موضوع فیلترینگ تلگرام با وجود کاربران زیاد این پیام رسان در ایران، محور گفت وگوی ایلنا در قم با آیت الله محمود رجبی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و قائم مقام آیت الله مصباح یزدی در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) بود که در زیر متن کامل این گفت‌وگو می‌آید:

*فیلتر پیام رسان تلگرام در ایران باعث واکنش های مختلفی شده است؛ عده ای این کار را بر اساس منافع ملی و عده ای هم مغایر با منافع ملی می دانند؛ نظر شما درخصوص این اقدام چیست؟

فیلترینگ فضای مجازی به صورت مطلق مطرح نیست، بلکه فیلتر آن بخش از فضای مجازی مورد نظر است که مدیریتش در دست دشمنان مان قرار دارد؛ دشمنانی که طبق منافع خودشان و بر مبنای آسیب زدن به آرمان‌های نظام جمهوری اسلامی، عمل کرده و کارشان را مدیریت می کنند.

برای مثال در اغتشاشات دیماه سال۹۶، شاهد بودیم که در فضای همین تلگرام، آموزش ساخت مواد منفجره و از این قبیل آموزش ها را می‌دادند؛ یعنی تا این حد پیش آمدند؛ حالا این غیر از مفاسد اخلاقی و سوءاستفاده‌های سیاسی است که از طریق این بخش از فضای مجازی از ایران و مردم ایران صورت می‌گیرد.

با این توضیحات، قبول کنیم که ضرر و زیان این فضای مجازی (تلگرام)، بیش از سود  آن است. 

در چنین شرایطی، ما باید یک فضای مجازی سالم که مدیریت آن در اختیار کشور خودمان باشد را ایجاد و راه‌اندازی کنیم و از سوی دیگر، از فعالیت بیشتر فضای مخرب (تلگرام) موجود، جلوگیری کنیم.

*برخی عنوان می کنند فیلتر شبکه اجتماعی تلگرام مخالف آزادی مردم و چرخش آزادانه اطلاعات است؛ نظر شما در این مورد چیست؟

اگر واقعا مضرات فضای فیلتر شده (تلگرام) برای مردم مطرح شود، همگان متوجه خواهند شد که وجود این پیام رسان صرفا برای آزادی اطلاعات و چرخش آزاد اطلاعات نیست؛ چرا که در این شبکه اجتماعی، دشمنان مان مدیریت می‌کنند که چه اطلاعاتی و با چه حجمی و به چه افرادی برسد؛ قطعا هر فرد دلسوزی نسبت به ملت و دلسوز برای وجود آزادی گردش اطلاعات در کشورمان، تاکید می‌کند که چنین فضایی (تلگرام)، مخالف آزادی‌های مشروع و قانونی است که ملت ایران طالب و علاقمند به آن هستند.

ما فضایی همچون تلگرام را فیلتر می‌کنیم که درست در مقابل آزادی‌هایی است که مردم باید داشته باشند؛ فضایی که امنیت را برای اطلاعاتی که مردم در این فضا به اشتراک می‌گذارند، به مخاطره می‌اندازد؛ قطعا در چنین شرایطی قوه قضائیه می‌تواند و باید هم وارد شود و تلگرام را فیلتر کند.

اصولا قوه قضائیه در همه شرایط و زمان‌ها، آن جا که منافع ملی به مخاطره بیافتد، باید به عنوان مدعی‌العموم وارد شده و وظیفه‌اش را انجام دهد؛ این کار قوه قضائیه، نه تنها خلاف آزادی‌هایی که در قانون اساسی برای مردم تعریف شده، نیست، بلکه اگر به این وظیفه عمل نکند، خلاف قانون مرتکب شده است.

متاسفانه امروز، بجای این که فضای مجازی که فیلتر شده (تلگرام)، درست ترسیم شود و درست مضرات و آسیب‌های آن عنوان شود، یک قضاوت کلی می‌شود که آیا تبادل اطلاعات مطلوب است یا نه؟ بله؛ تبادل اطلاعات اگر در جهت رشد علمی، اطلاعات عمومی، رشد فعالیت‌های اقتصادی و ... باشد، بدون شک مطلوب است، اما قوه قضائیه ما نیامده چنین فضایی را فیلتر کند؛ بلکه فضایی را که آسیب به جامعه می زند و دشمن برای اهداف خودش از آن سوءاستفاده می‌کرده را فیلتر کرده است.

