این رسانه‌ها اما تاکنون به ندرت از فساد دولتی گسترده و مشکلات عدیده در زمان حکومت ۵۳ ساله دودمان پهلوی صحبت کرده‌اند. با این وجود در کتاب‌ها و اسناد رسمی غربی به وضعیت واقعی اقتصاد و معضلات اجتماعی در آن برهه از تاریخ ایران اشاره‌هایی شده است.
در سلسله گزارش‌های پیش رو گروه بین‌الملل خبرگزاری فارس نگاهی دارد به برخی از این منابع و آنچه در مورد وضعیت دربار، اقتصاد و جامعه ایران در آن دوران نوشته‌اند.
******
دکتر «اندرو اسکات کوپر» ایران‌پژوه و استادیار دانشگاه کلمبیا و نویسنده کتاب «سقوط بهشت: پهلوی‌ها و روزهای واپسین امپراطوری ایران» معتقد است که اتهامات فساد مالی و دولتی محمدرضا پهلوی به‌قدری سنگین بود که حتی خود آمریکایی‌ها هم حاضر به حمایت از آن نبودند.
کوپر در این باره می‌نویسد: «زمانی که جیمی کارتر رئیس‌جمهور (وقت آمریکا) در سال ۱۹۷۹ (۱۳۵۷) به شاه مخلوع اجازه داد به بهانه درمان سرطان وارد ایالات متحده شود، "اندرو یانگ" نماینده خود او در سازمان ملل با گلایه در این باره گفت که "انگار به آدولف آیشمن پناه داده‌ایم!"
علاوه بر اتهامات نسل‌کشی، شاه به فساد (دولتی) گسترده و جمع‌آوری مخفیانه ۲۵ میلیارد دلار سرمایه در حساب‌های بانک سوئیس نیز متهم بود (حتی مبلغی بیش از این نیز تخمین زده می‌شود که آن ۵۹ میلیارد دلار است، یعنی رقمی معادل درآمد سه سال صادرات نفت ایران)».
وی درباره اذعان آمریکایی‌ها به عمق فساد دولتی در رژیم پهلوی اینگونه از «ویلیام داگلاس» قاضی دیوان عالی ایالات متحده (عالی‌ترین نهاد قضایی و مرجع تفسیر قانون اساسی آمریکا) که از نزدیکان «جان اف. کندی» رئیس‌جمهور وقت آمریکا بود، نقل قول می‌کند: «من هر از چندگاهی با جک (کندی) درباره شرایط ایران صحبت می‌کردم و اینکه فساد در آنجا بیداد می‌کند».
دکتر کوپر و کتاب «سقوط بهشت»
این نویسنده آمریکایی با اشاره به دیدار محرمانه «پرویز ثابتی» سخنگوی «سازمان اطلاعات و امنیت کشور» در زمان پهلوی (ساواک) که ریاست اداره ساواک تهران را نیز برعهده داشت، با «فرح پهلوی» در اقامتگاه کوچکی در «نوشهر» توضیح می‌دهد: «ثابتی به مدت پنج ساعت برای شهبانو درباره یافته‌هایش از مدارک محکمی گزارش داد که از فساد درون دربار سلطنتی و سطوح عالی خاندان پهلوی یافته بود. خود ثابتی (در کتابش) می‌گوید که علیه درباریان و بستگان فاسد (شاه) صحبت کردم.
فرح از ثابتی درخواست کرد تا گزارشی درباره فعالیت‌های تجاری مفسدانه توسط یکی از سران برجسته انجمن بازرگانی تهران تهیه کند که تحت‌الحمایه (امیرعباس) هویدا (نخست‌وزیر وقت) و ارتشبد (نعمت‌الله) نصیری (رئیس کل ساواک) بود. ثابتی می‌گوید که سه‌روز طول کشید تا این گزارش آماده شود، سپس آن گزارش طولانی را به او (فرح) داد. شهبانو نیز گزارش را به شوهرش (محمدرضا پهلوی) داد، اما او (فرح) نمی‌دانست که شاه آن گزارش را به حسن فردوست (رئیس سازمان بازرسی شاهنشاهی) داده و او نیز آن را به ژنرال نصیری رساند.
نصیری سپس او (ثابتی) را به دفترش احضار کرده و گفت که محتوای جمع‌آوری‌شده در گزارش اشتباه و کاملا نادرست است».
در این کتاب، گزارشی از سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) در سال ۱۹۷۱ میلادی (۱۳۴۹ شمسی) درباره فساد رژیم شاهنشاهی پهلوی آمده است که می‌گوید: «او (محمدرضا پهلوی) از واقعیت‌های زندگی روزمره در ایران و دیدگاه‌های مختلف غافل و منزوی بود. پادشاهی او نیز به دلیل فساد عمیقی که در تار و پود خاندان سلطنتی بافته شده بود (از مردم جدا بود).»
دکتر کوپر نمونه‌ای از فساد و ثروت‌اندوزی اطرافیان محمدرضا پهلوی را که علی‌رغم حقوق متوسط، سرمایه عظیمی به‌هم زده بودند، اینگونه شرح می‌دهد: «فرح از یک ست جواهری شامل گردنبند، گوشواره و دستبند که قیمت آن یک میلیون دلار می‌شد، بسیار خوشش آمده بود. اما جواهرفروش به او گفت که متاسفانه این ست جواهری به همسر دریابان (عباس رمزی) عطایی، فرمانده نیروی دریایی سلطنتی، فروخته شده است. در حالی که عطایی حقوق متوسطی می‌گرفت و قطعا نمی‌توانست با آن درآمد چنین ولخرجی‌هایی کند».
این نویسنده آمریکایی با بیان اینکه فساد در سطوح عالی مقامات نیروهای مسلح، اتفاقی خطرناک برای یک دودمان سلطنتی است که بقای آن وابسته به شایستگی و صداقت ارتشی‌ها بود، می‌گوید: «یک تحقیق رسمی از فرهنگ فساد و ثروت‌های هنگفتی که توسط مقامات ایرانی اندوخته‌شده بود پرده برداشت. مقاماتی که از شرکت‌های نظامی خارجی علاقمند به انعقاد قراردادهای سودآور جهت تجهیز (ارتش) ایران، رشوه دریافت می‌کردند.
ثروت یک ملت در دست یک خاندان
ژنرال محمد خاتمی فرمانده نیروی هوایی با شاهدخت فاطمه (خواهر محمدرضا پهلوی) ازدواج کرد. خاتمی اما در واپسین سال‌های زندگی خود ثروتی حدود ۱۰۰ میلیون دلار جمع‌آوری کرده بود. در زمان مرگ او طی حادثه‌ای در سال ۱۹۷۵ (۱۳۵۴)، بازرسان آمریکایی همچنین دریافتند که وی در طرح زدودبند بی‌پروایانه فروش جنگنده‌های آمریکایی "گرومن" به نیروی هوایی سلطنتی ایران شریک جرم بوده است».
دکتر «داو اَشِر برنارد براندیس» در رساله دکتری خود با موضوع «انقلاب ۱۹۷۹ ایران: یک انقلابِ انقلابی» ایران پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و در زمان سلطنت پهلوی‌ها را غرق در «تورم، حاشیه‌رانی اجتماعی-سیاسی، فساد سیاسی، خودکامگی و سیاست‌های نوگرایانه‌ای که بخش اعظمی از جامعه ایران را دچار محرومیت کرده بود» توصیف می‌کند.
