«حدیث اندرز»
نویسنده: محمدعلی جاودان
ناشر: مطیع، قم، چاپ اول، 1397
گردآورنده: مؤسسۀ ایمان ماندگار
238 صفحه، 20000 تومان

*****

انسان به نصیحت و پند نیاز دارد و به آن محتاج است و هیچ انسانی از نصیحت بی‌نیاز نیست. موسی علی‌نبیناوآله‌وعلیه‌السلام از خضر طلب نصیحت کرد و پس از پایان نصایح، خضر خودش نیز از موسی طلب نصیحت کرد. حتی پیامبر اکرم صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم با آن جلالت مرتبت از جبرئیل درخواست موعظه می‌کرد. پس وقتی بزرگان عالم که از حیث علم و عمل پیشنازند، خود را بی‌نیاز از پند نمی‌دانند، ما به طریق اولی محتاج تذکر و خیرخواهی دیگران هستیم.

امیرالمؤمنین علیه‌السلام هم در توصیه‌هایشان به امام حسن علیه‌السلام فرمودند: «أحي قلبك بالموعظة»؛ دلت را با موعظه زنده کن. زیرا همه ما با اختلاف مراتب، اگر عامل یادآوری‌کننده در زندگی خود نداشته باشیم، در اثر روزمرگی‌ها غافل از هدف آفرینش خود می‌شویم و مبدأ و معاد را به فراموشی می‌سپاریم و این فراموشی سبب لغزش می‌شود و لغزش‌های پیاپی دل را می‌میراند.

کسانی که از روی جهل و در اثر تبلیغات منفی وجود روحانیت – که در کنار سایر وظایف، وظیفۀ خطیرش انذار و وعظ مردمان است- را برای جامعه غیرضروری می‌دانند، باید توجه کنند که اگر روزی جامعه خالی از وعظ و واعظ شود و گوش‌های شنوندۀ نصیحت در جامعه کم شود، جامعه با خطرات جدی رو‌به‌رو خواهد شد؛ خطراتی که اثر خود را دفعی نشان نمی‌دهند، بلکه کم‌کم اثرات خود را نمایان می‌کنند و ناگاه مشاهده می‌شود که جای اخلاق نیکو در بین عوام و خواص جامعه خالی شده، کینه در سینه‌ها جا باز کرده و در یک کلام دل‌ها از هم دور شده‌اند و اگر اخلاق در جامعه کمرنگ شود، امینت نیز در پی آن کاهش می‌یابد. پس دلسوزان یک جامعه باید تلاش کنند که اخلاق هرگز در جامعه کم‌رنگ نشود و مکارم اخلاق که خداوند پیامبر اسلام را برای آن مبعوث کرد، در جامعه زنده بماند.

کتاب «حدیث اندرز» از آثار نسبتاً جدید موسسۀ ایمان ماندگار است که همانگونه که از نامش پیداست، برای خواننده حالت پند و اندرز دارد و او را به فکر فرو می‌برد و لااقل دقایقی او را مشغول خودش و اعمالش می‌سازد. این کتاب، برگرفته از بخش‌هایی از بیانات آیت‌الله جاودان در رادیو معارف است که به کوشش مؤسسۀ «ایمان ماندگار» تنظیم و گردآوری شده‌است. معظم‌له در این بیانات به شرح و توضیح احادیث حضرات معصومین سلام‌الله‌علیهم‌اجمعین پرداختند. احادیثی با موضوعات گوناگون نظیر:
معرفت و عبادت، احسان به پدر و مادر، صله رحم، رفع حوائج مؤمنین، صدقه، کسب حلال، مواظبت از زبان، استفاده از جوانی، قبر و قیامت و البته ولایت و محبت اهل بیت علیهم‌السلام.

محور و کلیت این کتاب، مسائل اخلاقی با بیان پندآمیز است؛ اما در بحث ولایت و محبت اهل بیت، کمی مسائل تاریخی و اعتقادی نیز مطرح می‌شود که اگرچه شاید متناسب با نام و نیز روح حاکم بر مجموعۀ کتاب نباشد، اما مطلب بسیار مفید و آموزنده‌ای طرح می‌شود که برای همگان قابل استفاده است.

آنچه در کتاب آمده کلمات و مواعظ ائمۀ اطهار است که بهترین مخلوقات خدا و شایسته‌ترین افراد برای پند دادن خلق خدا هستند. اما آنچه این کتاب را از یک کتاب حدیث متمایز می‌کند، شرح و توضیح و ترجمۀ این احادیث از عالمی وارسته و خبیر و یک استاد اخلاق است؛ کسی که سال‌ها از محضر حضرت آیت‌الله حق‌شناس رَحِمَهُ‌الله بهره برده و آنچنان در تلمذ از محضرشان استعداد نشان داده که آیت‌الله حق‌شناس دیگران را به استفاده از ایشان توصیه می‌کردند. پس احادیث از لسان کسی بازگو می‌شود که خودْ اهل عمل است. از حیث علمی نیز ایشان با احاطه بر موضوع هر حدیث و نیز با عنایت به سایر آیات و احادیثی که در آن موضوع صادر شده‌اند، با نگاهی جامع در بیان احادیث، سوالات و ابهامات خواننده را مطرح کرده و به آن جواب می‌دهند و سعی می‌کنند مقصود ائمه را به بهترین وجه انتقال دهند.

وجه علمی استاد بخصوص در بخش تاریخی و اعتقادی کتاب که مربوط به ولایت اهل بیت است، نمایان می‌شود؛ آنجا که ایشان از مقامات ائمه و از بازتاب غدیر در منابع اهل سنت سخن می‌گویند. این بخش از کتاب، نشان‌دهندۀ آن است که شارح احادیث، تنها یک معلم اخلاق نیست؛ بلکه در زمینه‌های اعتقادی و تاریخی هم یک استاد متبحر است.
ویژگی دیگر کتاب، کاربردی بودن این احادیث است. این ویژگی بطور کلی به سبک موعظه گفتن استاد جاودان برمی‌گردد که در جلسات سخنرانی خودشان نیز سعی دارند مطالبی تحویل شنوندگان دهند که برایشان کاربردی است و این مطالب را در زندگی خود لمس می‌کنند. این کتاب هم برگرفته از سخنرانی‌های ایشان در رادیو است و این بیانات برای مخاطب عام مطرح شده‌است. لذا هم انتخاب احادیث و هم شرح و توضیح آن و همچنین تطبیق احادیث با موضوعات فردی و اجتماعی روزگار ما، همه به گونه‌ای است برای همگان، اعم از خواص و عوام، قابل استفاده باشد.

یکی از نکات ارزشمند و کلیدی این کتاب که استاد با استناد بر احادیث بدان تأکید دارند، این است که مبادا شیعیان به اتکای ولایت و محبت اهل بیت، در طاعت خداوند و اجتناب از معاصی سستی کنند که بین اهل بیت و خداوند هیچ قرابت و خویشی نیست و آن بزرگواران هم در اثر بندگی خداوند به این مراتب والا دست پیدا کرده‌اند. خود دوستی علی و اولاد علی هم از دستورات الهی است و چون خداوند به این دوستی امر فرموده ما وظیفه داریم این بزرگواران را دوست داشته باشیم. ایشان تأکید دارند محب واقعی اهل بیت در عمل نیز از آنان پیروی می‌کند و بر طبق روایات، شیعۀ حقیقی راستگو و امانت‌دار، اهل ذکر خدا، مراقب همسایه، متواضع و ... است.