کمتر اتفاق افتاده سریال‌هایی که برای شبکه نمایش خانگی ساخته می‌شوند ناگهان سر از تلویزیون هم درآورند، اما این اتفاق در مورد «ساخت ایران ۱» به کارگردانی محمدحسین لطیفی افتاد و بعد از حضور این اثر در شبکه نمایش خانگی، این سریال از شبکه آی فیلم پخش شد. قصه جیمی و غلامحسین از همان ابتدای ساخت ایران ۲ بسیاری از مخاطبان را با خود همراه کرد و شوخی‌ها و تکه کلام‌هایشان در ذهن بسیاری ماند. حالا که توزیع فصل دوم این سریال در شبکه نمایش خانگی به پایان رسیده، با برزو نیک‌نژاد که در فصل یک این سریال دستیار اول کارگردان بود به گفت‌وگو نشستیم و درباره چگونگی شکل‌گیری و ساخت ادامه این سریال، دانلودهای غیر قانونی و شخصیت‌هایی که در فصل دو پر و پیمان‌تر شده‌اند به گفت‌وگو نشستیم.
** شما در مجموعه «ساخت ایران ۱» دستیار آقای لطیفی بودید. چطور شد که سری دوم این سریال برای کارگردانی به شما سپرده شد؟
- این را من نمی‌دانم و باید از تهیه‌کننده‌های سریال پرسید. ساخت ایران ۱ برمی‌گردد به ۸ سال پیش و دورانی که من بیشتر در سمت دستیار کارگردان فعالیت می‌کردم و از طرفی هم با هر کدام از تهیه‌کننده‌های این کار به طور مجزا همکاری کرده بودم. روزی صحبت از تولید یک سریال برای شبکه نمایش خانگی شد و در آن زمان هنوز صحبتی برای ساخت ادامه «ساخت ایران» نبود و به من گفتند چه طرحی داری؟ ترجیح دادم که طرحی ارائه ندهم.
** چرا؟
- به این خاطر که یک تجربه تلخ داشتم. وقتی طرحی دارم و قرار است بعد از ۶ قسمت نوشته شده آن را کلید بزنیم و در ادامه معلوم نمی‌شود مابقی داستان را چه کسی می‌نویسد و چه می‌شود! برای چه باید طرح‌هایم را بیاورم؟! و ترجیح دادم طرحی نیاورم و وارد این اتفاق‌ها نشوم. خود به خود با آدم‌هایی که من و سهراب پور و پروین حسینی می‌شناختیم تماس گرفتیم و خواستیم هر کدام از آنها برایمان طرحی بیاورند و یکی از طرح‌ها را آقای عربی آورد که هیچ ربطی به ساخت ایران ۲ که ساخته شد ندارد و یک ملودرام اجتماعی بود. در نهایت قرار شد همان طرح را کار کنیم، اما کمی که جلو رفتیم با پیشنهاد تهیه‌کننده مبنی بر تولید ادامه «ساخت ایران» مواجه شدیم.
** تکلیف آن طرح به کجا رسید؟
- نمی‌دانم باید از تهیه‌کننده و آقای عربی پرسید. در نهایت به جمع بندی رسیدیم و با مشورت با آقای عربی و تهیه‌کننده‌ها، نگارش آغاز شد. طراحی ایده اولیه توسط تهیه‌کننده‌ها ارائه شد.
