آسیب‌های اجتماعی نتیجه گردش و چرخش مناسبات سرمایه‌دارانه است. وقتی روند مناسبات سرمایه‌داری در کشور حاکم شده باشد این مناسبات عده‌ی زیادی از آدم‌ها را که سرمایه‌های خرد مثل یک تکه زمین یا یک مغازه دارند در فرایند رقابت با سرمایه بزرگ قرار می‌دهد و سرمایه‌های کلان سرمایه‌های خرد را تحت فشار قرار می‌دهند و ورشکست می‌شوند و آ‌نها تبدیل می‌شوند به اشخاصی که اعتبار و منابع مالی خود را از دست داده و به‌مناطق دیگری مهاجرت می‌کنند و از آنجا که شغل مناسبی پیدا نمی‌کنند حاشیه‌نشین می‌شوند و دچار آسیب‌های اجتماعی می‌شوند.

از آنجا که مناسبات سرمایه‌داری جوهره ناعادلانه و استثماری دارد همیشه عده‌ای از گروه‌های اجتماعی را که معمولاً طبقات متوسط و لایه‌های فرودست شهر و روستا هستند زیر فشار می‌گذارد و از گردونه خارج می‌کند و آ‌نها تبدیل می‌شوند به سبکی از زندگی که ما از آنها به عنوان آسیب‌های اجتماعی نام می‌بریم.

در ایران هم پدیده آسیب‌های اجتماعی دقیقاً همزمان با پیدایش اقتصاد شبه‌مدرن بروز می‌کند و تبدیل به معضل می‌شود به‌خصوص بعد از آن اتفاقی که به انقلاب سفید موسوم است.

بعد از انقلاب سفید عده‌ بسیاری از روستاییان مجبور به ترک روستای خود می‌شوند و به شهرها می‌آیند و از آنجا که شغل و یا کارخانه‌ای وجود ندارد که آنها در آن کار کنند، تبدیل می‌شوند که موزفروش و سیگار فروش و افرادی که مشاغل مقطعی و پنهانی دارند و آسیب‌های اجتماعی از همان جا شکل می‌گیرد.

از بعد انقلاب برای زمان کوتاهی ما یک روند حرکت معکوس از شهر به روستا داریم اما درست از زمانی که مدل نئولیبرالی در سال 1368‌و با محوریت دولت آقای هاشمی رفسنجانی در کشور اجرا می‌شود دوباره همان فرایند رخ می‌دهد. 

اقتصاد شبه‌مدرن ایران بیکاری و فقر و حاشیه‌نشین تولید می‌کند و بین گروه اندک افراد مرفه جامعه و گروه کثیر فقرا فاصله طبقاتی ایجاد می‌کند و همین دولت به اصطلاح سازندگی و دولت‌های بعدی که پشت آن آمدند از جمله دولت خاتمی و غیره می‌آیند بر مبنای مدل نئولیبرالی بدترین مدل سرمایه‌دارانه را در اقتصاد پیاده‌سازی می‌کنند و حاصل آن می‌شود در حدود 18‌میلیون حاشیه‌نشین که در حال حاضر در کشور داریم.

در این مدل یک حلقه از مدیران اشرافی رانت‌خوار بروکرات به جهت این که در ساخت قدرت قرار دارند تحت عنوان خصوصی‌سازی منتفع می‌شوند و امکانات مالی را برای خود برمی‌دارند و دلال می‌شوند و وارد بازار ارز و سکه و طلا می‌شوند و بعد فرایندهای اقتصادی به سمتی می‌رود که بخش تولیدی مرتب ضعیف و ضعیف‌تر شود و بیکاری بیشتر می‌شود و این دقیقاً همان آسیب‌های اجتماعی امروز است که ناشی از مدل نئولیبرال سرمایه‌دارانه همین آقایان است.

تنها زمانی می‌شود از دست این مدل رها شد که مدل و نسخه اقتصادی را تغییر داد و به‌واسطه آن ساخت اقتصادی را تغییر داد.

تا زمانی که مدل نئولیبرالی این مدیران در کشور حاکم است ما تنها فاصله طبقاتی را بیشتر می‌کنیم و بیکاری و تورم و پدیده آسیب‌های اجتماعی را گسترش می‌دهیم.

*برگرفته از سخنان دکتر زرشناس در برنامه بدون توقف