روزنامه ایران نوشت: «در هفته‌ای که گذشت بخشنامه پرحاشیه‌ای از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره استفاده مجدد از برخی وسایل پزشکی به دانشگاه‌های علوم پزشکی و بیمارستان‌ها ابلاغ شد که واکنش‌های زیادی را در فضای مجازی و برخی رسانه‌ها به‌ دنبال داشت؛ بخشنامه‌ای که در قسمتی از آن آمده است: «بیمارستان‌ها می‌توانند در راستای مدیریت منابع و مصارف از استفاده بی‌رویه وسایل پزشکی یک بار مصرف اجتناب کنند و در عوض رویکرد تدارک و تامین وسایل پزشکی، ابزار و وسایل جهت انجام جراحی‌ها با قابلیت استفاده مجدد را به جای استفاده از وسایل پزشکی یک بار مصرف در اولویت جراحی‌های اتاق عمل قرار دهند.»

حالا چند روزی است که ابلاغ این بخشنامه موجی از واکنش‌ها و انتقادات را در بین کاربران شبکه‌های اجتماعی به‌ دنبال داشته و به سوژه‌ای مورد بحث تبدیل شده است. برخی از کاربران و رسانه‌های رسمی دستورالعمل «فرآوری مجدد و ایمن وسایل پزشکی» را استفاده دوباره از وسایل پزشکی یک بار مصرف تعبیر می‌کنند و عده‌ای نیز این ادعا را دارند که وزارت بهداشت برای مقابله با تحریم‌ها و نوسانات ارزی این دستورالعمل را به بیمارستان‌ها ابلاغ کرده تا شاید کمی از بار کمبودها و مشکلات آنها کاسته شود. شائبه استفاده مجدد از وسایل اتاق عمل در چند روز گذشته به نگرانی بیماران و خانواده‌هایشان دامن زده است. آنها معتقدند استفاده دوباره از مواد یکبار مصرف سلامت بیماران را نشانه گرفته و این بخشنامه به ضرر بیماران است.

با این حال مسئولان رده بالای وزارت بهداشت از همان ابتدا در واکنش به حواشی این دستورالعمل موضعگیری سرسختانه‌ای گرفتند. ایرج حریرچی در این باره گفت: دستورالعمل فرآوری مجدد و ایمن وسایل پزشکی ربطی به تحریم‌ها ندارد و قرار نیست اتفاق جدیدی در این زمینه بیفتد.

هر چند بعد از مصاحبه‌های پی در پی مسئولان وزارت بهداشت باز هم نگرانی‌های زیادی درباره استفاده مجدد از وسایل اتاق عمل مطرح می‌شد و انتظار می‌رفت وزارت بهداشت به‌ صورت شفاف‌‌تری درباره بخشنامه جدید خود اطلاع‌رسانی بیشتری کند و حتی فهرست لوازم دارای قابلیت فرآوری مجدد را منتشر کند اما مدیر کل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت در توضیح کوتاهی اعلام کرد: بخشنامه ما در واقع دستورالعمل استفاده مجدد از وسایل قابل استفاده مجدد مانند ست‌های اتاق عمل از قبیل پنس، قیچی و... است که بعد از عمل شسته و استریل می‌شوند و دوباره از آنها استفاده می‌شود.

فشار بر سازمان‌های بیمه‌گر

اولین بار استفاده از وسایل پزشکی چند بار مصرف از سوی اعضای جامعه جراحان ایران مطرح شد. بروز مشکلات مالی در تامین هزینه‌های اتاق عمل و تحمیل هزینه اضافی در نتیجه دور ریختن تجهیزات پزشکی چند بار مصرف به سازمان‌های بیمه‌گر موجب شد تا صدای گلایه جراحان بلند شود و این موضوع را به طور جد پیگیری کنند که امکان استفاده از تجهیزات پزشکی چند بار مصرف در اتاق‌های عمل فراهم شود. برخی از روسای بیمارستان‌ها این ادعا را دارند که وزارت بهداشت بالاخره بعد از ۴ سال متوجه اشتباهش شده و حالا که کفگیر سازمان‌های بیمه‌گر به ته دیگ خورده دوباره بخشنامه استفاده مجدد از وسایل چند بار مصرف اتاق عمل را به بیمارستان‌ها ابلاغ کرده است.