** از زمان توزیع «ساخت ایران ۱» حدود ۶ سال می‌گذرد. ادامه دادن قصه با این فاصله زمانی چه مشکلاتی را برای شما ایجاد کرد؟
- بعد از این ۶ سالی که از ساخت ایران ۱ می‌گذشت، جلسه‌های متعددی برگزار کردیم که باید به چه قصه‌ای برسیم که این سریال را ادامه دهیم و اصلا کار راحتی نبود. به دلیل فاصله‌ای که افتاده بود و هم باید قصه‌ای پیدا می‌کردیم که ربطی به قصه قبلی داشته باشد. بالاخره بعد از گذشت ۷ سال تغییر اساسی در کاراکتر افرادی که در قصه حضور دارند بوجود می‌آید و ما باید سعی می‌کردیم تا حد امکان بخش زیادی از این کاراکترها را به واسطه حضور حیایی و گلزار در نقش غلامحسین و جیمی حفظ می‌کردیم. مطمئنا ۷ سال گذشته اما نمی‌توانستیم تفاوت فاحشی به آنها بدهیم چراکه مردم آنها را با همان ویژگی‌های اخلاقی و رفتاری دوست داشتند. سعی کردیم به صورت جزئی اتفاقاتی را شکل دهیم و نگارش توسط امیر عربی شروع شد. نگارش ساخت ایران ۲ کار ساده‌ای نبود و با اینکه خیال می‌کردم با ۱۰ و یا ۸ قسمت کلید می‌زنم، اما با ۴ قسمت کلید زدم. من در سریال «دردسرهای عظیم ۲» با آقای عربی و کاظمی پور همکاری داشتم و حین نگارش پیشنهادهایی را به او می‌دادم.
** همان ابتدا از این بابت نگران نبودید؟ چراکه ساخت ادامه سریالی که بازیگران نقش اولش هویت اصلی آن کار هستند، چندان هم راحت نیست.
- بله همان اول بعد از اینکه پیشنهاد شد و ما قبول کردیم به این فکر کردم که باید بازیگران اصلی این سریال مثل محمدرضا گلزار و امین حیایی حتما در ادامه این سریال حضور داشته باشند و در حقیقت ساخت ادامه ساخت ایران منوط به حضور این عزیزان بود.
** تا اینجای کار با ساخت ادامه سریال موافق بودید؟
- نه من و نه هیچ کارگردانی موافق ساخت ادامه سریالی که یک کارگردان دیگر کار کرده نیست.
** اما از آنجایی که شما قبل از کارگردانی، دستیار کارگردانی را به خوبی انجام می‌دادید و دستیاری بسیاری از کارگردان‌های به نام بودید، این احساس می‌شود که در کارگردانی «ساخت ایران ۱» نیز سهمی داشتید.
- من صحبت شما را با جمله‌ای قبول نمی‌کنم. اگر میدانی به من داده شده، لطف و بزرگواری کارگردانی مثل محمدحسین لطیفی بوده و اگر من کاری انجام دادم حتما تفکر لطیفی را اجرا کردم. همانطور که می‌دانید سالها دستیاری خیلی از بزرگان سینما و تلویزیون را انجام دادم و همیشه در این همکاری‌ها سعی کردم بهترین شرایط موجود را فراهم کنم و این شرایط از کوچکترین چیز گرفته تا بزرگترین مهیا بوده است.
** و در ادامه موافق شدید؟
- شاید اوایل با اسم «ساخت ایران ۲» مشکل داشتم، اما حرف‌هایی با تهیه‌کننده‌ها زدیم و حتما قبل از اینکه این سریال را بسازم، آن را پذیرفتم.
** شاید حضور بازیگرانی مثل گلزار و حیایی شما را برای کارگردانی این سریال ترغیب کرد.
- کاری به حرف‌هایی که می‌زنند ندارم و به نظرم خیلی از اهالی سینما دوست دارند با بازیگرانی مثل گلزار، حیایی، بهرامی، دولتشاهی و کیایی کار کنند و اصولا کار کردن با این بازیگران هیجان انگیز است. اما خب سختی‌های خودش را هم دارد. شما وقتی در فوتبال با یک بازیکن فوتبال خوب کار می‌کنید هم سخت است و هم هیجان انگیز. این اتفاق افتاد وهمه ما راضی بودیم.
