یکی از عوامل مهم انزوای دین در برخی لایه های جامعه، "نبود ِ فضای بهنجار زیست دینی" است. برخی دائماً می پرسند: «چرا ایرانیان مسلمان، با این همه دعا و ثنا در مساجد و امامزاده ها و اماکن مقدسه، در مشکلات غوطه ورند اما کشورهای اروپایی، روز به روز در حال پیشرفت اند؟» یا : « چرا مثلا آمار فساد، پرونده های قضایی، تصادف ها و ... در ایران اسلامی، سر به فلک می کشد اما کشورهایی هستند، با اینکه مردم مسلمانی ندارند، اما گریبانگیر چنین معضلاتی نیستند!».
پاسخ ساده است:
1- ایمان و دعا و ثنا، "اولاً و بالذات" به جهان واپسین (آخرت) مربوط می شود و دنیا پلی برای رسیدن به آن است، در حالیکه سعادت و رفاه دنیوی، نیاز به قانون مداری، نظم، برنامه ریزی و نظارت عمومی برای جلوگیری از شکل گیری و توسعه فساد دارد.
مثلاً کسی که بیمار می شود، ابتدا باید به پزشک و طبیب متخصص مراجعه کند و البته فراموش نکند که آن پزشک، هر چه علم و تجربه دارد، از الطاف خداست. بنابراین می تواند در کنار رفتن نزد او، به دعا و استغاثه بپردازد، تا "لطف خدا" شامل حالش شود.
اینکه یک بیمار، بدون مراجعه به پزشک، ابتدائاً به دعا و ثنای خدا بپردازد، در غالب موارد، به شکست قطعی و گاها، "مرگ آن بیمار" منجر می شود، چراکه توکل، کار خدا را به خدا واگذار کردن است، نه کار خود را به دوش خدا انداختن!
این مضمون از حدیثی از امام صادق علیه السّلام مشخص می شود که فرمودند: «خدای عزّ و جلّ به حضرت داود علیه السّلام وحی فرستاد که هیچ یک از بندگانم بدون توجّه به احدی از مخلوقاتم، به من پناهنده نشود که من بدانم که نیّت و قصد او همین است، سپس آسمان ها و زمین و هرکه در آنهاست با او نیرنگ بازند، جز آنکه راه چاره از میان آنها را برایش فراهم آورم و هیچ یک از بندگانم به یکی از مخلوقاتم پناه نبرد که "بدانم قصدش همان است"، جز آنکه اسباب و وسائل آسمان ها و زمین را از دستش ببرم و زمین زیر پایش را فروریزم و به هر وادی هلاکتی افتد، باک ندارم.»
نکته اینجاست که امام نفرمود: در موانع و مشکلات و بهبود زندگی دنیوی، به "مخلوقات" رجوع نکنید!" بلکه فرمود: «گمان نکنید که مخلوقات، "تاثیر نهایی و استقلالی" دارند بلکه مخلوقات، تنها وسیله ای برای جاری شدن الطاف خداوندی" هستند!
2- پیشرفت ظاهری، تنها ملاک برتری نیست. ای بسا کشورهایی مالامال از پیشرفت ظاهری باشند، اما "هویت انسان" در آن کشورها، شدیداً آماج تیرهای زهرآگینی چون مشکلات خاص خودشان، بی اعتقادی و بی هویتی باشد، چراکه انسان، برای "ابدیت" خلق شده است و تنها هدفش، این "موقت سرا" نیست.
جمع بندی بحث آنکه: دین مسئول پاسخگویی به همه مسائل نیست. دین، در کنار دیگر علوم و فنون و تخصص ها، ما را به سعادت و رفاه می‌رساند. از طرف دیگر، رفاه دنیوی نیز بدون "سطح قابل قبولی از معنویت در جامعه"، محکوم به شکست و بن بست است و انسان را به سرمنزل مقصود، نخواهد رساند.
