ایسنا نوشت: مبداشان افغانستان و مقصدشان ایران است و گاهی اروپا؛ تصمیم سفر دست خودشان است و رسیدن‌شان با خداست. اگر بخت یارشان باشد و بتوانند از مرز ایران جان سالم به در ببرند بعدش دیگر کار زیادی ندارد و در سیرجان، رفسنجان، کرمان، یزد، شیراز، مشهد یا تهران به صورت غیرمجاز ساکن می‌شوند.

یک افغانی کِش گفته، این افراد پس از عبور از مرزهای بیابانی و کوهستانی کشور در قالب گروه‌‏های حدوداً 13 نفری در پژوهای 405 مشکی برای انتقال به مقصدهای مورد نظر جاسازی می‌‏شوند.

او هم‌چنین با اشاره به تغییر مداوم خودروها در مسیر رسیدن به مقصد، تصریح کرده، اتباع غیرمجاز معمولاً  15 کیلومتر مانده به ایستگاه‎های پلیس در درون خودروهای دیگری که عمدتاً پیکان یا پژو 405 هستند، جابجا می‎شوند به طوری که بسته به مسیر مقصد، گاه این انتقال 10 تا 15 بار تکرار می‌‏شود.

سالانه حدود 100 هزار نفر این مسیر را طی می‌کنند اما تعداد کمی از آنها سالم به مقصد می‌رسند؛ برخی‌شان نرسیده به مرز ایران و در بیابان‌های منتهی به مرز حالا یا با گرسنگی و یا برخورد با حیوانی درنده جان می‌بازند، عده‌ای دیگر هم لب مرز با شلیک مرزبانان کشته می‌شوند و گروهی نیز در جاده‌های ایران به خصوص کرمان و یزد قربانی سرعت‌های نجومی راننده‌های قاچاق بر می‌شوند. 

آنها که می‌رسند تکلیف شان معلوم است؛ پول توافق شده را پس از دریافت اولین حقوق‌شان تمام و کمال به سرگروه قاچاق برها که معمولا در ایران است می‌رسانند.

به گفته قاچاق بر ساکن در یزد، این افراد 15 تا 20 روز پس از ورود به ایران موظف به پرداخت تمام بدهی خود هستند و معمولاً نیز هیچ کدام از آن‏ها از پرداخت بدهی خود طفره نمی‌‏روند چرا که برای بار مجدد دیگر نسبت به انتقال غیرقانونی آنها همکاری نمی‌شود.

او اضافه کرده، بیشترین اتباع وارد شده به ایران متقاضی رفتن به تهران و کشور ترکیه هستند و این افراد اصولاً برای دیدن خانواده و اقوام خود که ساکن ایران هستند، وارد کشور شده و بیشتر مهمان پایتخت می‌شوند.

آمارها درباره تعداد واقعی اتباغ افغان در ایران متفاوت است ولی یک آمار می‌گوید که 1.5 میلیون تا سه میلیون نفر تبعه افغان در ایران زندگی می‌کنند که تنها حدود 600 هزار نفر کارت پناهندگی آمایش دارند اما وزیر کشور با اعلام یک آمار رسمی در این باره می‌گوید که حدود 850 هزار نفر تبعه افغان در طرح ساماندهی در ایران شناسایی شده‌اند و باقی نیز در حال شناسایی شدن هستند.

او اضافه می‌کند که با وجود این‌که 730 هزار نفر را به افغانستان برگرداندند دوباره 85 درصدشان به ایران برگشته‌اند و دلیل آن را نیز عدم تسلط دو همسایه شرق کشور یعنی افغانستان و پاکستان بر مرزهایشان و نیز شرایط توپوگرافی پیچیده و نامناسب منطقه مرزی ایران و افغانستان به خصوص در محدوده 200 کیلومتری در منطقه سراوان می‌داند.

این دو کشور حدود 1000 کیلومتر مرز مشترک دارند که همین کنترل مرز را برای دو کشور دشوار کرده چرا که دیوارکشی بین دو مرز هزینه‌بر است و هیچ کدام قبول نمی‌کنند به تنهایی هزینه آن را بپردازند. خط مرزی ایران و افغانستان از دهانه ذوالفقار در شمالی‌ترین نقطه تا ملک سیاه کوه جنوبی‌ترین نقطهٔ آن با درازای ۹۴۵ کیلومتر در کنارهٔ جادهٔ ۹۹ ایران کشیده شده‌ است.

