به نقل از دکتر رضادوست فوق تخصص گوارش آندوسکوپی معده روشی است برای بررسی دستگاه گوارش فوقانی که با عبور دادن یک دوربین کوچک که به انتهای یک لوله طویل و انعطافپذیر متصل است انجام میشود. متخصص بیماریهای دستگاه گوارش (متخصص گوارش) از آندوسکوپی برای تشخیص و گاهی اوقات درمان بیماریها و مشکلات مری، معده، و ابتدای روده کوچک (دوازدهه) استفاده میکند.
واژه پزشکی که برای آندوسکوپی فوقانی استفاده میشود "ازوفاگاسترودئودنوسکوپی" است. آندوسکوپی معده میتواند در مطب دکتر، مرکز جراحی سرپایی یا در بیمارستان انجام شود.
چرا آندوسکوپی معده انجام میشود؟
آندوسکوپی معده برای تشخیص و گاهی اوقات درمان بیماریهای سیستم گوارش فوقانی از جمله، معده و ابتدای روده کوچک (دوازدهه) مورد استفاده قرار میگیرد.
پزشک ممکن است در موارد زیر آندوسکوپی را به بیمار توصیه کند:
- برای بررسی علائم و نشانهها. آندوسکوپی میتواند به پزشک کمک کند که علل و علائم گوارشی مانند تهوع، استفراغ، درد شکم، اختلال بلع، و خونریزی معده را تعیین کند. (برگرفته از سایت کلینیک اختلال بلع یادمان)
- تشخیص. پزشک ممکن است برای نمونهبرداری از بافت (بیوپسی) برای آزمایش بیماریها و مشکلاتی مانند کمخونی، خونریزی، التهاب، اسهال یا سرطانهای دستگاه گوارش از آندوسکوپی استفاده کند.
- درمان. پزشک میتواند ابزار مخصوصی را از طریق آندوسکوپ به دستگاه گوارش بیمار وارد کند و از آن برای درمان مشکلات سیستم گوارش بیمار مانند از بین بردن تنگی مری و گشاد کردن آن، قطع کردن یک پولیپ یا خارج کردن یک شی خارجی استفاده کند.
اندوسکوپی گاهی اوقات همراه با روش های دیگر، مانند سونوگرافی انجام میشود. میتوان یک میله اولتراسوند (سونوگرافی) را به یک اندوسکوپ متصل کرد تا تصاویر ویژهای از دیواره مری یا معده بیمار ایجاد شود. علاوه بر این، سونوگرافی آندوسکوپی میتواند از اندامهایی که دسترسی به آنها مشکل است، مانند پانکراس، نیز عکس بگیرد. آندوسکوپهای جدید از ویدیوهای با کیفیت بالا برای ارائه تصاویر واضحتر استفاده میکنند.
بسیاری از آندوسکوپها دارای تکنولوژی به نام تصویربرداری باند باریک هستند که با استفاده از نور ویژهای به پزشکان کمک میکنند تا در تشخیص بیماریهایی مثل مری بارت بهتر عمل کنند.
خطرات آندوسکوپی معده
آندوسکوپی به طورکلی روش بسیار ایمن و بیخطری است. اما به ندرت ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشد. این عوارض جانبی عبارتند از:
- خونریزی. اگر از آندوسکوپی برای نمونهبرداری یا درمان یک بیماری گوارشی استفاده شود خطر خونریزی افزایش پیدا میکند که درموارد نادر، بیمار ممکن است به انتقال خون نیاز پیدا کند.
- واکنش به آرامبخش. در بسیاری از موارد برای اینکه بیمار راحتتر بتواند آندوسکوپی را تحمل کند به او آرامبخش داده میشود. نوع آرامبخشها متفاوت است و ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشد که البته بسیار نادر است. همچنین بیمار برای کاهش خطرات و عوارض ناشی از مصرف آرامبخش در طی پروسه سونوگرافی به شدت تحت نظر خواهد بود.
این عوارض بسیار نادر هستند و شما میتوانید با عمل به توصیههای پزشک خود مثل ناشتا بودن یا قطع مصرف بعضی از داروها، خود را برای سونوگرافی آماده کنید تا احتمال بروز این خطرات را کاهش دهید.
چگونه میتوان برای آندوسکوپی معده آماده شد؟
پزشک دستورالعملهای خاصی به شما خواهد داد تا برای آندوسکوپی آماده شوید.
غذا و دارو
شما باید به مدت 8 ساعت قبل از آندوسکوپی از خوردن و آشامیدن اجتناب کنید تا از خالی بودن معده خود مطمئن شوید.
