یمن که بیش از ۵ سال از آغاز آن می‌گذرد، آن است که کشور‌های مختلفی این سرزمین و مردمان مظلومش را صحنه تاخت و تاز نظامی و البته محلی برای آزمایش تسلیحات قرار داده اند که آمریکا از جمله اصلی‌ترین بازیگران در این بخش است. ایالات متحده در سال‌های اخیر انواع تسلیحات را به کشور‌های درگیر در این نبرد فروخته و سود سرشاری از قتل عام ملت یمن به جیب زده است.

از طرف دیگر البته خود آمریکایی‌ها نیز عملیات‌های نظامی مستقیم و غیر مستقیم زیادی را به بهانه حضور القاعده و داعش در این کشور انجام داده اند و یکی از بخش‌های مهم این عملیات‌های آمریکا در یمن، استفاده از پرنده‌های بدون سرنشین است.

اما در اتفاقی جالب و بی نظیر، از سال ۲۰۱۷ به این طرف، حداقل در ۳ مورد یمنی‌ها موفق شدند پهپاد اصلی شناسایی و رزمی آمریکایی‌ها یعنی MQ-۹ ریپر را ساقط کنند. تا به امروز در هیچ نقطه‌ای از جهان این پهپاد با آتش متقابل ساقط نشده و هر سه مورد ساقط شدن آن به دست مقاومت یمن صورت گرفته است.

اما در ابتدا نگاهی داشته باشیم به این جاسوس مسلح آمریکایی که آمریکا اتکا زیادی به ویژگی‌ها و عملکرد آن دارد.

MQ-۹؛ ستون فقرات شناسایی و تهاجم بی سرنشین آمریکا

پهپاد MQ-۹ ملقب به ریپر در حقیقت جانشین پهپاد معروف MQ-۱ پردیتور است که البته گاهی به عنوان پریدیتور بی نیز شناخته می‌شود. ام کیو ۱ در حقیقت پهپادی بود که شهرت جهانی پیدا کرده و عامه مردم جهان را با مفهوم واژه پهپاد، جنگ پهپادی و جنگ‌های رباتیک و آنچه قرار است نبرد‌های آینده بشری به آن شکل باشد، آشنا کرد.

استفاده از این پهپاد برای آمریکایی‌ها بسیار فایده داشت، زیرا به آن‌ها کمک می‌کرد با هزینه بسیار کمتر و بدون به خطر انداختن عوامل انسانی خود، برای ساعت‌های مدید بر فراز یک منطقه گشت زده و در صورت لزوم نیز اهداف مورد نظر خود را هدف قرار بدهند.

با افزایش عملیات‌های بدون سرنشین آمریکا در نقاط مختلف جهان، فرماندهان آمریکایی به این نتیجه رسیدند که پهپاد MQ-۱ در سایز خود دیگر توان پاسخ به این نیاز‌ها را نداشته و نیاز به یک ارتقاء سنگین وجود دارد. پاسخ این نیاز، تبدیل به پهپادی به نام MQ-۹ شد. این پهپاد نیز به مانند پردیتور ساخت شرکت آمریکایی General Atomics است.

پهپاد MQ-۱ نزدیک‌تر و MQ-۹ دورتر از دوربین

در نگاه اول طراحی MQ-۹ بر اساس همان کلیات MQ-۱ در نظر گرفته شده؛ پهپادی که برای فضا‌هایی بدون حضور دفاع هوایی یا نیروی هوایی طراحی شده و در نبود این عوامل تا ساعت‌های طولانی بر فراز منطقه مورد نظر گشت می‌زند. از همین رو برای مناطقی مثل عراق، افغانستان، سوریه، یمن و قاره آفریقا از جمله مناسب‌ترین انتخاب‌ها به حساب می‌آید.

دانستن این نکته جالب است که متوجه باشید هزینه پرواز یک ساعت پهپاد MQ-۹ در حدود ۳۶۰۰ دلار در هر ساعت و پرواز یک پرنده مثل اف ۱۸ سوپر هورنت برای هر ساعت ۲۴ هزار دلار است. پس در شرایطی که نیاز به سرعت خیلی بالا، پنهانکاری، حساسیت‌های نظامی و سیاسی یا اصولا در حمله حجم زیادی از مهمات نیاز نباشد استفاده از پهپادی مثل ریپر انتخابی بسیار مناسب‌تر است.

