تشکیل خانواده و ازدواج از مهمترین مسائل فرهنگی جامعه ایران هستند. ازدواج به دلیل برطرف کردن نیازهای عاطفی و جنسی مقوله مهمی برای جوانان محسوب میشود. این نیازها مانند بسیاری از نیازهای اولیه باید در موقع مناسب خود پاسخ داده شود. در صورتی که ازدواج جوانان به تأخیر بیفتد، علاوه بر ایجاد مشکلات فردی، در جامعه هم تاثیرات منفی برجای میگذارد. جامعه ایران در سالهای اخیر با افزایش سن ازدواج رو به رو است. بر اساس سالنامه آماری ۱۳۹۶ میانگین سن ازدواج در دختران به ۲۴.۲ و در پسران به ۲۹.۱ رسیدهاست.
نداشتن مهارت زندگی، سختگیری خانوادهها، شغل و درآمد، تغییر نگرش، فاصلهگرفتن از اعتقادات، تجملگرایی، نبود آموزشهای لازم از جمله عوامل بالارفتن سن ازدواج در جوانان است. در این میان، مشکل مالی و هزینههای بالای ازدواج در چند سال اخیر علت بسیار مهم و کلیدی در افزایش سن ازدواج است.
این معضل تنها یک مشکل فردی نبوده و در جامعه نیز اثرات منفی و مخرب خود را دارد. با بالارفتن سن ازدواج مشکلات روحی برای افراد ایجاد میشود. همچنین به دلیل برآورده نشدن نیاز جنسی، جوانان به سمت روابط نامشروع سوق دادهمیشوند. علاوه بر این قشر جوان که از پایههای اصلی پیشرفت و توسعه یک جامعه محسوب میشوند و جامعه علمی و نخبه کشور را تشکیل میدهند، با معضلات ذکر شده کارآیی و میزان فعالیت مفیدشان به خطر میافتد. این معضل به طور غیرمستقیم نیز میتواند، بر روی پیشرفت و روند توسعه کشور اثر بگذارد.
همانطور که ذکر شد، یکی از دلایل مهم بالارفتن سن ازدواج؛ مشکلات مالی است. جوانان از ترس نداشتن شغل، مسکن و همچنین هزینههای ازدواج برخلاف میل باطنی خود ازدواجشان را به تعویق میاندازند.
رضا فکوری جامعهشناس و آسیبشناس اجتماعی در این زمینه معتقد است که ازدواج آسان، از راهکارهای مؤثر در مقابله و مهار افزایش سن ازدواج است. ازدواج آسان برای عملیاتیشدن نیازمند همگرایی و همافزایی مؤثر میان دو بخش و بازیگر اصلی حوزه اجتماعی همچون خانوادهها و دستگاهها و نهادهای ذیربط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است. خانوادهها با برداشتن شرطهای غیرضرور و مشکل و پرهیز از تجمل گرایی کمک موثری در تسهیل ازدواج جوانان دارند. دولت نیز در اینجا نقش پررنگی میتواند ایفا کند. این نهاد با سیاستگذاری درست و هدفمند در راستای تسهیل ازدواج مانند؛ پرداخت وام و تسهیلات در این زمینه، میتواند، کمک شایانی به برطرف کردن معضل افزایش سن ازدواج کند.
بنابراین سیاستگذاران و قانونگذاران باید با طرحهای تشویقی و تسهیلات مختلف جوانان را به ازدواج به هنگام ترغیب کنند. قانون تسهیل ازدواج جوانان که در سال ۱۳۸۴ تصویب شدهاست، در عرصه عمل نمودی نداشتهاست. همچون حمایت مالی از مسکن متأهلین و حقوق سربازان متأهل که کاملاً به عرصه اجرا نرسید.
با این حال کمیسیون فرهنگی مجلس موارد تشویقی مختلفی برای حمایت از ازدواج جوانان در طرح جمعیت و تعالی خانواده تنظیم کردهاست. به استناد ماده ۲۹ این طرح دولت مکلف شد به دخترانی که زیر ۲۰ سال و پسرانی که زیر ۲۴ سال ازدواج میکنند هدیه ازدواج پرداخت کند.
ماده ۱۲ این طرح نیز دولت را ملکف کردهاست، سربازان متأهل را از کمک هزینه مسکن متاهلی برخوردار کند. همچنین مجلس در اسفندماه ۹۷ مجلس مبلغ وام ازدواج را به ۳۰ میلیون تومان در سال ۹۸ افزایش داد. این طرحهای تشویقی و تسهیلات با وجود حداقلی بودن، برای حمایت از ازدواج بههنگام جوانان در شرایط فعلی سودمند هستند. بسیاری از کارشناسان مسائل اجتماعی نیز معتقدند این طرحها و قوانین همراه با فرهنگسازی میتواند معضلات ازدواج جوانان را حل نماید.
با اینحال جریانی به بهانه کودکانگاشتن جوانان و بیتوجه به افزایش سن ازدواج و نتایج آسیبزای آن به مخالف با این طرحها برآمدهاند. در همین راستا یکی از حامیان کودکانگاری طرح هدیه ازدواج به دختران زیر ۲۰ سال و پسران زیر ۲۴ سال را غیرکارشناسی خواند و معتقد است، در صورت قانونی شدن وقت و انرژی زیادی میگیرد و موجب اسراف میشود. و مسول دیگری نیز با مخالفت با این طرح و انتقاد از وام ۳۰ میلیونی ازدواج، همسو با جریان کودکانگاری نتیجه طرح را سوء استفاده از دختران و معامله دختران زیر ۱۸سال در عوض پول دانست.
در شرایطی که ازدواج جوانان علیرغم وجود نیاز آنان، به دلیل مشکلات ذکر شده به تعویق میافتد و همچنین تبعات زیانباری برای جامعه دارد، این جریان به سنگاندازی در راه قوانین تسهیل و کمک به ازدواج جوانان، قدم برداشتهاند. این مخالفتها بدون ارائه راهحل جایگزین و نادیده انگاشتن جوانان و نیازهای آنان راه به جایی نمیبرد و مشکل را حادتر خواهد کرد.