مشکلات ارزی عامل ابلاغ این بخشنامه

دکتر ایرج فاضل، رئیس سازمان نظام پزشکی که رئیس جامعه جراحان کشور هم هست، ابلاغ این دستورالعمل را در راستای صرفه‌جویی ارزی عنوان می‌کند و به «ایران» می‌گوید: بنده شخصاً بسیار موافق این بخشنامه هستم که هم پشتوانه علمی دارد و هم پشتوانه اقتصادی. نخستین بار در تاریخ ۹۵/۳/۲۴ به‌ عنوان رئیس جامعه جراحان ایران به دکتر دیناروند، رئیس وقت سازمان غذا و دارو نامه‌ای نوشتم مبنی بر این که بخشنامه وزارت بهداشت در خصوص ارزشیابی بیمارستان‌ها، درباره ممنوعیت استفاده چندباره از وسایلی با قابلیت استفاده مجدد غلط است؛ چرا که استفاده مجدد از ملزومات پزشکی با قابلیت استفاده چند بار مصرف، میلیاردها دلار ذخیره ارزی برای کشور به همراه دارد. کاری که در آمریکا هم به‌ عنوان بزرگترین کشور سازمان تجهیزات پزشکی انجام می‌شود.

دکتر فاضل می‌گوید: بنده سال‌ها در مراکز درمانی آمریکا جراحی کرده‌ام. بسیاری از وسایل پزشکی که در بیمارستان‌های ایران دور ریخته می‌شوند با کمال اطمینان و با کوچک‌ترین خطری در مراکز درمانی قابلیت استفاده مجدد دارند اما با این حال وزارت بهداشت کشور از سال ۹۴ استفاده مجدد از وسایل پزشکی اتاق عمل را ممنوع اعلام کرد و از آن سال تاکنون بیمارستان‌ها بسیاری از وسایل گرانبها را دور می‌ریختند.

او می‌افزاید: مشکلات ارزی موجب شد در نهایت وزارت بهداشت بعد از ۳ سال وقفه و در راستای صرفه‌جویی ارزی بخشنامه فرآوری مجدد وسایل پزشکی را به مراکز درمانی ابلاغ کند.

رئیس سازمان نظام پزشکی کشور در ادامه با اشاره به فهرست وسایل پزشکی دارای قابلیت استفاده مجدد عنوان می‌کند: چهار نوع شرح در این بخشنامه داریم:

اول؛ ابزار و وسایل و ادواتی که با بافت، مایعات، ترشحات و خون بیمار تماس نداشته باشد.

دوم؛ وسایل و ابزاری که دسترسی به داخل و خلل و فرج آن امکانپذیر بوده و قابل شست‌و‌شو و کنترل باشد.

سوم؛ وسایل و ابزاری که بسته‌بندی‌شان باز شده ولی استفاده نشده‌اند.

چهارم؛ وسایل و ابزاری که تاریخ گذشته‌اند اما قابلیت استفاده خود را از دست نداده‌اند و قابلیت استریل شدن دارند.

برای مثال رگ‌های مصنوعی ۸۰ سانتی که به جای رگ‌های بدن استفاده می‌کنیم، قطعات مهم و بسیار گرانی هستند که جراح می‌تواند یک قطعه ۵۵ میلیمتری از آن را استفاده کند و بقیه را نگه دارد. همچنین «استیپل» یا بخیه‌های فلزی که با ماشین دوخته می‌شوند می‌توانند دوباره استریل شده و مصرف شوند. در سه سال گذشته باقیمانده همه این مواد دور ریخته می‌شد. در حالی که وسایلی که قابلیت استریل شدن دارند از لحاظ علمی هیچگونه تفاوتی با نوع اولیه‌شان ندارند.

