«پیرو و لوسی»
نوشته: رومن رولان
ترجمه: مینو مشیری
ناشر: نشر نو، چاپ دوم 1397
112 صفحه، 12000تومان
****
در ایران با دو رمان سترگ «ژان کریستف» و «جان شیفته» شناخته می‌شود، اما بیشتر از رمان، نمایشنامه و بخصوص زندگی‌نامه نوشته است. با این‌حال آنچه در زندگی نامه‌هایش خود را به رخ می‌کشید، وجاهت ادبی و قالبی رمان‌گونه در روایت بود که از طبع داستانگوی رومن رولان برمی‌خاست.
در قبال نوشتن، خود را از زمره‌ی نویسندگان متعهد می‌دید، این گرایش بعد از گرفتن جایزه نوبل ادبیات در سال 1915 شکلی بارزتر به خود گرفت. جایزه‌ای که با این عنوان به او داده شد: «به عنوان احترام به آرمانگرایی آثار ادبی او و همدردی و عشق به حقیقت در توصیف اشکال مختلف انسانها.» رومن رولان اگرچه در عرصه مسائل سیاسی به شدت احساس مسئولیت می‌کرد. در حقیقت اما هنرمندی حساس بود که صادقانه به صلح، آزادی و منافع بشری عشق می ورزید همین باعث می شد که از اندیشه های صلح‌طلبانه گاندی و فیلسوفان هندی تا شعارهای عدالت جویانه کمونیسم روسی برایش جذابیت داشته باشد و حتی زمانی صادقانه در تلاش بود آنها را هم آواز کند!
بد اقبال بود که باوجود نفرتش از جنگ، هر دوی جنگ جهانی را به در نیمه دوم عمر خود به چشم دید. همزمان با جنگ جهانی اول به نوشتن مقالاتی پرداخت اهل اندیشه در آلمان و فرانسه را به آشتی و دست برداشتن از تعصب های کور ناسیونالیستی فرامی خواند. در بحبوحه جنگ کسی حرفش را جدی نگرفت حتی مخالفت هایی نیز با آنها شد. اما بعد از جنگ صلح طلبی او در این نوشته مورد ستایش قرار گرفت.
«پیرو و لوسی» محصول همین دوران از زندگی رومن رولان بود، رمانی کوتاه با مضمونی عاشقانه علیه جنگ که در سال 1918 نوشته شد. به نظر عظمت رمانهایی همانند ژان کریستف و جان شیفته و همچنین زندگی نامدارانی همچون مهاتماگاندی، تولستوی، میکل آنژ و روسپیر که هر یک به نوبه خود اثر ادبی در خور اعتنایی نیز بوده‌اند، مانع از آن شده که این رمان کوچک آنگونه که باید جلوه کند، در ایران که حتی تا همین چندی پیش که مینو مشیری به سراغ آن رفت و به همت نشر نو این رمان را در اختیار فارسی‌زبانان قرار داد، «پیرو و لوسی» کاملا نادیده گرفته شده است و در هیچ یک از نوشته‌هایی که به رومن رولان پرداخته شده ردی از این اثر دیده نمی‌شود.
این رمان کوچک، به شکل عجیبی عصاره‌ای از شاخص‌ترین ویژگی‌های رمانهای رومن رولان را در خود دارد، هم عاشقانه است و پر احساس و هم نثری زیبا و بیانی تاثیرگذار را در خدمت خلق توصیف هایی زنده از رابطه میان انسانها قرار داده است و نهایتا مضمونی صلح دوستانه و ضد جنگ دارد. شاید تنها تفاوت مهم آن با اغلب آثار رومن رولان در ایجازی است که نویسنده برای روایت این داستان بکار برده است. از قضا همین ویژگی که شاید در زمان نوشته شدن داستان از اهمیت آن کاسته، امروزه که فرصت خواندن رمانهای حجیم چندجلدی کمتر دست می‌دهد، یک ویژگی ممتاز برای «پیرو و لوسی» است.
هنر مینو مشیری (که به دریافت نشان شوالیه هنر و ادب از فرانسه نائل آمده) در ترجمه باعث شده زیبایی نثر رومن رولان در این رمان رنگ نباخته و یکی از نقاط قوت آن باشد: «جنگ! چهار سال پیش بود که آمد و دیگر نرفت. بر سالهای بلوغ او سنگینی کرده بود، بر آن دوران بحران روحی که هر پسر تازه‌بالغی از بیدار‌شدن احساساتش دل‌پراکنده می‌شود و با بهت به وجود نیروهای کور و حیوانی و کوبنده در زندگی پی می‌برد که ناخوانده به سراغش آمده‌اند و او را در اسارت خویش گرفته‌اند. و اگر از قضا آن پسر مانند پی‌یر طبعی لطیف و قلبی رئوف و جسمی نحیف داشته باشد، احساس انزجار و هراسی به او دست می‌دهد که جرات ابرازش را به دیگران ندارد: از این همه بی‌رحمی، از این همه کارهای کثیف، از این همه بی‌منطقی طبیعت زایا و سیری‌ناپذیر- این ماده‌خوکی که بچه‌هایش را حریصانه می‌بلعد. در هر نوجوان شانزده تا هجده ساله اندکی از روح هملت یافت می‌شود. از او نخواهید که جنگ را درک کند! (این باشد بر شما مردان روزگار دیده!) برای او همین بس که زندگی را درک کند و بتواند خشم خود را از وجود آن فرو خورد. معمولا او خود را در رویا و هنر مدفون می‌کند تا زمانی فرا رسد که به این زیست جدید خو گرفته باشد- زمانی که نوزاد حشره‌گذار مرارت‌بار از کرمینگی به حشره بالدار را طی کرده باشد.»
