احتمالا برای همه خوانندگان عزیز این یادداشت پیش آمده است که در جمع‌های خانوادگی، تاکسی و اتوبوس جملاتی با این آغاز به گوششان خورده باشد: «ماایرانی‌ها...». در ادامه هم معمولا گفته می‌شود که چاپلوسیم، دروغگوییم، کلاهبرداریم و ...
ایرانیان تصویری عموما منفی از خودشان دارند. این مسئله توسط پیمایش‌های ملی تایید شده است. مثلا براساس پيمايش ارزش ها و نگرش هاي ايرانيان که در سال ۱۳۹۴ انجام شده است ۲۲ درصد مردم معتقدند ۷ ويژگی منفی دروغ‌گويی، دورويی و تظاهر، تقلب و كلاهبرداری، تملق و چاپلوسی، بدبينی، تجمل‌گرايی و رباخواری، خيلي زياد در جامعه رواج دارد. ۴۱ درصد زياد و ۲۵ درصد نيز در حد متوسط معتقد به رواج ويژگي هاي منفي در جامعه بوده اند.
این نگرش منفی در کتاب‌های مختلفی هم بیان شده است. نخستین روایت‌ها از رفتار و اخلاق منفی ایرانیان در کتاب‌هایی است که سیاحان و گردشگران اروپایی از ایران نوشته‌اند. «سرگذشت حاجی بابای اصفهانی» نوشته جیمز موریه، گل سرسبد این کتاب‌هاست.
کتاب‌های زیادی هم توسط نویسندگان ایرانی درباره این موضوع نوشته شده است که «خُلقیات ما ایرانیان» نوشته محمدعلی جمالزاده از نخستین کتاب‌ها در این زمینه است.
در عموم این کتاب‌ها فهرستی از رفتارها و عادات بد به ایرانیان نسبت داده شده است که بخشی از آنها در بالا آمده است.
دکتر محمدرضا جوادی‌یگانه، جامعه‌شناس و دانشیار دانشگاه تهران که تحقیقات مفصلی درباره این آثار انجام داده است معتقد است آنچه در این کتاب‌ها با عنوان خلقیات ایرانیان مطرح شده است با پژوهش درست و روشمند مطرح نشده است.
جوادی‌یگانه می‌گوید: «معمولاً اینگونه کتاب‌ها اغراق و تعمیم‌های نابجا می‌دهند. وقتی یک روز، یکی مرا رایگان سوار کرد دلیل نمی‌شود که بگوییم ایرانیها خوبند و روز دیگر یا فرد دیگر که راننده ماشینی به سرعت رد شده و روی من گل پاشیده هم دلیل نمی شود بگوییم ایرانیها بد هستند. اینها مشاهدات شخصی و محدود است، نه پژوهش علمی. ذا‌ت‌گرایی و تاریخی ندیدن مسأله نیز از دیگر آسیب‌های پرداختن به این موضوعات است.»
اما آنچه بهانه نوشتن این یادداشت شد حضور همه‌جانبه نیروهای داوطلب در استان‌های سیل‌زده است. این روزها شاهدیم چندهزار نفر نیروی داوطلب اعم از بسیجی و جهادی تا رانندگان آفرود و جمعیت امام علی(ع) در استان‌های سیل‌زده حاضر شده‌اند و بی‌مزد و مواجب، شبانه‌روز در حال خدمت‌رسانی به عزیزان سیل‌زده هستند.
حقیقتا این اتفاق، مسئله کمی نیست و نیاز به بررسی بیشتر دارد. شاید کمتر کشوری در جهان باشد که مردمش اینگونه به یاری یکدیگر بشتابند. اما چرا این یاری‌رساندن به یکدیگر در تصویر ایرانیان از خود حضور ندارد؟
متاسفانه چنانکه دیدیم از دوره قاجار تاکنون تصویری از ایرانیان توسط سفرنامه‌نویسان خارجی و روشنفکران داخلی شکل گرفته است که در آن بدی‌ها بزرگ‌نمایی شده است و این تصویر در ذهن ایرانیان نقش بسته است.
درحالی‌که ایرانیان مانند مردمان همه دنیا خوبی‌ها و بدی‌هایی دارند و درباره هیچ‌یک نباید بزرگ‌نمایی شود. فرهنگ کمک‌رسانی در مواقع سختی از خوبی‌هایی است که باید به خلقیات ایرانی اضافه کرد.