*طبق آمار ارائه شده، حدود ۴۰میلیون ایرانی در شبکه اجتماعی تلگرام عضو شده بودند؛ برخی عنوان می کنند فیلتر این شبکه اجتماعی، به نوعی نادیده گرفتن خواست مردم است، نظر شما در این باره چیست؟

روی آوردن ۴۰میلیون ایرانی به فضای تلگرام، در شرایطی بوده که مسئولین ما کوتاهی کردند و یک پیام رسان داخلی را طراحی و راه اندازی نکردند؛ به رغم توصیه مقام معظم رهبری به شورای فضای مجازی که فرموده بودند قبل از این که پهنای باند اینترنت را گسترش دهید، بروید و یک پیام رسان داخلی که مورد اطمینان باشد و کارآمدی داشته باشد را طراحی کنید؛ خب وقتی این کار انجام نشد و از سوی دیگر اطلاع رسانی لازم به ملت درباره مضرات و آسیب‌های چنین فضایی (تلگرام) و سوءاستفاده‌هایی که دشمنان از این فضا می‌کنند داده نشد، این شرایط پیش می‌آید.

اگر یک پیام رسان داخلی خوب، در همان موقع که می‌خواستند تلگرام را راه‌اندازی کنند و پهنای باند اینترنت در ایران بیشتر می‌شد، راه اندازی می‌شد، قطعا ۴۰ میلیون ایرانی به سراغ همان پیام رسان داخلی می رفتند و این طور نمی شد.

اگر مردم، اطلاعات کافی از سوءاستفاده دشمن از فضای تلگرام و طراحی دشمن برای آسیب زدن به کشور از طریق همین فضا را می‌دانستند و اطلاع رسانی کافی در این زمینه شده بود، هیچ یک از آحاد ملت به سراغ تلگرام و نصب آن نمی رفت؛ البته ممکن است عده‌ای به دنبال اهداف دیگر باشند، اما قطعا آن که دغدغه ملت و کشور را دارد و دغدغه نظام را دارد و آن شخصی که عرق ملی دارد، قطعا به سراغ تلگرام نمی‌رود.

بله؛ الان باید بیایند و کار فرهنگی در زمینه استفاده مردم از پیام رسان‌های ایرانی و دور کردن مردم از فضای تلگرام صورت دهند، اما وقتی می‌بینیم که ما تا بخواهیم چنین کار فرهنگی وسیعی کنیم، آسیب‌های جدی دیگری متوجه نظام جمهوری اسلامی می‌شود، قطعا باید جلوی این فضای مخرب (تلگرام) گرفته شود؛ و قطعا این جا مردم اجازه نمی‌دهند؛ چون کشورشان را دوست دارند و نمی‌گذارند فضایی همچون تلگرام که برای کشورشان ضرر دارد ادامه فعالیت دهد.

متاسفانه گاهی ما می بینیم، برخی مسئولین دولتی کشور، بجای این که بیایند و در همین جهت (موافقت با فیلتر شدن تلگرام) فعالیت کنند، اتفاقا برعکس این قضیه سخن می گویند.

*بالاخره دولت و آقای دکتر روحانی بعنوان رئیس جمهور در این زمینه نظر دارند و مخالف فیلتر شدن تلگرام هستند و این موضوع را اعلام کردند؛ نظر شما چیست؟

من این مخالفت را در پی اهداف دیگری می بینم؛ من باورم نمی آید، این سخن دولتی‌ها و آقای روحانی، فقط بخاطر وجود رقابت در فضای مجازی و وجود پیام رسان های مختلف بمنظور انتخاب آزادانه مردم، و یا فقط بخاطر اطلاع رسانی آزاد میان مردم باشد.

ما با خود مسئولین بخش فضای مجازی کشور و کسانی که مستقیما مسئول بودند صحبت می کنیم؛ خودشان می گویند که این فضا (تلگرام)، فضایی است مضر؛ یعنی تصریح می‌کنند این فضا(تلگرام)، فضایی است که برای جامعه ما و ارزش‌هایی که ملت ما به آن پایبند است و برای کلیت نظام بر اساس آن ارزش ها شکل گرفته زیان بار است.