«پیرو و لوسی» ماجرایی عاشقانه است که در بحبوحه جنگ جهانی اول رخ می دهد، در سال 1918 حد فاصل 30 ژانویه تا 29 مارس، پیرو که در خانواده ای محترم و بورژوا به دنیا آمده در ابتدای شکفتگی جوانی طعم عشق را می چشد. اما جبر جنگ سرنوشتی دیگر برای او مقدر کرده بود. جنگی که کشورهای اروپایی با میل اشتیاق وارد آن شده بودند اما در مردابی خونین گرفتار آمده بودند لحظه به لحظه بیشتر آنها در خود فرو می‌برد. اگر در ابتدای جنگ برادر بیست ساله پیرو به جبهه رفته بود، حالا جوانان شانزده تا هجده ساله به جنگ فراخوانده شده بودند. پیرو که ارجاع رومن رولان به هملت باعث شده او را «هملتی مدرن» بخوانند جوانی است ویژگی‌های تحمیل شده به واسطه جنگ باعث شده نتواند با زمانه خود کنار بیاید. او در اوج روزهایی که می‌تواند رابطه ای گرم عاشقانه را تجربه کند قرار است به دوزخ جنگی فرسایشی پرتاب شود تا در سهمی در «خودکشی اروپا» داشته باشد!
رومن رولان با زیبایی عشق را در برابر جنگ قرار می‌دهد و به بازگویی این واقعیت می‌پردازد که چگونه سبعیت افسار گسخته آدمی در دوران جنگ نه تنها عشق را که بدیهی‌ترین آرمان‌های انسانی را نیز به مسلخ می‌برد.
نوشته شدن این رمان درست در زمانه‌ای که نویسنده تلخی جنگ را از نزدیک شاهد بوده نقش بسزایی در تاثیرگذاری آن داشته است. رومن رولان برای اینکه بتواند آزادانه آثاری را که علیه جنگ می‌نوشت، منتشر کند به سوئیس رفت، اقامتی که 32 سال به طول انجامید به هر وی در آنجا بود که مقالات بسیاری ضدجنگ نوشت که بازتاب چالش برانگیزی داشتند، به خصوص درمیان هموطنانش داشتند چنانکه این مقالات به اتفاق رمان ژان کریستف (که نوشته شدن و انتشار جلدهای مختلف آن طی سالهای 1904 تا 1912 طول کشیده بود) در گرفتن جایزه نوبل او در سال 1916 سهم ویژه‌ای داشتند.
رومن رولان علاوه بر جایزه نوبل، افتخارات دیگری را نیز از جمله نشان لژیون دونور (والاترین مدال افتخار فرانسه) در سال 1910 و جایزه بزرگ آکادمی فرانسه در سال 1913 بدست آورده بود جالب اینکه او از پذیرفتن مدال گوته در سال 1933 سر باز زد و اعلام کرد با وجود احترام بسیارش برای مردم آلمان از دست حکومت نازی جایزه نمی گیرد. او که در سال 1927 خود را رسما یک کمونیست نامیده بود، در سال 1935 به واسطه دوستی و دعوت ماکسیم گورکی به مسکو رفت و با استالین هم دیدار کرد. اما همانند اغلب نویسندگان متمایل به سوسیالیسم که بعد از سفر به شوروی از بهشت دروغین سرخ سرخورده میشدند، او نیز باوجود علاقه و گرایشی که مارکس و مارکسیسم داشت علیه نظام حاکم بر شوری بسیار نوشت.
رومن رولان یکی از نام هاست که نمی‌توان از اهمیت آثارش صرفه نظر کرد، پیش از این هر گاه باب آشنایی با رمانهای او به میان می آمد، دیدن آثاری در حجم «جان شیفته» و یا «ژان کریستف»، بسیاری از خوانندگان را هراسان می کرد، اما خوشبختانه با برگردانده شدن «پیرو و لوسی» حالا رمانی هست که هم عاشقانه و جذاب است و زیبایی های آثار رومن رولان را در خود دارد و هم اینکه از حجمی برخوردار است که مخاطبان کم خوصله امروز را هراسان نمی کند.
