به گزارش الف، با خروج ترامپ از برجام، بازگشت تحریمهای فرا سرزمینی آمریکا علیه ایران نیز آغاز شد. در مرحله اول تحریم‌ها که در 13 مردادماه اتفاق افتاد تحریمهای مرتبط با بخش خودرو، تجارت طلا و فلزات کلیدی توسط وزارت خزانه بازگردانده شد و قرار است در آبان ماه نیز تحریمهای بخش انرژی، نفت و همچنین بانکی اعمال شود.
با خروج آمریکا از برجام در 18 اردیبهشت 97، موج خروج شرکت‌های خارجی علی‌الخصوص اروپایی‌های آغاز شد و در طول این مدت کمپانی‌های متعددی در بخش‌های مختلف از بازار ایران خارج‌شده‌اند. ازجمله این شرکت‌های می‌توان به توتال، شرکت کشتیرانی مرسک، رنو، آنی، شرکت نفتی لوک اویل روسیه، پژو، ایرباس، جنرال الکتریک، ریلاینس، زیمنس، دانیلی چینا و ... اشاره کرد.
بر اساس تحریمهای ثانویه آمریکا، چنانچه شرکت‌های خارجی بعد از تحریمهای اعمالی در ایران ماندگار شوند بازار آمریکا را از دست می‌دهند و همچنین با جریمه‌های سنگین از طرف وزارت خزانه‌داری آمریکا روبه‌رو خواهند شد.
در مقابل این اقدامات، ایران وارد فاز مذاکرات با کشورهای اروپایی شد تا آنها بسته پیشنهادی خود را برای اقناع تهران به ماندن در توافق هسته‌ای ارائه دهند. همچنین اروپا وعده داده قانون مسدودکننده برای مقابله با تحریمهای آمریکا و حفاظت از شرکت‌های اروپایی را عملیاتی خواهد کرد؛ اما نکته مهم این است اتحادیه اروپا، نمی‌تواند شرکت‌های این قاره را مجبور به فعالیت در ایران کند و به همین دلیل بود که ورنر هویر، رئیس بانک سرمایه‌گذاری اروپا اواخر تیرماه ضمن پشتیبانی از تلاش اتحادیه اروپا برای حفظ توافق هسته‌ای اعلام کرد این بانک نمی‌تواند نقشی در حفظ برجام بر عهده گیرد.
البته برخی باوجود تائید اختلافات اروپا و آمریکای دونالد ترامپ، معتقدند درنهایت حمایت کشورهای قاره سبز از توافق هسته‌ای و تلاش برای بقای کانال‌های خرید نفت و انتقالات مالی چندان کارساز نخواهد بود. دراین‌باره اخبار ضدونقیضی نیز مطرح‌شده، چنان چه برخی رسانه‌های خارجی در طول این مدت عنوان کرده‌اند اروپا در قبال بسته پیشنهادی خود به دنبال تحمیل شروطی جدید به ایران می‌باشد. اگر این امر صحیح باشد بیان‌گر نوعی تقسیم‌کار و استفاده از حربه تکراری پلیس خوب و پلیس بد برای امتیاز گیری بیشتر از ایران می‌باشد.
این ظن و گمان با صحبت برخی مقامات کشورهای اروپایی تقویت نیز شده است. به‌عنوان‌مثال امانوئل مکرون اواخر اردیبهشت‌ماه در حاشیه نشست غیررسمی سران اروپا در بلغارستان با تأکید بر حفظ توافق هسته‌ای عنوان کرده بود باید درباره سیاست‌های ایران در منطقه و برنامه موشکی گفت‌وگو کرد. همچنین مکرون گفته بود به خاطر ایران، جنگ تجاری اروپا علیه آمریکا به راه نخواهد افتاد و شرکت فرانسوی هیچ اجباری به ماندن در ایران نخواهند داشت.
آنگلا مرکل و فدریکا موگرینی نیز در مقاطع مختلف علی‌رغم موضع‌گیری‌های ضدآمریکایی تأکید کرده‌اند هیچ تضمینی برای نفع بردن از توافق هسته‌ای به ایران نمی‌توانند بدهند.
شروط ایران برای ماندن در برجام و نقشه اروپاییها
ایران در شروط اعلامی خود برای حفظ توافق هسته‌ای بر حفظ فروش نفت به کشورهای خارجی و تضمین دست‌یابی به پول حاصل از آن پافشاری داشته است؛ اما در طول این مدت با بی‌تحرکی اروپاییها، برخی کشورها مانند کره جنوبی، ژاپن و هند از کاهش خرید نفت از ایران خبر داده‌اند. همان‌طور که گفته شد تحریمهای نفتی قرار است از آبان ماه اجرایی شود. برخی تشکیل گروه اقدام ایران به ریاست برایان هوک را صرفاً در این راستا عنوان کرده‌اند که با رایزنی، تهدید، اعمال فشار گسترده و تطمیع، شرکت‌ها خارجی از خرید نفت ایران صرف‌نظر کنند.