دکتر محسن محور، رئیس بیمارستان بهمن نیز در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: در دو سال اخیر آن قدر درباره عدم استفاده مجدد از وسایل اتاق عمل جوسازی کردند که امروز تبعات آن روشن شده است. برای مثال ما از ابزار «هارمونیک» یا «کوتر» ۵ مرتبه استفاده می‌کردیم اما در چند سال گذشته بیمه‌ها و شرکت‌های فروشنده تجهیزات پزشکی اصرار داشتند که همه این وسایل را دور بریزید. تحمیل هزینه‌های اضافی و خرید تجهیزات گرانقیمت کمر بیمه‌ها و بیماران را شکست. حالا دوباره مسئولان وزارت بهداشت با توجه به شرایط تحریم‌ها تصمیم عقلانی گرفته‌اند و بخشنامه داده‌اند که وسایل پزشکی با قابلیت چند بار مصرف را دور نریزیم که البته اتفاق جدیدی نیست و تا قبل از سال ۹۴ هم دستورالعمل همین بود.

او در ادامه با طرح این پرسش که چرا باید در شرایط تحریم که بیمارستان‌ها پمپ اکسیژناتور و پمپ قلب ندارند، وسایل گرانقیمت پزشکی را دور بریزند، عنوان می‌کند: تنها کسانی که  مغرض هستند شایعه استفاده مجدد از وسایل یک بار مصرف پزشکی را مطرح کرده‌اند. باید هوشیار باشیم که کفگیر بیمارستان‌ها به ته دیگ خورده و هیچ ابزاری ندارند. شرکت‌های تجهیزات پزشکی یا ابزار ندارند یا این که دارند و نمی‌فروشند. همین الان برای جراحی قلب به یکی از بیمارستان معروف تهران، میلاد، بروید، پمپ قلب ندارند. وقتی امکانات نیست چرا عده‌ای شیطنت می‌کنند؟

رئیس بیمارستان بهمن که متخصص بیهوشی نیز هست این را هم به حرف‌هایش اضافه می‌کند که پیش‌تر ماسک بیهوشی برای بیماران زیادی استفاده می‌شد که حتی بعد از سوراخ شدن با چسب نیز آن را مجدداً ترمیم می‌کردیم اما وزارت بهداشت از سال ۹۴ اعلام کرد که هر بیمار یک ماسک بیهوشی باید داشته باشد. این اقدام بیمه‌ها را بیچاره کرد و حالا عقلانیت به خرج داده‌اند که اسراف نکنند.

جلوگیری از هزینه‌های اضافی بیمار و بیمه‌ها

دکتر کوروش شمیمی، رئیس انجمن بیمارستان‌های خصوصی نیز در این باره به نکته قابل توجه دیگری هم اشاره می‌کند: این که شرکت‌های تولید‌کننده تجهیزات پزشکی در آمریکا به‌ دلیل وابستگی دنیا به تکنولوژی پیشرفته این کشور وسایل چند بار مصرف پزشکی را که قبلاً با اتوکلاو استریل می‌شد تبدیل به نوع یکبار مصرفشان کرده‌اند. به همین خاطر آنها مقالات متعددی را در مزیت استفاده از وسایل یکبار مصرف پزشکی نوشتند و وزارت بهداشت ایران نیز پیرو این مقاله‌ها همان موقع بخشنامه‌ای را به بیمارستان‌ها فرستاد که از وسایل بیش از یکبار مصرف استفاده نکنند.

دکتر شمیمی می‌افزاید: ما به‌ خاطر بازرسی‌های وزارت بهداشت مجبور بودیم. برای مثال بقایای پروتزها را که قابلیت استریل شدن داشتند، دور بریزیم. البته این به معنای استفاده دوباره از پروتزهای داخل بدن بیمار نبود. در نهایت از اعضای جامعه جراحان درخواست کردیم برای جلوگیری از هزینه‌های اضافی بیمار و بیمه‌ها، وزارت بهداشت را مجاب کنند تا دستورالعمل استفاده از وسایل پزشکی با قابلیت فرآوری مجدد را صادر کند.

به‌ گفته وی با توجه به این که ابلاغ این بخشنامه با مساله گرانی ارز همزمان شده این شائبه به وجود آمده که چون وزارت بهداشت پول ندارد سلامت بیماران را با این بخشنامه به خطر انداخته است.»