بهتر است برای فهم بهتر ریپر و اتفاقاتی که در بحث طراحی آن رخ داده مقایسه‌ای ساده با پردیتور داشته باشیم. پهپاد پردیتور ۸.۲ متر طول، ۱۴.۸ متر دهانه بال و ۲.۱ متر ارتفاع دارد. این مشخصات برای پهپاد ریپر عبارت است از ۱۱ متر طول، ۲۰ متر دهانه بال و ارتفاع ۳.۸۱ متر. مشخصا مقایسه همین اعداد به ما کمک می‌کند تا متوجه بشویم با یک پرنده بسیار بزرگتر طرف هستیم. اما این بدنه بزرگتر، مشخصا نیروی بیشتری را نیز طلب می‌کند؛ لذا در پهپاد ریپر از یک موتور توربوپراپ ۹۰۰ اسب بخاری مدل TPE-۳۳۱-۱۰ ساخت شرکت آمریکایی Honeywell استفاده می‌شود. قدرت موتور در پهپاد پردیتور ۱۱۵ اسب بخار بود! و جالب این که وزن پهپاد پردیتور ۵۱۲ و پهپاد ریپر ۲۲۰۰ کیلو است.

ریپر ساقط شده در یمن در سال ۲۰۱۷

سرعت در پهپاد پردیتور ۲۱۷ و در ریپر ۴۸۲ کیلومتر بر ساعت است. در پهپاد ریپر امکان حمل محموله تا وزن نزدیک به ۱ تن است و در پردیتور این عدد به دو عدد موشک هلفایر محدود می‌شود. ارتفاع پروازی ریپر ۱۵ کیلومتر و ارتفاع پروازی پردیتور ۷۶۰۰ متر است. پهپاد ریپر می‌تواند به مهماتی مثل موشک هلفایر، بمب هدایت لیزری ۱۲ GBU و یا بمب هدایت ماهواره‌ای GBU-۳۸ نیز مجهز شود. در عین حال شرکت اروپایی MBDA موشک‌های بریمستون را نیز با موفقیت از روی این پهپاد شلیک کرده است.

ریپر ساقط شده در اوایل تابستان در یمن

اما در بخش راداری و اپتیک نیز پهپاد ریپر، پرنده‌ای قابل است و بدون وجود تسلیحات توان بالای شناسایی و مدیریت صحنه نبرد را دارد. سامانه چند منظوره هدف یابی AN/DAS-۱ MTS-B از شرکت ریتهون با قابلیت رصد و کشف اهداف در شب و روز یا هر شرایط آب و هوایی و همچنین علامت گذاری لیزری اهداف، سامانه رادار سار Lynx II AN/APY-۸و در مدل جستجوی دریایی این پهپاد که به اسم Guardian شناخته می‌شود نیز از راداری به اسم SeaVue Marine بهره گرفته می‌شود.

پهپاد‌ها در چه زمانی ساقط شدند؟

اولین مورد ساقط شدن پهپاد‌های سری ریپر بر فراز یمن مربوط به روز اول اکتبر سال ۲۰۱۷ میلادی است که اولین پهپاد ریپر آمریکایی در اطراف صنعا سرنگون شد. مورد دوم مربوط به ژوئن سال جاری میلادی است که این بار یک ریپر دیگر در سواحل غربی یمن به آتش پدافند هوایی انصارالله گرفتار شده و سرنگون شد. مورد سوم نیز بر اساس تصاویر موجود و البته اعتراف مقامات آمریکایی در روز سه شنبه هفته جاری رخ داده که در آن یک فروند ریپر دیگر باز هم به آتش ضد هوایی یمنی‌ها گرفتار شده و سرنگون شد.

ریپر ساقط شده در سه شنبه هفته جاری

پدافند یمنی ها؛ از ار ۲۷ تا سام ۶ ارتقاء یافته

یکی از قوی‌ترین احتمالات درباره سامانه مورد استفاده یمنی‌ها برای سرنگون کردن پهپاد‌های آمریکایی یک طرح ابتکاری است که چند سالی است شناسایی شده. تصویری که به ادعای سعودی‌ها به تاریخ ۶ اسفند ماه ۱۳۹۵ تهیه شده و در آن یک تیر موشک هوا به هوای آلامو ساخت روسیه در پشت یک کشنده و خودرویی نیز در کنار آن قرار دارد که سعودی‌ها آن را منبع تامین قدرت این سامانه اعلام کردند.

