سرعت انتشار اخبار در رسانه‌ها این‌روزها به سرعت نور شبیه‌تر شده است، انگار با تولد شبکه‌های اجتماعی و جذب مخاطب در آنها، مسابقه‌ای میان رسانه‌ها شروع شده است که هرچه خبر عجیب‌تر و غیرواقعی‌تر به سرعت و بدون بررسی منتشر شود در جذب مخاطب موثر است! آفتی که این‌روزها راه‌ها را برای سودجوها باز کرده و مدام از این سو و آن سو اخبار جعلی، فیلمهای ساختگی و عکس‌های دروغ منتشر می‌شود.
اگر تا دیروز اینگونه اخبار افراد مشهور و سلبریتی‌ها یا هنرمندان و ورزشکاران را هدف گرفته بود در هفته‌های جدید وارد فاز جدید و خطرناکی شده و تولید و اشتغال و نهایتا اقتصاد کشور را مورد هجمه قرارداده‌است .
رفتار غیرمسوولانهی اجتماعی که به سادگی این فرصت را به شهروندان می‌دهد هرآنچه را دریافت کرده‌اند با دیگری همرسان کنند، بی‌آنکه لحظه ای با خود به صحت و اصالت آن بی‌اندیشند .
دروغی به بزرگی جغرافیای ایران
مدتی است است فیلمهای جعلی از تولید غیرمتعارف و بسیار غیربهداشتی محصولات غذایی در شبکه‌ی مجازی دست به دست می‌شود که به سادگی و حتی با نگاهی سریع هم می‌توان دریافت که این محتوا نمی‌تواند منتسبت شرکت‌های تولیدی موادغذایی معتبر و با سابقه باشد.
در یک نمونه فیلم در مکانی در جنوب ایرانی فیلمبرداری شده است و به دروغ نام یک کارخانه قدیمی برده می‌شود در حالی که این تولید کننده نامی معتبر در صنایع غذایی کشور است که کارخانه‌آن در خراسان رضوی است .
+++++
تعدد این ویدئو ها که در ماه های اخیر دامن بسیاری از تولیدات غذایی و بهداشتی را گرفته مستقیما اذهان مصرف کنندگان را هدف گرفته . اندکی دقت نشان می‌دهد اینگونه حمله ها درست زمانی بروز می‌یابد که فروش محصولات یک برند در کشور افزایش می‌یابد و استقبال مصرف‌کنندگان مردم منافع سودجویان و قاچاقچیان محصولات بی‌کیفیت به خطر می‌اندازد .
اما چرا این اخبار جعلی در جامعه گسترش و نفوذ می‌یابد؟
جامعهی نا امید به دنبال اخبار دروغ و نادرست است!
دکتر محمدرضا رسولی، عضو هیات‌علمی دانشکده علوم ارتباطات در گفت‌و گو با خبرنگار ما با نگاهی به مسوولیت اجتماعی شهروندان می‌گوید: « وقتی در دنیای رسانه تعدد و تکثر رسانه به‌وجود می‌آید خبر درست و خبر غلط در موج رسانه‌ای گم می‌شوند. تحقیقات نشان داده است که مردم در این شرایط معمولا اخباری که غیرواقعی و دروغ است را بیشتر می‌پذیرند!».
به اعتقاد او، اعتماد از دست‌رفته‌ی رسانه‌ها در جامعه‌ای که امید را هم از دست داده است افراد را به اخبار دروغ جذب می‌کند تا جبران آن شکست و درد مدام‌شان را بکنند. رسولی ادامه می‌دهد: « جوامع در حال توسعه مدام به دنبال اثبات نا امیدی خود است، چون او اعتماد عمومی را از دست داده است و هم از نظر معنوی و هم از نظر مادی به دنبال جایگزینی این نگرانی و ناراحتی است، برای همین هر اخبار غیرواقعی در حالی که در ظاهر هم معلوم است آن خبر نمی‌تواند واقعی باشد را می‌پذیرد ومتاسفانه شبکه‌های اجتماعی و فراگیری آنها به این روحیه قوت بخشیده است و به حال امروز جامعه کمک کرده است. به سرعت یک خبر و تصویر دست به دست می‌شود بدون آنکه منبع آن مورد بررسی قرار گیرد».
