«سینمای وودی آلن»
نویسنده: سم گیر گوس، پیتر جی.بیلی، لی فالون
مترجمان: کار گروهی زیر نظر احسان نوروزی
ناشر : علمی و فرهنگی (با همکاری بنیاد سینمایی فارابی) چاپ اول
382 صفحه، 24000 تومان
*****
وودی آلن نیاز به معرفی ندارد، اما نیاز به شناخت چرا؛ بیش از پنج دهه در هنر، صنعت و رسانهای (به نام سینما) فعالیت میکند که تحت سلطه علایق تجاری و سلایق تودهای مردم قرار دارد.
وودی آلن آنقدر محبوب بوده که به عنوان یکی از معروف ترین شمایل های سینمای کمدی به چهرهای اسطورهای در تاریخ سینما بدل شود، نماد برجسته سینمای کمدی روشنفکرانه با سبکی منحصر به فرد که درمیان تماشاگر پر مخاطب و بین فیلمسازان تاثیرگذار بوده است.
شهرت او به عنوان فردی که در دل جهان تفریحات تودهای چهره شد، گاه مانع از آن بوده که آثارش را آن چنان که شایسته بودهاند مورد توجه قرار گیرند. با این حال درباره آثار کتابها و مقالات گوناگونی نوشته شده است اما این آثار همچنان شایسته بذل توجه هستند و چنانکه برخی معتقدند آثار او را با همان دقتی که باید آثار نویسندگان و هنرمندان بزرگ مورد بررسی قرارداد، واکاوی و تحلیل کرد.
کتاب «سینمای وودی آلن» را که به کوشش احسان نوروزی گردآوری و ترجمه شده، می توان گامی در راستای همین بررسی و شناخت دقیق محسوب کرد، فیلمسازی که در دوره خودش به شمایلی اسطوره ای بدل شد و هنوز بارقههایی از آن پابرجاست. مهم این است که وودی آلن با آثارش تصاویر تامل برانگیزی از زندگی انسان در جهان معاصر به نمایش گذاشته که در عین خنداندن، مخاطب را نیز به تفکر واداشته است. شخصیتهای آثار او در جهانی آشفته و نامتوازن به دنبال کشف معنای زندگی هستند و در این رهگذر وودی آلن نگاهی منتقدانه به زندگی اجتماعی و سیاسی آمریکایی دارد. او جنبه های متظاهرانه و فساد درونی جامعه آمریکایی را به نمایش می گذارد و از همین رو به مذاق برخی جریانهای قدرتمدار خوش نمی آید؛ به خصوص لابی های صهیونیستی که میانه خوبی با نقدهای تند و تیز وودی آلن ندارند.
کتاب «سینمای وودی آلن» ساختاری مقاله محور دارد، از مجموعه مقالات نویسندگان مختلف تشکیل شده و با توجه به اینکه انتشارات بنیاد سینمایی فارابی نیز در چاپ آن با انتشارات علمی ـ فرهنگی همکار داشته، تلاش شده طرح مباحث موجود پيرامون فيلمهاي وودی آلن، دریچه ای روبه سینمای کمدي روشنفکرانه، بگشاید چنانکه برای این گونه از سینما در ایران نیز کارآمد باشد.
احسان نوروزی مقالات اين مجموعه را از سه کتاب مختلف انتخاب کرده نخست کتابی از پيتر جي. بيلي است که انتشارات دانشگاه کنتاکي منتشر کرده است. کتاب دوم نوشته مشهورترين شارح آثار وودي آلن، «سم گيرگوس» است که انتشارات «کمبريج» چاپاش کرده و کتاب سوم «مجموعه مقالات ويراسته کيمبال کينگ» از انتشارات «راتلج» است.
به این ترتیب مقالات کتاب توسط سم گیر گوس، پیتر جی.بیلی و لی فالون نوشته شده اند و بابک تبرایی، هما توسلی، ابوالفضل حری، امیر خادم، شهرزاد صباغ، علی عامری مهابادی، حسن علیزاده، نیما ملک محمدی،شهرام نجاریان، لیلا نصیری ها، احسان نوروزی، زهرا نوحی، امید نیک فرجام ترجمه این مقاله ها را برعهده داشته اند.
کتاب با مقاله ای از سم گیرگوس باعنوان «بازسازی و بازنگری در فیلمهای وودی آلن» آغاز می شود مقاله ای که بر ضرورت بازنگری و اهمیت شناخت ارزش های راستین هنری آثار وودی آلن تاکید دارد.نه یک فیلمساز که هنرمندی چند وجهی که آثارش هم قابلیت های کلامی و ادبی دارند و هم خلاقیت تصویری و بصری و آنها پشتوانه ساخت آثاری ساخته که آمیزهای منحصر به فرد از غم و طنز هستند.
در این کتاب اگرچه فیلم به فیلم به همه آثار وودی آلن پرداخته نشده است، اما مترجم کوشیده با در اختیار داشتن سه کتاب مورد اشاره، مهمترین مقالات را برای شناسایی برجسته ترین جنبه های سینمای وودی آلن برگزیده و همچنین مقالاتی نیز درباره مهمترین فیلمهای دوره های مختلف کارنامه این فیلمساز که به عنوان شاخص هر مقطع از کارنامه او مهمترین ارزشهای سینمای او را نمایندگی می کنند، مورد بررسی قرار دهد. از این منظر مقالات کتاب را به دسته می توان تقسیم کرد، مقالاتی همچون «بازسازی و بازنگری در فیلمهای وودی آلن» ،«آن جادوی سیاه قدیمی: هنر دو گانه وودی آلن» و «بیا فقط زندگی کنیم: وودی آلن در دهه نود» که با رویکردی کلی نگرانهتر درباره جنبه هایی از سینمای وودی آلن در چند دوره زمانی نوشته شده است و دسته دوم نیز مقالاتی هستند که با تمرکز روی یک فیلم و تحلیل ویژگی های آن سینمای وودی آلن را نیز به مخاطب می شناسانند: «میل روایت گری در آنی هال»، «چون زندگی واقعا سخته» شوهران و همسران»، «از گردن به بالا: زنی دیگر و شهرت»، «چگونه تصمیم گرفتیم زندگی رو مخدوش کنیم: ساخت شکنی هری»، «تاریک و روشن های هانا و خواهرانش» و...
این کتاب از دل فصل نامههای سینمایی فارابی بیرون آمده، فصل نامههایی که با رویکرد ویژهنامههای موضوعی تدارک دیده شدهاند و در حقیقت چیزی از یک کتاب کم ندارند، اما با ارائه در این قالب و مدیوم فرصت آن را یافته اند که مخاطبان تازه و بیشتری بیابند. سینمای وودی آلن حاصل گرد آمدن مقالات ارزشمندی است که می تواند برای دانشجویان سینما و مخاطبان حرفهای سینما منبعی ارزنده و کارآمد برای شناخت این نابغه سینمای جهان باشد.