** از مراحل نگارش می‌گفتید.
- آقای عربی شروع به نوشتن «ساخت ایران ۲» کرد و ما برای ساختنش آماده شدیم. متن این سریال بارها بازنویسی شد و من از اول هم بدون هیچ شعارزدگی می‌خواستم شرمنده مردم نباشم و نمی‌گویم که مجانی کار کردم، نه، دستمزدم را گرفتم و از همان اول می‌خواستیم ۴۵ دقیقه لحظات مفرحی را برای مردم بوجود آوریم. قرار نبود با ساخت ایران آپولو هوا شود، تحریم‌ها از بین رود و قیمت دلار کاهش یابد، بلکه قرار بود تا ساخت ایران مسکنی برای مردم باشد و اثرش هم فقط همان ۴۵ دقیقه است. اینکه یک پروژه‌ای چقدر به دل مردم می‌نشیند و چقدر اتفاق می‌افتد کارشناسی عجیبی می‌خواهد. من کسی را ندیدم که بگوید ما ساخت ایران را نمی‌بینیم و نمی‌دانیم چه هست.
** یعنی بازخوردهای خوبی را تا الان دریافت کردید؟
- اینکه حدود یک میلیون و هشتصد هزار نفر این پروژه را از طریق دانلود غیرمجاز دیدند، جای تاسف دارد و از طرفی هم این رقم شوخی نیست. اگر بخواهیم این تعداد را با قیمت بلیط سینما تخمین بزنیم چیزی حدود ۲۷ میلیارد خواهد شد و این برای ما دردناک است. البته این جدای از پخش غیر قانونی این سریال از شبکه‌های ماهواره‌ای است. همان روز چهارشنبه که سریال توزیع می‌شود و فردای آن روز یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای،قسمت جدید را پخش می‌کنند. من اصلا با بود و نبود این شبکه‌های ماهواره‌ای کاری ندارم، اما وقتی متاسفانه چیزی به نام کپی رایت نداریم، مشکلمان از همینجا شروع می‌شود. چرا همین شبکه‌های ماهواره‌ای نمی‌توانند کارهای دیگر را پخش کنند؟ مگر سریال ساخت ایران و یا هر سریال دیگری تولید غیر ملی است و حمایت از تولید ملی چیست؟ یک فردی فیلم درست می‌کند، دیگری کفش، دیگری مجله و ... درست می‌کند، مگر اینها با هم فرق دارد؟ و همه اینها تولید ملی است. اگر واقعا کلا قرار است سرگرمی تولید نشود به ما هم بگویند تا بدانیم. تنها تفریحی که دارم سفر رفتن است. برای ساخت ایران به چین سفر کرده بودیم و برایم واقعا جالب بود که دست هیچ شهروند چینی در خیابان تلفن همراه نمی‌دیدیم و آنها آنقدر دست گروه ۵۰ نفره ما تلفن همراه دیدند که برای چینی‌ها عجیب بود. این همان تکنولوژی است که فرهنگش وارد ایران نشده بود. مردم ما الان خوب و بد را نمی‌توانند از هم تشخیص دهند! نمی‌شود که من فیلم زاپاس را بسازم و تبلیغ‌هایش از فلان شبکه خارجی بشود و از آن طرف به ما تذکر دهند که چرا این فیلمی که تولید ملی است از شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شده است؟! اما این ماجرا درباره ساخت ایران که می‌افتد هیچکس هیچ چیزی نمی‌گوید.
