«داستان‌نما»
(گلچین داستانهای 25 کلمهای)
گردآوری و تالیف: رابرت سوارت وود
مترجم: اسدالله امرایی
ناشر: قطره، چاپ اول 1397
126 صفحه جیبی، 6500 تومان
****
«داستان‌نما» عنوان کتابی است کوچک در قطع جیبی که از قضا جذابیت‌های فراوانی دارد برای آنکه نظر مشتاقان کتاب را به سوی خود جلب کند. آشنایی با عالم داستانهای بیست و پنج کلمهای، آشنایی مختصر با صد و بیست نویسنده و خواندن داستانی از آن‌ها که برخی نویسندگان و روزنامه‌نگاران صاحب‌نامی هستند و گروهی زنان خانه دار، مادران مشتاق فرهنگ و ادبیات و کارمندان ادارات مختلف. در ابتدای کتاب مقدمه‌ای آمده که انگیزه و هدف «رابرت سوارت وود» مولف کتاب را به روشنی نشان می‌دهد.
بر کسی پوشیده نیست که روزگار ما روزگار رمان‌های سریالی نیست. نوشتن رمان‌های کم حجم و داستانهای بلند دردی را دوا نکرده و کار به داستانک (به طور عام) و داستانهای صد و پنجاه، بیست و پنج، هفده، پانزده کلمهای و ... به طور خاص کشیده شده است. همانطور که در سرزمین ما «هایکو» جای خود را میان شاعران و دوستداران شعر به راحتی پیدا کرد، در داستان هم، داستانهای چند کلمهای به سرعت طرفداران خود را یافت. آنچه در این میان اهمیت دارد ارائهی نمونههای موفق و زیبا از چنین داستانهایی‌ست. نشر قطره برای جبران خلا داستانهای بسیار کوتاه، با ترجمهی مترجم شناخته شده، اسدالله امرایی، اقدام به انتشار مجموعهای از داستانهای بیست و پنج کلمهای نموده است.
مولف «داستان‌نما» ابتدا در مقدمه‌ی کتاب خود داستان شش کلمهای منسوب به ارنست همینگوی را ذکر میکند: «فروشی، کفش نوزاد، پوشیده نشده است» و از اهمیت این داستان در خلق داستانهای کوتاه سخن میگوید. سپس از الهام گرفتن‌اش از داستان مورد نظر میگوید و نوشتن داستان هفده کلمهای که در نهایت به مقاله‌ای با نام «داستان‌نما» می‌انجامد. در مقاله‌ی او آمده است:
«بهترین داستانسرایی جایی است که نویسنده پنجاه درصد تصویر را نقاشی میکند و خواننده را مجبور می‌سازد باقی‌اش را تکمیل کند. به این ترتیب خواننده هم واقعاً در روند داستان درگیر میشود.»
او پس از فراگیرشدن اصطلاح «داستان‌نما» در اینترنت فراخوانی برای چاپ یک کتاب از داستانهای کوتاه منتشر میکند. بیش از دوهزار و پانصد داستان به او می‌رسد و بررسی آن داستان‌ها کتاب «داستان‌نما» را شکل می‌دهد. او کتاب را در سه بخش موضوعی «مرگ و زندگی»، «عشق و نفرت» و «از این‌جا و آن‌جا» فهرست‌بندی میکند. در پایان هم مشخصات کوتاه نویسندگان را اغلب در دو سه خط می‌آورد. در میان این نام‌ها مادر خانه‌دار، معلم ادبیات و روزنامه‌نگار و نویسنده‌ی حرفه‌ای هم دیده میشود. برخی از آن‌ها صاحب‌نام و برنده‌ی جایزه‌های ادبی‌اند و از «استیون دان»، «جیمز فری»، «ها جین»، «جویس کرول اوتس» و «پیتر اشتراب» می‌توان نام برد. «سوارت وود» که مراتب داستان را در زمان نوشتن اولین داستان هفده کلمهایاش، رمان، رمان کوتاه، رمانک، داستان کوتاه، سادن فیکشن یا داستان ناگهان، فلش فیکشن یا دم داستان، میکرو فیکشن یا داستان ریزه، دریبل یا شیره داستان می‌دید اینک «داستان‌نما» را به عنوان یک قالب ادبی ارائه کرده است.