اعتماد عمومی شهروندی مسوول و جامعهی بدون آسیب می‌سازد
همین گرایش به انتشار غیرمسوولانهی اخبار جعلی در فضای مجازی در جامعه به سادگی اعتماد عمومی به تولیدات ملی را از بین می‌برد و متاسفانه تبعات آن دوباره گردن همان قشر آسیب‌دیده و آسیب‌پذیر جامعه رامی گیرد .
تعطیلی کارخانه‌ها و شیوع بیکاری از مهم‌ترین عواقب نداشتن مسوولیت اجتماعی در رسانه‌هاست. دکتر حسین ایمانی جاجرمی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه تهران هم آن را تایید می‌کند:« وقتی اعتماد عمومی از بین رفته باشد هر آنچه غیرواقعی‌تر جذاب‌تر و شنیدنی‌تر می‌شود. به راحتی سازمانی با یک خبر منفی نسبت به خود کارایی‌ش را از دست می‌دهد، چون خبر دروغی در میان مردم گسترده شده که برای آنها پذیراتر بوده است».
به گفته‌ی او «کار آن سازمان و یا نهادی که علیه او دروغی منتشر شده است نه فقط تکذیب اصل خبر و یا تصویر است، بلکه راه پر پیچ و خم و بسیار سختی برای جلب اعتماد عمومی دارد که گاه عدم موفقیت در این راه ضربه‌های جبران‌ناپذیری به آنها می‌زند».
جامعه که نمی‌تواند از خوراک و موادغذایی چشم‌پوشی کند، بنابراین وقتی این راه پرپیچ و خم برای تولیدکننده‌ی ملی که با همه‌ی سختی‌ها کار را با کیفیت پیگیری کرده برنامه‌ریزی می‌شود، قاچاقچیان و سودجویان به سرعت به بازار ورود می‌کنند و همان جامعهی ملتهب آسیب‌دیده را بیشتر از گذشته درگیر آسیب و ضرر می‌کنند.
بستر اعتمادسازی به رسانه‌ی واقعی، اخبار جعلی را دفن می‌کند
کامبیز نوروزی، حقوقدان، شکایت و پیگری کارخانه‌ی متضرر و یا موسسه‌ی آسیب‌دیده را اصل می‌داند، اما در مورد تاثیرگذاری و کارایی قوانین حقوقی در بازدارندگی این موضوعات تردید دارد و می‌گوید: « واقعیت این است که جامعه نیاز دارد منابع خبری مختلف داشته باشد تا آنچه را می‌خواهد به‌دست آورد، برای همین بازهم به سراغ آن شبکه‌های شبه رسانه‌ای می‌رود».
به گفته‌ی او، تا زمانی که رسانه‌های اصلی و واقعی همانند تلویزیون، رادیو و روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها در چارچوب‌ها و دستورهای خاصی اخبار را منتشر می‌کنند، جذابیت شبه‌رسانه‌ها بیشتر می‌شود و مردم به سراغ آنها می‌رود.
نوروزی می‌گوید: « همیشه به زیان‌دیده پیشنهاد می‌کنیم که شکایت و راه را قانونی پیگیری کند، اما واقعیت این است که فضای مجازی عین دریاست و شما نه می توانید ۵۰ نفر و یا ۵۰۰۰ نفر را دستگیر کنید و آسوده باشید از پایان کار. تاثیرگذاری فیلم و یا اخبار دروغ با آن شکایت کم نمی‌شود، مگر آنکه کم‌کم رسانه‌های مستقل بستر اعتماد به اخبار و رسانه‌ها را فراهم کنند و با این جذب اعتماد جذابیت اخبار شبه‌رسانه‌ها را کم کنند».
تحلیل‌ها کارشناسان به سادگی نشان می‌دهند که تاثیر منفی‌ای که انتشار این نوع تصاویر و اخبار بر جامعه می‌گذارد درنهایت جیب همان گروه مخاطبان نا آگاه را نشانه گرفته تا محصولات تقلبی و ، بی کیفیت و قاچاق را به سبد محصولاتشان اضافه کند و قدرت خرید خانواده‌های ضعیف اقتصادی را با تردید نسبت به خرید کالاهای معتبر پرکند .
راه حل نهایی
هیچ راهی بهتر موثر تر از آموزش نیست . مصرف کنندگان کافی است حداقل بروشور و برچسب کالاهای معتبر را مطالعه کنند . آن زمان به سادگی متوجه می‌شوند نباید به هر ویدئویی که دست به دست می‌شود اعتماد کرد وقتی حتی اطلاعات تولید کننده مانند آدرس کارخانه به دروغ گفته می‌شود .