** تهیه‌کننده این ماجرا را پیگیری نکرده است؟
- هیچکس در حمایت از سریالی که ۱۵۰ نفر برای به ثمر رسیدنش تلاش کردند، حرفی نمی‌زند و به نظر من این با تذکری که حین پخش زاپاس از ماهواره به ما دادند در تضاد است! تهیه‌کننده هم نمی‌داند که باید به کدام مرجع رجوع کند! آدم به این نتیجه می‌رسد که حتما منفعتی به یک طرف ماجرا می‌رسد که همه سکوت کردند! همانطور که اگر برای ماشین خارجی گمرک نگذارند نمی‌توانند بازار خودرو را در داخل کنترل کنند، به همان نسبت سی دی فیلم ایرانی و خارجی را می‌توانید در داخل کشور به یک قیمت خریداری کنید، اما تفاوت در نوع تولید آنها حائز اهمیت است. یکی محصول و تولید داخلی است و دیگری نه اما هر دو با قیمتی یکسان به فروش می‌رسد، با این تفاوت که برای به ثمر رسیدن یکی از آنها هزینه تولید از جیب تعدادی افراد رفته اما در دیگری نه. دقیقا مثل جریان خودروی داخلی و خارجی. در هر حال با اتفاق موجود نمی‌شود کار کرد و مردم در جریانِ بسیاری از دانلودهای غیر مجاز نیستند، اما متاسفانه این اتفاق در تولید اثر دارد. برای مثال وقتی ما درگیر تصویربرداری بودیم، هر اتفاقی در ادامه تولید موثر بود. امیدوارم که سریال‌های دیگر نمایش خانگی بازخورد بهتری از نظر بازگشت سرمایه داشته باشد. اما از نظر خیلی ازهمکاران و دوستان سریال ساخت ایران بسیار پرمخاطب است و مردم دوستش دارند.
** به نظر شما سری اول از این سریال به اندازه سری دوم آن پرمخاطب بود؟
- معتقدم اگر سری اول به خوبی دیده نشده بود و پرمخاطب نبود، سری دوم آن ساخته نمی‌شد. من قسم می‌خورم که برای ساخت ایران۲، جدای از اینکه کم نگذاشتم فراتر از توانم انرژی گذاشتم. همیشه هم سعی کردم در همه کارهایم به فراخور زمانی که داشتم این کار را انجام دادم. برای من که نه به کسی وابسته هستم و ... سعی کردم شرمنده خواسته تهیه‌کننده‌ها و مردم نباشم.
** حین تولید با مشکلات مالی مواجه نبودید؟
- بالاخره تهیه‌کننده‌ها تمام توان خود را به کار بسته بودند که پروژه بدون هیچ مشکل مالی به نتیجه برسد، اما خب زمانیکه بازگشت سرمایه‌مان بیشتر باشد شاید ادامه مسیر راحت‌تر باشد و الا خیلی نامردی است که بگویم تهیه‌کننده‌ها کم گذاشتند و این اصلا درست نیست.
** با اینکه سعی شده شباهت بین سری یک و دو حفظ شود اما مخاطب بر این باور است که شما بیشتر به کاراکترهایتان متکی بودید تا شباهت و ادامه خط داستانی که در سری قبل دنبال می‌کردید؟
- قطع به یقین هیچ فیلمی نیست که به واسطه قصه بسیار جذابش، سری دومش ساخته شده باشد. در اصل هر قصه‌ای که سری دومش ساخته شده است به واسطه کاراکترهای جذابش است و از شرک و ترمیناتور و .. بگیر تا فیلم‌های دیگر. مهم کاراکتر جذاب است.
** یعنی معتقدید که کاراکتر جذاب می‌تواند هر قصه‌ای را پیش ببرد؟
- شاید کاراکتر جذاب بتواند هر فیلم سینمایی را پیش ببرد، اما هر قصه‌ای را نه. برای مثال اگر شما بخواهید ادامه شرک را بسازید می‌شود قصه خیلی پیچیده نداشت، اما می‌شود کاراکتر جذاب داشت. اما در سریال اینطور نیست و به این دلیل که کاراکترها برای مخاطب تکراری می‌شوند چنین کاری امکان پذیر نیست. قصه و موقعیت، اتفاق و رویدادهای تازه باید بسیار جذاب باشد. اما در سینما اینطور نیست و نهایت ۹۰ دقیقه مخاطب را درگیر می‌کند.
