«کلاین و واگنر؛ سیذارتا و گشت و گذار»

نویسنده : هرمان هسه

 مترجم: علی‌اصغر حداد

ناشر: ماهی؛ چاپ اول 1396

248 صفحه؛ 18500 تومان

****

هرمان هسه یکی از محبوب‌ترین نویسندگان خارجی در ایران است که آثارش نه فقط در میان مخاطب خاص که بیشتر در میان مخاطب عام خواننده داشته و با وجود اینکه نویسنده‌ای صاحب سبک به حساب می‌آید اما به دلیل رگه‌هایی از رمانتیسم و همچنین گرایش‌های عرفانی که به صورت عرفان‌گرایی شرق در آثارش نمود داشته در ایران علاقمندان بسیاری پیدا کرده است. همین اقبال گسترده باعث شده که ناشران برای بهر‌‌مند شدن از منافع مادی انتشار و فروش آثار هرمان هسه، اغلب آثارش را  بارها و بارها توسط مترجمان گوناگون و حتی رونویسی از روی دیگرترجمه‌ها (!) به بازار کتاب بفرستند.

اما حالا که هرمان هسه تا این اندازه در ایران محبوبیت دارد، چرا خواننده از ترجمه‌هایی تازه و مطابق با زبان معیار امروز و البته مطمئن و با کیفیت بهره‌مند نباشد؟

این کاری است که نشر ماهی در همکاری با یکی از بهترین مترجمان از زبان آلمانی درباره برخی از مهمترین آثار هرمان هسه به سرانجام رسانده است. تفاوت رویکرد نشر ماهی و علی اصغر حداد با ناشرانی که به عنوان یک فرصت تجاری برای کسب منافع مالی به سراغ هسه رفته‌اند نه فقط در کیفیت بالای متن برگردانده شده به زبان فارسی بلکه کیفیت کتاب پردازی مقبول و ارائه متنی ویراسته و پاکیزه است که در نحوه انتخاب و انتشار این آثار نیز به خوبی هویداست.

برخلاف اغلب ناشران که برای افزودن بر تعداد عناوین آثار کوتاه هسه، کتاب‌هایی مستقل با فونت‌های درشت به بازار عرضه می‌کنند تا از منافع مالی بیشتری بهره‌مند شوند، نشر ماهی برای رعایت استاندارد معمول آثار خود، سه عنوان از آثار هرمان هسه را در قالب یک کتاب، به خوانندگان ارائه کرده است و به قول معروف نخواسته در قبال پولی که از مخاطب دریافت می‌کند کاغذ سفید به آنها بفروشد (این اصطلاحی است که برای آثاری که ناشران بازاری با کتاب‌سازی، درشت کردن فونت، افزودن فاصله خطوط و صفحات اضافی منتشر می‌کنند بکار می‌رود.)

به هر روی کتاب «کلاین و واگنر؛ سیذارتا و گشت و گذار» عنوان سه اثر داستان بلند یا رمان کوتاه از هرمان هسه است که با ترجمه علی‌اصغر حداد به فارسی برگردانده شده است و نشر ماهی این سه اثر را در قالب یک کتاب به خواننده فارسی زبان ارائه کرده است. در این کتاب علاوه بر سالشمار زندگی هرمان هسه که در پایان کتاب آمده، پیشگفتاری نیز درباره این سه اثر به قلم مترجم به ابتدای اثر نیز افزوده شده است.

اگر چه کنار هم قرار گرفتن این سه اثر که پیشتر به شکلی مستقل در ایران منتشر شده بودند، تا اندازه‌ای تابع اتفاق نیز بوده است، اما جالب این است که هر سه اثر مربوط به یک دوره از زندگی هرمان هسه است که حد فاصل 1920 تا 1922 منتشرشده‌اند، سه اثری که پس از یکدیگر منتشر شده‌اند و البته خود هرمان هسه نیز یکبار این سه نوول را در یک کتاب منتشر کرده بود..

سیذارتا یکی از محبوب‌ترین و در عین حال خاص‌ترین آثار هسه محسوب می‌شود که در ایران بارها و بارها ترجمه و منتشر شده است، محبوبیت این اثر تا حد زیادی مدیون بیان تاثیر‌پذیری پر رنگ نویسنده از عرفان شرقی است که  البته آن را به نوعی شرحی از زندگی بودا دانسته‌اند که توسط هرمان هسه روایت شده است.

احتمال اینکه این کتاب را خوانده باشید کم نیست، اما با اینکه اعتراف می‌کنم از علاقمندان شش دانگ آثار هسه (بخصوص آن آثار تاثیر گرفته از عرفان شرقی نیستم) اما می‌خواهم پیشنهاد کنم این بار سیذارتا را با ترجمه علی اصغر حداد بخوانید چرا که با نثر و زبان تاثیرگذار متفاوتی روبه‌رو خواهید شد. علی‌اصغر حداد رمانتیسم شاعرانه این نوول را که تکامل بخش مضمون شاعرانه آن است به شکلی موفق به فارسی برگردانده که پیش از این در ترجمه‌های سیذارتا شاهدش نبودیم، بنابراین توانسته خوانش رمانی را که بارها و بارها به فارسی ترجمه شده را به تجربه‌ای تازه بدل کند.

کلاین و واگنر نیز از جنبه نثری، بی‌شباهت به سیذارتا نیست، آن ریتم و شور شاعرانه را در این داستان که از بار روانشناسانه و کشش دراماتیک بیشتری برخوردار است نیز شاهدیم. سیذارتا عصاره سال‌ها وا‌کاوی هسه در فلسفه هند و عرفان شرقی است. او به عنوان فرزند والدینی که از مبلغان مسیحی بودند امکان آشنایی با فرهنگ هند و مذهب بودایی را پیدا کرد. با اینکه همه پیش‌بینی می‌کردند که او نیز قدم در راه پدر مادر خود خواهد گذاشت، او پس از مدتی شاگردی در کتابفروشی، آینده‌ای دیگر را برای خود رقم زد. اگر پدر مادرش آیین مسیحی را در شرق تبلیغ می‌کردند، بعدها او با برخی از آثارش و مشخصا با سیذارتا کوشید جنبه‌هایی از آیینی شرقی را  به مخاطبان اروپایی کتابش ارائه کند.

تنهایی، سفر و رسیدن و به تکامل و عشق از جمله مضامین تکرار شونده و مورد علاقه هرمان هسه محسوب می‌شود که در این سه اثر نیز به نوعی می‌توان ردپای آنها را جست. سومین داستان کتاب اساسا روی مضمون سیر و سفر تمرکز کرده است. عنوان «گشت و گذار» در این اثر به معنای ترک زادگاه و سیر و سلوکی است در جهت شناخت زندگی و خویشتن؛ همان کاری که خود هسه نیز در عالم واقع انجام داده بود. 

هسه نویسنده‌ای است که دغدغه انتقال معنا دارد، این مهم را با آثاری داستانگو به سامان می‌رساند، صرف نظر از جذابیت محتوایی و یا روایی از نثری زیبا برخوردار است که در این کتاب سعی شده بدان نزدیک شوند. هسه باور داشت که برای هر انسان راهی مقدر شده تا از طریق آن به کمال نائل آید؛  در داستان‌های این کتاب نیز می‌توان این ایده را باز شناخت. شخصیت‌های اصلی این داستان‌ها نیز هر یک به نوعی در تلاشند تا راه رسیدن به مطلوب را باز یابند.