در این راستا حدود دو هفته قبل فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در بیانیه‌ای مشترک با وزرای خارجه فرانسه، آلمان و انگلیس عنوان کرده بود: «اعضای باقی‌مانده برجام متعهد به فعالیت در راستای حفظ کانال‌های مالی مؤثر با ایران و ادامه صادرات نفت و گاز ایران بوده‌اند. در این راستا فعالیت‌های ما ادامه خواهد داشت که ازجمله آن همکاری با کشورهای ثالث علاقه‌مند به حمایت از برجام و حفظ روابط اقتصادی با ایران است».
بیشتر بخوانید:
بیانیه موگرینی و وزرای خارجه سه کشور اروپایی: تحریمهای آمریکا علیه ایران را مسدود می‌کنیم
مشاور موگرینی: نیت ترامپ از مذاکره، وادار کردن ایران به تسلیم است
اعضای باقی‌مانده برجام متعهد به فعالیت در راستای حفظ کانال‌های مالی مؤثر با ایران و ادامه صادرات نفت و گاز ایران بوده‌اند. در این راستا فعالیت‌های ما ادامه خواهد داشت که ازجمله آن همکاری با کشورهای ثالث علاقه‌مند به حمایت از برجام و حفظ روابط اقتصادی با ایران است
دراین‌باره احتمال دیگری نیز مطرح می‌شود که اروپاییها آگاهانه و عامدانه، زمان ارائه بسته پیشنهادی خود به ایران را به تعویق خواهند انداخت تا زمان تحریمهای نفتی فرا برسد و ایران که در موضع شکننده قرارگرفته احتمالاً حتی با پیشنهاد ضعیف اروپاییها نیز موافقت خواهد کرد.
این در حالی است که رهبر انقلاب در 2 خردادماه و در دیدار سران قوا و جمعی از مسئولان و کارگزاران نظام، بر هفت تضمین برای مقابله با بدعهدی اروپا تأکید کردند. جبران سکوت در قبال نقض برجام توسط آمریکا، مطرح کردن قطعنامه‌ای علیه آمریکا در شورای امنیت به دلیل نقض قطعنامه‌ی ۲۲۳۱، عدم طرح بحث موشکی و حضور جمهوری اسلامی در منطقه، مقابله با هرگونه تحریمی علیه جمهوری اسلامی، فروش نفت ایران به‌قدری که جمهوری اسلامی می‌خواهد، تضمین انتقال وجوه مربوط به تجارت با جمهوری اسلامی توسط بانک‌های اروپایی و اگر در پاسخگویی به این مطالبات تعلل کردند، حق ایران برای آغاز فعالیت‌های تعطیل‌شده‌ی هسته‌ای محفوظ است. درواقع این شروط به‌عنوان مبنا و شاکله بسته پیشنهادی توسط اروپاییها باید مدنظر قرار گیرد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، یک روز بعد از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای نیز درباره ادامه برجام با انگلیس، فرانسه و آلمان، فرمودند: «من به این 3 کشور هم اعتماد ندارم؛ به این‌ها هم اعتماد نکنید. اگر می‌خواهید قرارداد بگذارید، تضمین عملی بگیریم وَالّا این‌ها همه همان کار آمریکا را خواهند کرد. اگر توانستید تضمین بگیرید که خب، البته من بعید میدانم. اگر نتوانستید تضمین قطعی بگیرید، دیگر نمی‌شود برجام را ادامه داد. مسئولین کشور در امتحان بزرگی هستند: آیا عزت ملت را حفظ خواهند کرد یا نه؟ باید عزت و منافع ملت به معنای واقعی کلمه تأمین شود.»
سیاست آمریکا در دوران ترامپ، تشدید فشارهای اقتصادی و دیپلماتیک برای محاصره و انزوای ایران است. همچنین تشدید استفاده از ابزار تحریم در راستای تاثیرگذاشتن بیشتر نتایج آن بر مردم ایران و تلاش برای همراهی کشورهای اروپایی برای مشروعیت بخشی به فشارهای وارده و انزوای نظام جمهوری اسلامی برای پذیرش شروط جدید است. دولت ترامپ علاوه بر عقب‌نشینی ایران از سیاست‌های منطقه‌ای و برنامه دفاعی، پیگیر فروپاشی اجتماعی- اقتصادی و در آرزوی براندازی نظام سیاسی ایران است.
به گزارش الف، رهبری اگرچه در سخنان خود ادامه مذاکره با اروپاییها را منع نکرده‌اند اما راه‌حل مشکلات را در داخل و بر پایه اتکای به منابع داخلی بیان کرده‌اند. چنانچه 22 مردادماه در دیدار با اقشار مختلف مردم بیان داشتند: من نمی‌گویم تحریم‌ها اثر ندارد، اما عمده مشکلات اقتصادی اخیر مربوط به عملکردها است و اگر عملکردها بهتر و باتدبیرتر و به هنگام تر و قوی‌تر باشد، تحریم‌ها تأثیر زیادی نخواهد داشت و می‌توان مقابل آن ایستاد.