آنها که تبعه رسمی‌اند معمولا در شغل‌های ساختمانی، کشاورزی و یا در بخش تولید کشور به کار گرفته می‌شوند و آنها هم که مجوز اقامت در ایران ندارند به صورت زیر زمینی در مشاغل آزاد مشغول به کار می‌شوند و بابت کارشان روزانه از 20 هزار تومان تا 100 هزار تومان بسته به شهر و نوع کار دستمزد می‌گیرند.

در این شرایط کلاه‌شان را بالا می‌اندازند چرا که خیلی بیشتر از آنچه در افغانستان می‌گرفتند، بدست می آورند و حالا هم که بچه هایشان چه مجوزدارها و چه بی مجوزها می توانند در مدارس ایران درس بخوانند و بعضا برخی‌شان بسیار موفق هم بوده‌اند نمونه‌اش هم دختری از افغانهاست که توانسته رتبه سوم کنکور کارشناسی ارشد را در ایران بدست آورد.

به غیر از افغان‌هایی که قانونی به ایران آمدند، این‌که باقی چگونه خود را به ایران رساندند، داستانی بس تلخ و ترسناک پشت خود دارد.

آنان پس از قرار و مدار با رابط اصلی در لب مرز و در قالب گروه‌های 15 تا 20 نفری در ماشین‌های افغانی‌کش‌ها که معمولا زانتیا و یا پژو 405 است بر سر هم سوار می‌شوند و با کمک چند رابط و عوض کردن متوالی چند ماشین در طول مسیر از جنوب شرق کشور تا پایتخت جابه‌جا می‌شوند و بابت آن از یک میلیون و 800 هزار تومان تا 2 میلیون و 500 هزار تومان پرداخت می کنند.

قاچاقچی انسان گفته، معمولاً قاچاق‌برها افراد کاملاً شناخته شده‎ای با شماره تلفن‌‏های شناخته‎شده هستند و به همین دلیل نیز اتباع غیرمجاز از طریق همین شماره‎ها با آنان ارتباط برقرار می‎کنند.

 به نظر می رسد تا اینجای کار، نقشه بی‌نقص است اما به همین سادگی هم نیست و این سفر 24 ساعته بسیار مخاطره آمیز است، هم برای رابط ها و هم افغانی‌کِش‌ها؛ اما چرا؟

تنها چیزی که برای قاچاق بر اهمیت ندارد جان افغان‌هاست؛ با سرعت 200 کیلومتر بر ساعت و گاهی بر عکس در لاین مخالف و یا شانه خاکی جاده و با ترفندهای خاص خودشان ویراژ می‌دهند و به مقصد رسیدن مهاجران ناخوانده پنجاه پنجاه است. در این میان نه تنها افغان‌ها بلکه مردم بی شماری بخصوص در جاده هرمزگان و کرمان و یزد قربانی خلاف‌رفتن افغانی‌کِش‌ها می‌شوند.

به گفته عباس آمیان، مدیر کل پزشکی قانونی کرمان تنها در سال 94 ، 100 تبعه افغان در جاده‌های این استان جان داده‌اند و یا سرهنگ نجفی، فرمانده پلیس راه شمال استان کرمان گفته بخشی از آمار تصادفات استان مربوط به این افغان‌کِش‌هاست و افزوده قوانین موجود برای جلوگیری از قاچاق انسان بازدارندگی لازم را ندارد.

اما در عین حال حجت الاسلام حسین رضایی، رییس سازمان قضایی نیروهای مسلح استان کرمان گفته، اطلاق قاچاق انسان بر حاملان اتباع افغانی غیرمجاز و اصلاً منطبق با قانون نیست، زیرا قاچاق انسان شامل موارد خاصی می‌شود و اضافه کرده تیراندازی به خودروی حامل اتباع بیگانه به اعتبار قاچاق انسان، مشمول ماده 6 قانون به کارگیری سلاح نبوده و تیراندازی در این مواقع مجاز نیست.

او هم‌چنین تصریح کرده، برخوردهای غیرمنطبق با قانون در رابطه با افاغنه و اتباع خارجی دارای حساسیت دوچندانی است چون علاوه بر آثار انسانی دارای آثار سیاسی است و بخشی از نظام را دچار چالش می‌کند.

قاچاق‎بری که نخواسته نامش فاش شود گفته، اگر در حین فعالیت قاچاق دستگیر شود معمولاً به مدت 3 تا 6 ماه زندانی می‌‏شود و اتباع غیرمجاز نیز به مرز کشورشان بازگردانده می‌‏شوند و خودروهایشان نیز توقیف و به پارکینگ منتقل می‌‏شود.

