اظهارات اخیر دونالد ترامپ در توکیو این بحث را پیش کشیده که ترامپ تا چه حد از مواضع قبلی خود در قبال ایران عقب نشسته و اساسا این مواضع  تحت تاثیر چه مولفه هایی بیان شده است.

این که ترامپ نشان داده است به راحتی از مواضع قبلی خود عدول می کند یا نظراتش را تغییر می دهد و سخنی متناقض با موضع قبلی می گوید مبرهن است اما مواضع جدید وی درباره ایران به ویژه این جمله که «ما به دنبال تغییر حکومت در ایران نیستیم» را می توان  یک تغییر عمده در نظرات وی درخصوص سیاست تحمیلی اش درباره ایران دانست. البته همان طور که گفتیم، از ترامپ بعید نیست تا در سخنانی جدید همین مواضع خود را هم زیر سوال ببرد اما بررسی روند موضع گیری های ترامپ در قبال ایران حاکی از نکاتی است که به نظر می رسد این موضع گیری چندان هم در اختیار وی نیست و این روند، خود را بر ساکن این روزهای کاخ سفید تحمیل کرده است.

 ترامپ  حدود یک سال پیش وقتی آمریکا را از برجام خارج کرد، از ضرورت «مذاکره مجدد» سخن گفت، مذاکره برای «توافقی جدید و بهتر» اما فقط تا سه ماه این موضوع را تکرار و بیان می کرد. پس از آن و در 10 ماه اخیر -تا زمان بالا گرفتن تنش ها پس از اعلام تمدیدنشدن معافیت های نفتی- ترامپ سکوت قابل توجهی به ایران داشت. او منتظر بود. با توجه به تیم مشاورانش می توان حدس زد که او منتظر سقوط و فروپاشی از درون بود. منتظر بود یا دولت و حاکمیت در تامین نیازهای داخلی ناتوان بشوند و اقتصاد ایران از درون فروبپاشد یا درگیری ها و اغتشاشات داخلی، حاکمیت جمهوری اسلامی را به چالش یا حتی سقوط بکشاند. اتفاقی که قرار بود در تابستان داغ ۹۷ بیفتد.

در واقع ضد انقلاب به بولتون و پمپئو اطمینان داده بودند که می توانند در ایران تغییرات جدی را موجب شوند، در مقابل فقط لازم است آمریکا فشارهای خود را با قدرت هرچه بیشتر اضافه و سپس حفظ کند. در این مسیر رفتار و صحبت های ترامپ و اطرافیانش در همان ۱۰ ماه مذکور نشان می دهد آن ها قصد فشار حداکثری به منظور زمینه سازی برای این اغتشاشات را داشته و در کاخ سفید نشسته اند تا روز موعود یعنی فروپاشی داخلی در ایران اتفاق بیفتد اما چند واقعیت صحنه سیاسی را تغییر داد.

اولا مقاومت ملی در ایران برخلاف انتظار ضدانقلاب و آمریکایی ها هرگونه درگیری درونی را خنثی و راهبرد فروپاشی از درون را عقیم ساخت. ثانیا ایران راهبرد سکوت استراتژیک را کنار گذاشت و به‌رو کردن برگ های برنده خود در منطقه روی آورد. این تغییر تاکتیک موجب شد راهبرد فشار حداکثری ترامپ که تا دو ماه پیش عموما بدون پاسخ می ماند، ناگهان با سدی مستحکم مواجه شود. سدی که اتفاقا وقتی حرف از جنگ در آن مطرح شد، طرف آمریکایی در موضع تدافعی قرار گرفت و حرف از «پاسخ» در صورت حمله به نیروهایش زد. حتی ناوهواپیمابری که قرار بود بار روانی مسئله را به سمت آمریکایی ها سنگین کند خود مایه شرمساری شد و حالا جایی در میانه خلیج عدن و اقیانوس هند سرگردان است. در کنار این ها، برخی تحرکات دیگر مانند فعال کردن بازوهای منطقه ای نیز طرف مقابل را وحشت زده کرد.