** شما لوکیشن‌های مختلف و البته زیادی هم داشتید و برای به تصویر کشیدن این سریال به چند نقطه از کشور و حتی خارج از مرزها سفر کردید؟
- بله، لبنان، انزلی، اصفهان و چین از کشورهایی بودند که ما برای تولید این سریال به آنها سفر کردیم. یادم است زمانیکه در چین مشغول به کار بودیم قسمت اول سریال توزیع شد و ماجرای دانلود غیر مجاز پیش آمد و خود به خود در ادامه تولید ما بی تاثیر نبود. در حال حاضر بسیار خوشحالم چراکه سریالی را ساختم که بیش از ۷۰ درصد رضایتمندی مخاطب را به همراه داشته است و هیچ کدام از همکارانم در این سالها با تولید آثارشان چنین آماری بدست نیاوردند. ساخت ایران به دل دوستدارانش نشسته و مخاطب خود را دارد و این را از بازخورد مردم در شبکه‌های مجازی و در کوچه و خیابان متوجه شدم. اما بر این باورم که نباید ساخت ایران را با یک سریال ملودرام مقایسه کرد و این کاملا اشتباه است و باز هم معتقدم که در شرایط موجود هیچکدام از همکارانم سریالی با این کیفیت تولید نمی‌کنند چراکه تولید ساخت ایران ۲ کار بسیار سختی است.
** دو بازیگر نقش اصلی شما که هر دو استارهای تلویزیون و سینما هستند. چقدر روی اسم اینها و توانایی بازی و تا چه میزان از شهرتشان استفاده کردید؟
- ساخت ایران جدای از گلزار و کیایی، دو شخصیت محبوب دیگر هم به نام‌های جیمی و غلامحسین دارد و بدون این دو قصه «ساخت ایران ۲» وجود نداشت. به عنوان کارگردان قطعا به توانایی و اینکه چگونه می‌توانیم با هم در ادامه مسیر کار کنیم فکر می‌کردم. بالاخره بیشتر کارگردان‌ها هم دوست دارند با بازیگران محبوب و مطرح کار کنند و نمی‌توان منکر این شد که محبوبیت و شهرت باعث پرزنت شدن کار نمی‌شود و کار کردن با این دو عزیز هم در طول کار بسیار لذت بخش بود و هم الان که کار را می‌بینم این موضوع را تائید می‌کنم. حیایی و گلزار پر از ایده و انرژی و دلسوز کار هستند و نقشی که بازی کردند را آنقدر دوست داشتند که اگر من هم می‌خواستم برخی اوقات از سکانسی عبور کنم آنها نمی‌گذاشتند، حتی در اوج خستگی کم نگذاشتند.
** بازیگران در این سریال تا چه اندازه می‌توانستند بداهه پردازی کنند؟
- همه می‌دانند که تا حد امکان دست و بال بازیگران را نمی‌بندم، اما چون تمرین داریم و در تمرین هم به سمت بداهه و ایده پردازی می‌رویم و حتما همه نظرهای خود را در بداهه می‌گویند اما خب وقتی به نقطه گذاری می‌رسیم، همان را اجرا می‌کنیم.
** این روزها مشغول چه کاری هستید؟
- بیشتر فیلم می‌بینم و مطالعه می‌کنم. قبلا کارهایم که تمام می‌شد کتاب می‌خوندم اما الان بیشتر فیلم می‌بینم و کمتر کتاب می‌خوانم. همیشه هم گفته‌ام که از اینکه سرم را جلوی مردم پایین بیندازم می‌ترسم چراکه آنها به گردن ما حق دارند و جدای از اینکه شما و همکاران شما باعث شناخته شدن ما شدید، اگر اعتباری دارم باعث و بانی آن مردم هستند. این اعتبار را راحت بدست نیاوردم که راحت از دستش بدهم.