هر کدام از داستانهای این مجموعه می‌تواند دست‌مایه‌ای برای نوشتن یک رمان باشد. بنابراین علاوه بر علاقهمندان به خواندن ایده‌های داستانی کوتاه و آنان که وقت زیادی برای مطالعه ندارند، نویسندگان حرفه‌ای هم می‌توانند از خواندن این داستانهای کوتاه برای نوشتن طرح رمان تازه‌ی خود کمک بگیرند.
در بخش نخست کتاب که با موضوع «مرگ و زندگی» فراهم شده است، فاجعه در جنگ‌ها، حادثه‌های ناخواسته، مرگ‌های مفاجا در کنار داستان‌هایی درباره‌ی ستایش زندگی شکل گرفته‌اند نمونه‌هایی از این دست:
«کشتار» از «ال اگربون هیل»: «ماه‌ها بود که از شمال شایعاتی می‌شنیدیم. هیچ کدام را باور نمی‌کردیم؛ تا آن که یک شب ما هم افتادیم به جان بچه‌های خودمان و کشتیم» و «راز بی‌پایان» از «پیتر اشتراب»: «وقتی مرد در بستر مرگ آخرین بار او را دید، هنوز یک روز هم از عمر دختر نمیگذشت.» در بخش دوم هم با عنوان «عشق و نفرت» رویکرد بسیاری از داستان‌ها به طنز نزدیک شده است. انتقاد از بی‌وفایی، جدایی، اجبارها، تبدیل‌شدن به عادت یا نفرت، انتظار‌های کشنده و ... از درون‌مایه‌های داستانهای بخش دوم هستند:
«فریب دوباره» از «جاناتان کرول» «زن مثل برخی ادکلن‌هاست که اولش خوش‌بو هستند، اما نیم‌ساعت بعد عطرشان می‌پرد» و «اعتماد» از «دان لی»: «در مهمانی به زن میگوید که نقاش است. منظورش نقاش ساختمان بود. زن دچار سوءتفاهم میشود و خیال میکند نقاش هنرمند است. مرد فکر میکند، ضرری ندارد.»
بخش سوم اما متنوع و متفاوت‌تر از دو بخش دیگر است و مولف نامش را «از این‌جا و آن‌جا» گذاشته است. در بخش مورد نظر درون‌مایه‌های مختلفی به چشم می‌خورد. از پیش پا افتاده‌ترین مسائل روزمره تا مفاهیم فلسفی، سیاسی و اجتماعی که برای نمونه داستانی از نیک «ماماتاس» را ذکر می‌کنیم:
«در کشوی بغلی میز تحریری در 23 دسامبر 1989 در پاریس فرانسه پیدا شد: بکت/ انتظار ص49
گودو وارد میشود. رو به تماشگران.»
آشنایی با نویسنده، خواندن نوشته‌ای کوتاه اما مفید از مولف درباره‌ی داستانهای خیلی کوتاه، خواندن داستانهای کوتاه بیست و پنج کلمهای با محوریت: «مرگ و زندگی»، «عشق و نفرت» و موضوعات مختلف، مزایایی است که همه در 120 صفحه کتاب جیبی امکان‌پذیر است. کتابی که با ترجمهی مترجم حرفه‌ای و پرکار «اسدالله امرایی» از سوی نشر قطره به دوستداران کتاب عرضه شده است. کتابی که به سادگی در مترو، تاکسی، مسافرت و ... می‌توان خواند و البته باید ساعت‌ها به هرکدام از داستانهای 25 کلمهایاش اندیشید.
