دیروز عکاسان و خبرنگاران به دعوت اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان به بازدید انبار بزرگی از کتابهای قاچاق کشف‌شده رفتند. کتاب قاچاق به کتاب‌هایی گفته می‌شود که از جانب افراد سودجو بدون اجازه ناشر، منتشر می‌شوند. این افراد سودجو کار خویش را ابتدا از کتب ممنوعه آغاز کردند و سپس به کتب مجوزدار گسترش دادند و از این راه، سودهای کلانی به دست آورده‌اند.
طبیعتا چاپ یک کتاب بدون اجازه ناشر باعث اجحاف در حق ناشر، مولف و مترجم کتاب است. چون این افراد برای تهیه کتب زحمت کشیده‌اند و سرمایه‌گذاری کرده‌اند و می‌بینند افرادی بدون توجه به حقوق مادی و معنوی آنها ماحصل سرمایه و زحماتشان را می‌فروشند و سودش را می‌برند.
از سال ۸۹ جمعی از ناشران کتاب برای همفکری در این باره دور هم جمع شدند. نتیجه جلسات ناشران، تشکیل «کارگروه صیانت از حقوق ناشران، مولفان و مترجمان» بود که از سال ۹۵ با امضای تفاهم‌نامه میان کارگروه صیانت و وزارت ارشاد فعالیت‌های کارگروه شاهد نتایجی بهتر شد.
از اردیبهشت امسال کارگروه صیانت توانست مبارزه با قاچاق کتاب را به شکل قضایی و انتظامی پیگیری کند که انباری که خبرنگاران دیروز از آن بازدید کردند حاصل این همکاری و پیگیری است. تاکنون چندین نفر هم در این زمینه بازداشت شده‌اند و پرونده‌شان در قوه قضاییه در دست بررسی است.
در این انبار حدود ۵۰۰ هزار جلد کتاب قاچاق جمع‌آوری شده به ارزش حدودی ۱۵ تا ۲۰ میلیارد تومان فعلا نگهداری می‌شود و هر روز هم بر حجم این کتابها افزوده می شود؛ چه‌اینکه در هنگام بازدید دیروز خبرنگاران یک وانت از کتب قاچاقی که جدیدا کشف شده وارد انبار شد و بارش را تخلیه کرد.
ظاهرا بناست این کتب قاچاق پس از طی مراحل قضایی خمیر شوند که به‌نظر تصمیم درستی است.
اما در این زمینه نکاتی به نظر می‌رسد:
۱- مبارزه با قاچاق کتاب باید با جدیت بیش از پیش و به‌شکل مداوم پیگیری شود. هر زمان در این زمینه اهمال شود قاچاقچیان کتاب دوباره فعالیت‌های خود را گسترش می‌دهند. چه‌اینکه پیش از این در دوره‌ای شاهد مبارزه جدی با قاچاق فیلم‌های سینما بودیم و در آن دوره بساط قاچاقچیان فیلم برچیده شد اما اندکی بعد با سهل گرفتن برخورد با قاچاقچیان دوباره بازار فیلم‌های قاچاق گسترده شد.
۲- با تقویت شبکه توزیع رسمی و قانونی کتاب، به طور طبیعی جا برای شبکه قاچاق، تنگ می‌شود. چنانکه دیروز میرجلالی عضو کارگروه صیانت گفت کتب قاچاق در شهرستان‌ها چندبرابر تهران است. اگر کتب قانونی در شهرستان‌ها به خوبی توزیع شود و کتابفروشی‌های شهرستان‌ها به‌روز باشند طبیعتا قاچاقچیان کتاب نمی‌توانند بازاری برای خود در آنجا دست‌وپا کنند.
بیشتر بخوانید:
گزارش تصویری بازدید خبرنگاران و ناشران از انبار کتابهای قاچاق
۳- برای قاچاق الکترونیک کتاب هم باید فکری اساسی کرد. اکنون سایت‌ها و به‌خصوص کانال‌های تلگرامی زیادی هستند که کتابهای مختلف را بدون اجازه ناشر و مولف در دسترس عموم افراد قرار می‌دهند. اما با شکایت ناشران، دستگاه قضایی می‌تواند در نهایت حکم به فیلترینگ سایت‌ها و تلگرام دهد.
البته ناگفته پیداست که فیلترینگ چاره اساسی کار نیست و باید این سایت‌ها به‌طور کلی از دسترس خارج شوند. اما چون سِرور بسیاری از این سایت‌ها مانند تلگرام در کشور ما نیست برای از دسترس خارج شدن آنها باید با کشورهایی مکاتبه کرد که سِرورها در آنجا مستقر است.
آن کشورها هم به دلیل عدم عضویت ما در قوانین بین‌المللی کپی‌رایت، در این زمینه با کشور ما همکاری نمی‌کنند. فیلترینگ به‌خصوص درباره تلگرام نتیجه نداد که علی‌رغم حدود ۱۰ ماه از فیلترشدن همچنان محل رجوع عموم کاربران است. البته دیروز یکی از اعضای کاگروه صیانت خبر از نامه‌نگاری با مسئولین تلگرام درباره حذف کلی این کانال‌ها خبر داد که برای مشخص‌شدن نتیجه آن باید منتظر بمانیم.
متاسفانه آنچه بیش از همه چیز باعث می‌شود در مسیر مبارزه با قاچاق الکترونیک کتاب، تلاش‌ها به نتیجه نرسد عدم عضویت کشورمان در قوانین بین‌المللی حفاظت از حقوق مولفین است.
چنانکه اصحاب فرهنگ مطلع‌اند بزرگترین مرجع دانلود کتاب الکترونیک یعنی گیگاپدیا چند سال پیش به حکم یک دادگاه به اتهام نقض کپی‌رایت از دسترس خارج شد. البته پیوستن به این قوانین و کنوانسیون‌ها مخالفینی هم در میان ناشران و نویسندگان کشورمان دارد و دیدگاه‌های مختلفی درباره آن مطرح است که در جای خود باید بررسی شوند.