** مدتی صحبت‌هایی بود مبنی بر ساخت ادامه سریال «دردسرهای عظیم». تولید این مجموعه تلویزیونی به کجا رسید؟
- باور کنید نمی‌دانم و باید از تهیه‌کننده بپرسید و خودم در این مدت به ادامه این سریال فکر نکردم. از طرفی صاحبان این سریال تهیه‌کننده و تلویزیون هستند و آنها باید در اینباره نظری بدهند. در این مدت برای ساخت ادامه دردسرهای عظیم نه پیشنهادی از سمت تلویزیون و نه از تهیه‌کننده داشتم و همه چیز در حد حرف بوده و هیچوقت جدی نبوده است.
** سریال «بی‌همگان» چطور؟ مدتی است که در رسانه‌ها شما را به عنوان گزینه انتخابی برای کارگردانی این سریال معرفی می‌کنند؟
- با آقای مهام درباه این سریال گپ کلی زدیم، اما این روزها در حال استراحتم. از طرفی هم بی‌همگان سریال بلندی است و زمان زیادی را باید صرف تولیدش کنم. «ساخت ایران ۲» جزو پرریتم‌ترین و پر پلان‌ترین سریال کمدی حتی در آنسوی مرزها است و ما از هیچ پلانی نگذشتیم. تولید چنین سریالی با این پروداکشن وسیع به یکباره ذهن کارگردان را خالی می‌کند و من نیز الان در چنین شرایطی هستم و نیاز دارم تا مطالعه کنم و خودم را ریکاوری کنم. از طرفی هم زمانی که پیش تولید «ساخت ایران ۲» را شروع کردیم قیمت دلار ۳۸۸۰ تومان بود و الان این قیمت بارها بالا و پایین شده است. برهمین اساس آدم‌های آن موقع با آدم‌های امروز فرق می‌کنند و مخاطبین من نیز به همان نسبت فرق کرده‌اند. معتقدم در شرایط کنونی باید با اتوبوس و تاکسی تردد کرده و بین مردم باشم تا آدم‌های جدید جامعه‌ام را بشناسم.
** در شرایط کنونی ترویج فرهنگ کتابخوانی و حتی فیلم دیدن هم کمی دشوار است.
- بله ۱۰۰ درصد. هفته‌ای که سی دی «لونه زنبور» بیرون آمد ۶ هزار تومان بود و هفته بعدش ۱۰ هزار تومان شد. بود یعنی ظرف یک هفته چنین افزایش قیمتی داشتیم. یعنی اگر خانواده‌ای در یک ماه بخواهد سی دی یک سریال را بخرند ۴۰ هزار تومان باید هزینه کنند و جالب اینجاست که یارانه‌ای که دولت می‌دهد هم همین مقدار است! یعنی دولت تدبیر و امید می‌کند و مردم با دریافت این یارانه فقط می‌توانند سریال ببینند! با این شرایط واقعا نمی‌توان مردم را به سمت کتابخوانی و فیلم دیدن تشویق کرد. یک حساب سرانگشتی کنید می‌بینید که هزینه دیدن یک سریال و یک فیلم سینمایی در یک ماه چیزی حدود ۲۸۰ هزار تومان برای یک خانواده ۴ نفره می‌شود و من نوعی هر چقدر بگویم کتاب بخوانید و فیلم ببینید آن کارگری که از صبح تا شب مشغول کار است، دیگرنه زمانش را دارد و نه توانایی مالی‌اش را! امیدوارم شرایط جامعه درست شود و اگر قرار باشد روزی سریالی بسازم باید مردم امروز جامعه خودم را به خوبی بشناسم تا بتوانم جامعه روز را به تصویر بکشم.
سریال «ساخت ایران ۲» به کارگردانی برزو نیک‌نژاد و تهیه کنندگی امیر پروین حسینی و منصور سهراب‌پور با بازی محمدرضا گلزار، امین حیایی، سحر دولتشاهی، سارا بهرامی، محسن کیایی و ... در شبکه نمایش خانگی توزیع شد.
منبع:فارس