به نظر می رسد این دو واقعیت یعنی مقاومت ملی و پاسخ مقتدرانه، ترامپ را از دنیای فانتزی بولتون خارج ساخته و 12 شرط پمپئو -که حقیقتا خواسته های احمقانه ای بود- را از درون متلاشی ساخته است. حالا او حتی از قدرت منطقه ای و موشک های بالستیک ایران نیز سخن نمی گوید و تنها مسئله جلوگیری از سلاح هسته ای را مطرح می سازد. این به معنای گذر ترامپ از آرزوی تغییر حکومت و پایان امیدش به ضدانقلاب نیز هست. در واقع دو واقعیتی که ایران به صحنه بین المللی به ویژه آمریکا تحمیل کرده موجب شده است خواسته و ایده آل آمریکایی ها از تغییر حکومت در ایران به صرفا توافق هسته ای جدید تقلیل یابد.

اما واکنش بعدی ما در مقابل آمریکایی ها بسیار مهم و اساسی است. ترامپ گفته است که می خواهد توافقی برای جلوگیری از بمب هسته ای با ایران داشته باشد و حاضر است سر این موضوع مذاکره کند اما هرگونه پالس مذاکره از طرف ایران می تواند نشانه ضعف ایران برداشت شود. تصور کنید اگر شش ماه پیش این پیشنهاد را ایران داده بود، آمریکایی ها به کمتر از خروج ایران از تمام کشورهای منطقه و نابودی قدرت موشکی رضایت نمی دادند. اما حالا و فقط پس از شش ماه آن قدر عقب نشسته اند که فقط یک توافق مکمل را طلب می کنند. به ویژه آن که باید بدانیم آمریکا تقریبا تمامی کارت هایش در فشار حداکثری به ایران را روکرده و دیگر کارتی برای بازی ندارد، در حالی که ابتکار عمل در دست ایران است.

ایران کارت های متعددی دارد که یک به یک می تواند با آن فشار خود به طرف مقابل را افزایش دهد و او را مجبور به عقب نشینی کند؛ فعال کردن بازوهای منطقه ای، دیپلماسی فعال منطقه ای و بین المللی، عقیم سازی طرح تحریم و به شکست کشاندن آن به عنوان ابزار اساسی دیپلماسی آمریکایی و کارت بسیار مهمِ مخالفت با معامله قرن؛ معامله قرن که قرار است پس از ماه رمضان رونمایی شود به زعم آمریکایی ها مسئله فلسطین-اسرائیل را برای همیشه حل می کند و در این مسیر ایران بزرگ ترین مانع است. به همین دلیل است که برخی تحلیل گران احتمال داده اند فشارها بر ایران به علت عقب زدن آن از بازیگری در برهم زدن این معامله است. حال ایران می تواند با توجه به شکست گزینه «ترس از جنگ» که قرار بود ایران را عقب بزند، بازیگری فعال تری در این زمینه داشته باشد.

همه این کارت های ایران در یک موضوع جمع می شود؛ انتخابات 2020 آمریکا. ترامپ مجبور خواهد بود در مقابل بایدن -که توافق هسته ای دوران اوباما را در چنته دارد- توافقی با ایران داشته باشد. حال این که نه توافقی دارد و نه به حداقل های اهدافش رسیده است و آمریکا را نیز به لبه جنگ دیگری در منطقه غرب آسیا برده است و اقتصاد ایران برخلاف تصورها نه فروپاشیده و نه با قحطی مواجه شده است. این ها یعنی امروز روز مذاکره نیست. باید منتظر ماند و اقتصاد ملی را تقویت کرد تا هم راهبرد طرف مقابل به صورت کامل شکست بخورد و هم قدرت ملی و به تبع آن چانه زنی افزایش یابد. بعد از آن است که ترامپ خیلی بیشتر از این ها عقب خواهد نشست.

منبع: خراسان