این موشک از هدایت فروسرخ بهره برده و به نظر مسئولین چندین شکار پدافندی در سال‌های اخیر در یمن بوده است. اما این موشک چیست و چطور از یمن سر در آورده است؟

موشک مورد نظر در حقیقت یک سلاح هوا به هوا برای جنگنده‌های میگ ۲۹ یمنی است که سال‌ها پیش نزدیک به ۱۰۰ تیر از آن توسط حکومت قبلی یمن خریداری و به ارتش این کشور تحویل داده شده است. سیستم هدایت اصلی این موشک به صورت هدایت نیمه فعال راداری است و در عین حال نمونه‌هایی از آن با هدایت فروسرخ نیز توسعه پیدا کرده. این موشک از سوخت جامد نیز بهره می‌برد، سرعت آن ۴.۵ ماخ و وزن سرجنگی آن نیز در حدود ۳۹ کیلوگرم است.

نمونه‌های هدایت نیمه فعال راداری این موشک نیاز به رادار و باقی ماندن قفل راداری بر روی هدف و رساندن اطلاعات به موشک مورد نظر تا لحظه برخورد را دارد و تبدیل کردن آن از یک موشک هوا به هوا به یک موشک سطح به هوا اقدامی است که شاید در شرایط فعلی یمن تقریبا ناممکن باشد.

اما با دقت به تصویر گرفته شده توسط سعودی‌ها می‌توان به یک نکته جالب دیگر پی برد. موشک مورد نظر در این تصویر نه مدل هدایت راداری، بلکه مدل هدایت فروسرخ این موشک است. با استفاده از این موشک این احتمال بسیار قوی‌تر است که یمنی‌ها موفق شده باشند با فعال کردن این موشک‌ها و شلیک آن‌ها به سمت محدوده هدف مورد نظر و سپس فعال شدن جستجوگر فروسرخ موشک مذکور، روی هدف قفل کرده و آن را ساقط کنند.

در عین حال و بر اساس آنچه آمریکایی‌ها درباره ساقط شدن آخرین ریپر خود در یمن اعلام کردند این پهپاد توسط موشک ضد هوایی سام ۶ ساخت شوروی سابق ساقط شده است. این سامانه در سال‌های قبل توسط دولت وقت یمن خریداری شده است.

لحظه مورد اصابت قرار گرفتن پهپاد آمریکایی توسط موشک فاطر ۱

یمنی‌ها از موشک ضد هوایی جدید خود بعد از چند روز رونمایی کردند، این موشک که فاطر ۱ نام دارد در حقیقت مدل ارتقاء یافته از موشک‌های سامانه سام ۶ است که ساخت شوروی سابق بوده و سال‌ها پیش توسط یمن خریداری شده است.

به نظر میرسد یمنی‌ها سیستم‌های کشف و تعقیب الکترواپتیکال را برای این موشک‌ها تعریف کردند و با استفاده از آن‌ها موفق به رهگیری و انهدام سومین پهپاد ریپر آمریکایی شدند. استفاده از سیستم‌های الکترواپتیکال برای رهگیری و نابودی هواپیما‌های دشمن از این جهت مهم است که امکان غافلگیری دشمن را به جهت عدم اطلاع پیدا کردن آن‌ها از قفل موشک افزایش می‌دهد. به نظر می‌رسد نوع کار شبیه به ارتقایی است که یمنی‌ها پیش از این بر روی موشک ار ۲۷ انجام داده و آن‌ها را از حالت هوا به هوا به سطح به هوا تبدیل کرده بودند.

موشک فاطر ۱

در هر صورت و به هر شکل یمنی‌ها هر روز در حال توسعه هر چه بیشتر توانایی‌های رزمی خود هستند، از موشک‌های کوتاه‌برد بالستیک تا ضربه زدن به ریاض، از کروز‌های ضد کشتی تا کروز‌های برد بلند حمله به اهداف زمینی و پهپاد‌هایی که اخیرا بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر در عمق خاک سعودی‌ها به پیش رفته و یک پالایشگاه را هدف رفتند. حالا در کنار این ابزار‌های آفندی، پدافند هوایی یمن نیز هر روز در حال پیشرفت و گسترده‌تر شدن است.