قبل از آندوسکوپی درباره تمام داروها و مکملهایی که مصرف میکنید با پزشک خود صحبت کنید. اگر از داروهای رقیقکننده خون استفاده میکنید، ممکن است پزشکتان از شما بخواهد که در روزهای قبل از آندوسکوپی آنها را مصرف نکنید. زیرا اگر پزشک بخواهد عمل خاصی را از طریق آندوسکوپی انجام دهد، داروهای رقیقکننده خون احتمال خونریزی را افزایش میدهند.
اگر به بیماریهای مزمن مانند دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون بالا مبتلا هستید، پزشک دستورالعملهای خاصی را در رابطه با داروهایتان به شما خواهد داد.
سایر احتیاطهای لازم
در بسیاری از موارد، برای راحتی بیماران در طی آندوسکوپی از داروهای آرامبخش استفاده میشود. با اینکه بعد از استفاده از این داروها ممکن است هوشیار باشید اما حافظه، واکنش، و تصمیمگیریتان دچار اختلال میشود. باید 24 ساعت به خود زمان بدهید تا اثر آرامبخش از بین برود. پس از آن میتوانید به فعالیتهای عادی خود ادامه بدهید. بعد از عمل آندوسکوپی رانندگی نکنید، همچنین بهتر است آن روز را مرخصی بگیرید و سرکار نروید.
قبل از آندوسکوپی معده
قبل از آندوسکوپی معده باید روی یک میز به پشت یا به پهلو دراز بکشید. ممکن است مانیتورهایی به بدن شما وصل شود تا تیم مراقبت پزشکی بتواند تنفس، فشار خون و ضربان قلب شما را چک کند.
برای اینکه در طول آندوسکوپی آرام باشید، داروی آرامبخشی را از طریق ساعد به شما تزریق میکنند. همچنین، پزشک ممکن است برای بیحس کردن گلوی شما یک داروی بیحسی به دهانتان اسپری کند تا برای وارد کردن لوله طویل و انعطافپذیر (آندوسکوپ) آماده شوید. شما باید برای باز نگه داشتن دهانتان از یک گارد دهانی پلاستکی استفاده کنید.
آرامبخشها
در بسیاری از معاینات آندوسکوپی، برای راحتی بیماران از داروهای آرامبخش استفاده میشود. آرامبخشها که تزریق آنها به صورت وریدی صورت میگیرد باعث آرامش و یک خواب سبک در بیمار میشوند که البته ممکن است عوارضی نیز داشته باشد. بیماران معمولا بعد از یک ساعت از خواب بیدار میشوند اما اثر دارو ماندگارتر است. بنابراین بهتر است تا روز بعد رانندگی نکنند.
در طول آندوسکوپی معده
پزشک آندوسکوپ را وارد دهان شما کرده و از شما میخواهد به محض رسیدن آندوسکوپ به گلو آن را قورت بدهید.
همانطور که پزشک آندوسکوپ را از مری شما عبور میدهد:
- یک دوربین کوچک که در نوک آن قرار دارد تصاویری را به نمایشگر داخل اتاق ارسال میکند. پزشک به مانیتور نگاه میکند تا به دنبال عموامل غیرطبیعی در دستگاه گوارش فوقانی شما بگردد. اگر مورد غیرطبیعی مشاهده شود، پزشک آن را ثبت میکند تا بعده مورد بررسی قرار دهد.
- فشار هوای کمی وارد مری میشود تا دستگاه گوارش متورم شود. این کار باعث حرکت آزادانهتر آندوسکوپ میشود و به پزشک اجازه میدهد که بسیار راحتتر دشتگاه گوارش شما را بررسی کند. ممکن است بخاطر این هوای اضافه احساس فشار یا پری داشته باشید.
- پزشک برای نمونهبرداری از بافت یا خارج کردن پولیپ یک ابزار جراحی خاص را از طریق آندوسکوپ وارد دستگاه گوارش شما میکند. او از طریق مانیتور ابزار جراحی را هدایت میکند.
وقتی عمل به پایان رسید، آندوسکوپ به آرامی از دهان خارج میشود. مدت زمان آندوسکوپی به شرایط شما بستگی دارد اما به طور معمول بین 15 تا 30 دقیقه طول میکشد.
بعد از آندوسکوپی معده
بعد از آندوسکوپی به اتاق ریکاوری منتقل میشوید تا چند ساعتی در آنجا بنشینید یا دراز بکشید. در این مدت تیم مراقبتهای پزشکی شما را تحت نظر قرار میدهند تا اثر آرامبخش کمتر شود. به دلیل استفاده از آرامبخش، ممکن است کل پروسه آندوسکوپی را به خاطر نیاورید.