فرمانده پلیس‌راه استان‌کرمان هشدار داده درصورتی‌که قوانین مبارزه با قاچاق انسان در کشور بازنگری نشود، این وضع وخیم می‌شود و ناامنی ترافیکی در جاده‌های کشور افزایش می‌یابد و ایران به محور ترانزیت مهاجران غیرقانونی تبدیل می‌شود که یا می‌خواهند خود را به اروپا برسانند و یا در ایران ماندگار شوند و همه این اتفاقات تلخ در شرایطی می‌افتد که ارزش پول ایران کم شده و دیگر برای برخی تبعه افغان ماندن در ایران صرف ندارد و به کشورشان بر می‌گردند.

از آن سو هم ورود جوان‌های برخی شهرهای جنوبی و شرقی کشور به قاچاق‌ انسان نگران‌کننده است، چرا که هم جان‌شان را به خطر می‌اندازند و هم زمینه ترانزیت قاچاق انسان را فراهم می‌کنند؛ مهم‌ترین علتی که این جوانان برای فعالیت در این شغل زیر زمینی عنوان می‌کنند درآمد خوبی است که در این کار است و بیشترشان فقر را عامل انتخاب این شغل اعلام می‌کنند.

شهر یزد و در نزدیکی آن مهریز، یکی از شهرهای مرکزی کشور است که بسیار با موضوع قاچاق تبعه افغان درگیر است؛ یزد به دلیل وجود شغل بیشتر پایگاه اسکان اتباع افغان شده و در نتیجه 10 درصد جمعیت استان یزد را به خود اختصاص داده‌اند و از آن سو افرادی به خصوص در شهرستان مهریز هستند که در باند قاچاق انسان مشارکت می‌کنند و مهاجران ناخوانده را از پاسگاه پلیس شهید مدنی، در 30 کیلومتری گلوگاه مبارزه کننده با هر نوع قاچاق عبور می‌دهند و برای آن هم سود هنگفتی به جیب می‌زنند و گاهی تا 500 هزار تومان در یک شب هم در می‌آورند. 

«ر.ج»، یکی از قاچاقچیان اتباع خارجی عنوان کرده، مبلغ توافقی به این منظور بین یک میلیون و 400 هزار تومان تا یک میلیون و 800 هزار تومان متغیر است که بین قاچاقچی و فردی که می‎خواهد به صورت غیرقانونی وارد ایران شود، توافق و تعیین می‎شود. 

رضا زارع زاده، مدیر کل اتباع و مهاجرین خارجی استان یزد با اشاره به کاهش چشمگیر ورود اتباع بیگانه غیرمجاز به کشور به ویژه استان یزد، گفته، ورود اتباع به کشور تابع شرایط کار و زیرساخت‎هاست به ویژه در استان یزد که شرایط کارگری به دلیل وجود کوره‏‌های آجرپزی، گلخانه‌ها و دیگر زمینه‎های اشتغال بیشتر فراهم است.

وی درباره وضعیت مبارره با جابجایی و قاچاق اتباع غیرمجاز به کشور نسبت به گذشته، اضافه کرده، قوانین محکمی در این رابطه در حال تدوین است که با بالابردن هزینه‌‏های این اقدام، قاچاق‌‏برها را از ادامه فعالیت‌شان در این حوزه بازدارد. هم‌چنین افراد فعال در این رابطه با مصادره اموال و خودرو مواجه خواهند شد و فعالیت و کسب و کار آنها در سایر زمینه‌‎ها نیز سلب می‎شود.

زارع زاده با بیان این‌که دستگاه‏‌های مربوطه در زمینه کاهش قاچاق اتباع نقش قابل توجهی داشته‏‌اند، کاهش قابل توجه مهاجرت اتباع به کشورمان را یادآور شده و خاطرنشان کرده، نوسانات ارز و شرایط اقتصادی کنونی باعث کاهش مهاجرت اتباع به کشورمان شده است.

درست است که مسئولان در تلاشتند تا قوانین بازدارنده قوی‌تری برای مبارزه با قاچاق انسان و مواد مخدر از سوی افغانستان تدوین کنند اما به نظر می رسد باید راهکارهای قوی‌تری برای کنترل آن بکار گرفت؛ به عنوان مثال می‌توان به مهاجران در مرز ورودی با داشتن کارت شناسایی اجازه ورود داده شود تا هم ورودشان کنترل شده باشد و هم حوادث مرگبار در جاده ترانزیتی کشور کاسته شود.