محمد خوش چهره، استاد اقتصاد دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با ایکنا اظهار کرد: ابتدا باید بگویم اصلاح ساختار اقتصاد راه‌حلی زمان‌بر، پرهزینه و مخاطره‌انگیز است. رئیس‌جمهور هم چند روز پیش و بعد از شش سال ریاست‌جمهوری، تازه گفتند که ما با فلان مشکلات کلان مواجه هستیم. در واقع ایشان بعد از شش سال ریاست‌جمهوری همان حرف‌‌های دوره انتخابات را می‌زنند. بنابراین باید به یاد داشته باشیم که بسیار بر مسئله ساختار اقتصاد تاکید نکنیم؛ چراکه ما را از بقیه مشکلات بازمی‌دارد.
اعدام مفسدان اقتصادی مُسَکِنی کوتاه‌مدت است
وی ادامه داد: در همه جا می‌توانیم از مشکلات ساختاری سخن بگوییم اما برخی اقدامات فوری یا اصطلاحاً آنی و سپس اقدامات کوتاه‌مدت و سپس میان‌مدت و بلندمدت هم وجود دارد. اصلاح ساختار مربوط به اقدامات میان‌مدت و بلندمدت است اما برنامه‌های کوتاه‌مدت و آنی هم وجود دارد که برای مقابله با مشکلات اقتصادی باید آنها را مورد توجه قرار دهیم.
خوش‌چهره درباره دادگاه‌های اخیر برای مفسدان اقتصادی گفت: درباره این دادگاه‌ها و اعدام برخی مفسدان باید گفت که قطعاً اگر یک پزشک بخواهد نسخه معالجه بدهد، باید حدود ده بند دارو در آن وجود داشته باشد که یکی مُسَکِن آنی، برخی داروهای کوتاه‌مدت و سپس داروهای اصلی است. برخی که به داروهای اصلی توجه ندارند، گمان می‌کنند این بیماری را با مُسَکِن می‌توان برطرف کرد.
لزوم کشف دلایل ایجاد فساد اقتصادی
این کارشناس مسائل اقتصادی تاکید کرد: اکنون بسیاری از مشکلات کشور به صورت مُسَکِن‌وار برطرف می‌شود؛ برای مثال در حوزه اقتصاد دادن یارانه اقدامی مُسَکِن‌وار است که دائماً این مسکن داده می‌شود، در حالی که برای رفع مشکلاتی همانند کشاورزی، صنعت و سایر بخش‌های مولد کاری نمی‌کنند. پرداخت چنین یارانه‌هایی به صورت مسکن است و قاعدتاً باید بعد از مدتی قطع و سپس داروهای اصلی تجویز شود.
استاد اقتصاد دانشگاه تهران در ادامه درباره دلایل پدید آمدن فساد اقتصادی در کشور یادآور شد: اگر دلایل و ریشه‌های شکل‌گیری فساد به خوبی تشخیص داده نشود، آن نسخه‌ای که قرار است برای درمان تجویز شود ناقص خواهد بود. یک پزشک خوب در ابتدا به علائم نگاه نمی‌کند که سریعاً نسخه بپیچد، بلکه به دنبال دلایل ایجاد مشکل است. اگر به دنبال دلایل ایجاد نباشد، به سراغ اقدامات مُسَکِن‌وار خواهد رفت.
فساد کلان ناشی از ضعف نظات و کنترل است
وی افزود: قطعاً اعدام‌های اخیر مفسدان اقتصادی می‌تواند جزئی از نسخه اصلی و شفابخش باشد اما اعدام به منزله یک رویه درمان مستمر نیست، بلکه اقدامی آنی است که تاثیر خود را می‌گذارد و بعداً تقریباً کم‌رنگ می‌شود. بنابراین اینکه فقط اعدام را راه‌حل قرار دهیم و مُسَکِن‌های کوتاه‌مدت را در قالب دارهای اصلی به کار ببریم، شفا رخ نمی‌دهد و مشکل فساد اقتصادی هم برطرف نخواهد شد.
وی با اشاره به فساد و اختلاس کلان یکی از مدیران بانک تجارت در استان کرمان ادامه داد: فسادی که در بانک تجارت در کرمان رخ داده، بیش از آنکه به خود آن شخص برگردد، به زمینه‌های نظارت و کنترل مربوط است که ایرادات بسیاری دارد. این زمینه‌ها اجازه می‌دهد افراد وارد خطا شوند. این وضعیت همانند این است که شیرینی را در معرض عام قرار دهیم. در این صورت قطعاً مگس روی آن خواهد نشست. بنابراین اگر به مگش و حشره ناسزا بگوییم، نشان‌دهنده نقص و دیدگاه است. در حالی که باید درپوش بگذاریم و به خوبی از آن شیرینی در جای مناسب مراقبت کنیم.
بازار ارز، زمین و سیستم پولی سه منبع اصلی فسادند
خوش‌چهره افزود: اکنون در بازار ارز، سیستم پولی و همچنین زمین فساد بسیاری وجود دارد. در واقع منابع اصلی فساد هستند و پس از آنها، فسادهایی در حوزه ارتشا، رشوه، قاچاق و ... وجود دارد که علت عمده آن به مدیریت برمی‌گردد. برخی مدیران سیستم و دستگاه‌ها توانایی انجام کار را ندارند یا در آن ظرفیت نیستند. از سوی دیگر در برخی انتصابات کشور ملاحظات باندی، نحله‌ای و قبیله‌ای در نظر گرفته می‌شود و معمولاً افراد توانمند و شایسته در این فرایندها به جایگاه شایسته خود نمی‌رسند.