هنگامی که در منزل هستید، ممکن است علائم ناراحتی ملایم و خفیفی را پس از آندوسکوپی تجربه کنید مانند:
- نفخ و گاز
- گرفتگی
- گلودرد
احتمال دارد دهان و گلوی شما برای چند ساعت بیحس باشد. تا زمانی که اثر بیحسی به طور کامل از بین نرفته از خوردن و آشامیدن پرهیز کنید. وقتی که اثر بیحسی از بین رفت، ممکن است تا یک یا چند روز بعد گلودرد، سرفه یا احساس خفگی داشته باشید.
بقیه روز را بعد از آندوسکوپی استراحت کنید. پس از دریافت آرامبخش ممکن است هوشیار باشید اما مدتزمان واکنش و قدرت تصمیمگیری شما مختل خواهد شد.
نتیجه آندوسکوپی
زمان دریافت نتیجه آندوسکوپی بستگی به شرایط شما دارد. برای مثال اگر آندوسکوپی شما برای تشخیص زخم معده باشد، میتوانید نتیجه آن را درست بعد از پایان آندوسکوپی بگیرید. اگر از بافت معده شما نمونهبرداری کرده باشند باید چند روز صبر کنید تا نتایج آزمایشگاهی مشخص شود. زمان جوابدهی نتیجه آندوسکوپی خود را میتوانید از پزشکتان سوال کنید.
سوالات متداول
برای آندوسکوپی نیاز است چیزی همراه خود ببریم؟
وسیله خاصی لازم نیست همراه خود داشته باشید (نیاز نیست لباستان را عوض کنید). ممکن است بخواهید دستورالعملهایی که برای شما ارسال شده یا جزئیات نوبت خود را همراه خود ببرید.
چرا تزریق آرامبخش به شما پیشنهاد میشود؟
در پوشش دستگاه گوارش اعصابی وجود ندارد که بتواند درد شدید ایجاد کند، اما میتواند باعث ایجاد احساس حرکت، فشار، یا کشش در بیمار شود. در صورت عدم استفاده از داروی آرامبخش، بعضی از آندوسکوپیها ممکن است ناراحتکننده باشند اما دردناک نخواهند بود.
برای بررسی لوزالمعده و پانکراس (ERCP)، اکثر بیماران پیشنهاد استفاده از داروی آرامبخش را میپذیرند. برای بررسی روده (کولونوسکوپی) نیز به همه پیشنهاد میشود که آرامبخش دریافت کنند اما بیشتر بیماران ترجیح میدهند که از آن استفاده نکنند. برای سیگموسکوپی منعطف (بررسی کوتاهی از سیگموئید کولون) نیز ترجیح بیشتر افراد عدم استفاده از داروهای آرامبخش است.
برای معایناتی مثل گاستروسکوپی، ضرورتی برای استفاده از آرامبخش وجود ندارد زیرا خیلی اذیتکننده نیست و مدتزمان انجام آن نیز کوتاه است. حدود نیمی از افرادی که میخواهند گاستروسکوپی انجام دهند ترجیح میدهند بجای تزریق داروی آرامبخش از اسپری بیحس کننده گلو استفاده کنند.
آرامبخشها چکار میکنند؟
آرامبخشها اغلب میادازولام (نوع والیم) هستند که باعث میشود احساس خوابآلودگی و راحتی بیشتری داشته باشید. این آرامبخشها معمولا خوابآور نیستند اما احساس خوابآلودگی در شما ایجاد میکنند. همچنین ممکن است از روند معاینه چیزی بخاطر نیاورید. این آرامبخشها خیلی سریع اثر میکنند و اثر آنها به سرعت از بین نمیرود و ممکن است تا ساعتها (24 ساعت) ادامه داشته باشد.
بعد از دریافت آرامبخش چه حسی خواهیم داشت؟
در صورتی که داروی آرامبخش دریافت کرده باشید، بعد از آندوسکوپی ابتدا احساس خوابآلودگی و پس از آن کمی احساس کسل بودن و لرزش خواهید کرد. پس از گذشت چند ساعت احساس بهتری خواهید داشت، اما پیشنهاد میکنیم که تا 24 ساعت از رانندگی کردن و هرکاری که احتیاج به توجه و تمرکز دارد بپرهیزید. اغلب به دلیل همین اثرات جانبی است که افراد ترجیح میدهند از داروهای آرامبخش استفاده نکنند.
آیا باید از آرامبخش استفاده کنم؟
این بستگی به نوع آندوسکوپی شما دارد. میتوانید قبل از انجام آندوسکوپی، در این باره با پزشک خود یا کسی که آندوسکوپی را انجام میدهد صحبت کنید.