این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به عواقب ضعف در مدیریت تاکید کرد: اگر مدیری ناتوان باشد و برای وی ملاحظات صنفی و جناحی اولویت داشته باشد و کنترل و رصد کردن وی و درکش از کارکرد سیستمی ناقص باشد، زمینه‌های فساد را ایجاد خواهد کرد. در حوزه قانونگذاری هم چنین مشکلاتی می‌تواند وجود داشته باشد. اگر در قانونگذاری هم خلا وجود داشته باشد، برای مثال در انتخاب نماینده که باید عصاره فضایل ملت باشد دقت نخواهد شد و ملاحظات صنفی، جناحی و حزبی غلبه خواهد کرد.
تعدادی از نمایندگان با پول و وعده وارد مجلس شده‌اند
استاد اقتصاد دانشگاه تهران یادآور شد: در چنین شرایطی افراد شایسته انتخاب نمی‌شوند، بلکه افرادی که می‌توانند پول خرج کنند و از فقر مردم سوء استفاده کنند، بالا خواهند آمد. البته این سخن بدین معنی نیست که خدای ناکرده همه نمایندگان مجلس این گونه باشند، اما واقعیت امر این است که اکنون بخشی از نمایندگان مجلس این گونه هستند و افرادی که شایستگی لازم را حداقل در مقابل رقبا نداشتند با پول، وعده و روش‌های دیگر توانسته‌اند نماینده شوند.
وی افزود: با این اوصاف اگر فساد و اختلال در سیستم باشد، قطعاً مردم ناراحت می‌شوند و مطالباتی را برای مقابله با این مفسدان خواهند داشت. همچنین، در فضای احساسی اشد مجازات مفسدان را هم طلب خواهند کرد. در چنین شرایطی از قوه قضائیه هم انتظار برخورد قضایی وجود دارد. البته کار قوه قضائیه پیشگیری نیست، بلکه دستگاه‌های دیگر همانند سازمان بازرسی که هرچند زیرنظر قوه قضائیه است، باید در حوزه پیشگیری کار کنند.
گاهی قاطعیت و قاتلیت در برخورد با فساد جایگزین می‌شوند
خوش‌چهره تاکید کرد: در برخوردهای قضایی هم شدت و قاطعیت وجود دارد و گاهی برخوردهای بسیار سریع و ضربتی در دستور کار قرار می‌گیرد. البته گاهی اوقات این قاطعیت با قاتلیت قاطی می‌شود. بنده نگران هستم که برخی از این اعدام‌ها این گونه باشد. البته بنده تاثیر تخریبی چنین افرادی را نفی نمی‌کنم، اما سرمنشاها مهم‌تر از آنان هستند.
وی ادامه داد: در صحبت‌های رهبر معظم انقلاب مشاهده کردم که ایشان اشاره کردند که درست است برخی از این افراد چنین فسادهایی انجام داده‌اند، اما کسانی که با سیاست‌های غلط خود، شرایط چنین فضایی را ایجاد کرده‌اند که برخی افراد تبدیل به سلطان سکه، سلطان قیر و... شوند، آنها افراد مهم‌تری هستند. از نظر بنده هم آنها مهم‌ترند؛ چراکه این افراد زمینه‌ساز چنین شرایطی شده‌اند.
ملاحظات حزبی و جناحی مانعی برای مبارزه با فساد است
این نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی با اشاره به غلبه ملاحظات جناحی در برخورد با مفسدان اقتصادی یادآور شد: متاسفانه تاکنون مشاهده نکرده‌ایم افرادی که در طول پانزده سال گذشته زمینه‌ساز شرایط نامناسب برای اقتصاد بوده‌اند، پاسخگوی اعمال خود باشند؛ چراکه ملاحظات صنفی، جناحی، حزبی و قدرتی، مسائلی بازدارنده در این زمینه بوده‌اند، وگرنه شروع کردن از آنان شاید این نتیجه را در پی داشته باشد که مسئولیت‌ها را به افرادی ندهند که شایستگی لازم را ندارند تا در نهایت، فعالیت آنها منجر به انحراف شود.
استاد اقتصاد دانشگاه تهران گفت: در بسیاری از دستگاه‌ها علی‌رغم اینکه ساختارهای مناسبی ندارند، اما تجربه اوایل انقلاب و دوره جنگ تحمیلی نشان می‌دهد که استفاده از افراد پاکدست، عالِم و توانا و ظلم ستیز که خالصانه کار می‌کردند، در راس چنین دستگاه‌هایی، باعث شده بود بسیاری از نواقص سیستمی پوشانده شود و کارها به خوبی پیش برود.
اعدام مفسدان تبدیل به داروی اصلی مبارزه با فساد نشود
خوش‌چهره با تاکید بر اینکه اقدامات اخیر داروی دائمی مبارزه با فساد در اقتصاد کشور نیست، بیان کرد: با این اوصاف، معتقدم محاکماتی که اخیراً شروع شده است، در صورتی که محاکماتی درست باشد، صرفاً می‌تواند برخی از اقدامات برای مبارزه با فساد باشد، اما نباید چنین اقداماتی تبدیل به هدف و داروی اصلی شود و گمان کنیم با چنین اقداماتی فساد از کشور رخت برخواهد بست و مشکلاتی همانند فساد در اقتصاد کشور حل خواهد شد.
استاد اقتصاد دانشگاه تهران در پایان یادآور شد: چنین اقداماتی احساسات و حرارتی را که اکنون در میان مردم بالاست برای مدتی کاهش می‌دهد، اما بعداً احتمال دارد حتی همان اثربخشی حداقل را که ممکن است داشته باشد از دست بدهد.