*یکی از وعده‌های آقای دکتر همین بود که دست ما روی دکمه فیلتر نمی رود و خب مردم، بخاطر همین تفکر به آقای روحانی رای دادند و او را به جایگاه ریاست جمهوری انتخاب کردند؛ حالا آقای رئیس جمهور حق دارد که با تصمیم فیلترینگ تلگرام، مخالفت کند؟

نه؛ حق ندارد؛ چون مصالح کلی کشور با هیچ  چیز قابل معامله نیست.

مثلا فرض کنیم آقای روحانی قول داده که در مرزهای کشور، هیچ نیروی مسلحی و تجهیزات نظامی نمی‌گذاریم و مرزها در کمال آرامش هستند؛ حالا اگر دشمنی به کشورمان حمله کرد، آیا باید بگوییم چون آقای روحانی قول داده نباید، نیروی نظامی به مرزهای مان بفرستیم؟

*آقای روحانی که چنین حرفی نزدند و این تشبیه و مثال چه معنی دارد؟!!! بر فرض محال هم، اگر چنین مطلبی را عنوان می کردند، قطعا نه مردم به ایشان رای می‌دادند و نه شورای نگهبان ایشان را تایید می‌کرد!!!

تشبیه می‌کنم.

فضای مجازی که خود مسئولین آن می‌گویند مضر است؛ یک موقعی انسان قولی می‌دهد و عده‌ای هم بر اساس آن قول، به او رای می‌دهند، اما اگر شرایطی پیش آمد که بناست نظام ما و ارزش‌های ما، زیر سوال برود؛ نباید اصراری بر ادامه دادن آن قول داشت؛دقیقا مثل همین است که کشوری حمله کرده، و می‌خواهد خاک ما را بگیرد؛ وقتی کشوری حمله کند و حتی بخواهد یک شهر ما را بگیرد، ما تمام امکانات مان را بکار می‌گیریم و اگر با بستن یک مرز جلوی این توطئه گرفته می‌شود، آن مرز را می بندیم؛ و تمام توان مان را بکار می‌گیریم؛ ولو این که قول داده باشیم تمام مرزهای مان را باز می گذاریم؛ چون مصالح بالاتری وجود دارد که آن را با هیچ چیزی نمی توانیم معامله کنیم. 

این جا و در بحث فیلتر شدن تلگرام هم چنین چیزی مطرح است. ما مصالح کلی جامعه و ملت مان را باید در نظر بگیریم و نه قول‌هایمان را؛ چه بسا آن قول‌هایی که دادیم، در آن شرایط درست بوده اما الان درست نباشد.

*فکر نمی کنید اگر پیام رسان های ایرانی کیفیت خود را بالا ببرند و تلگرام هم همچنان وجود داشته باشد، خود مردم در این فضای رقابتی وقتی ببینند پیام رسان ایرانی کیفیت مناسبی دارد همان را انتخاب می‌کنند؟

اگر شرایط برای رقابتی که موجب رشد شود، فراهم باشد، آن موقع سخن از این شرایط معقول است، اما اگر شرایطی است، که شرایط رقابت فراهم نیست و بازگذاشتن این مسئله، نه تنها موجب رشد نمی شود، بلکه موجب آن می شود که شکست بیشتری متوجه کشور شود، باید جلوی این قضیه گرفته شود.

*عده ای عنوان می کنند فیلتر تلگرام از آن جهت که مخاطبان بی‌شماری هم داشته، موجب بی اعتمادی مردم می شود؛ نظر شما در این باره چیست؟

فضای تلگرام، همین الان هم این حرف‌ها را القاء می کند. این طور نیست که بگوییم دشمنان مان بعد از فیلتر شدن تلگرام هیچ فعالیتی نمی کنند و مردم همین‌طور صحبت می کنند.

اولا درصدی نگرفتیم که ۴۰ میلیونی که به تلگرام پیوسته بودند، چقدرشان با فیلتر شدن آن موافق و چقدرشان مخالف هستند؛ صرف این که بخشی از مردم، قبل از فیلتر شدن تلگرام در آن حضور داشتند، دلیل بر این نیست که با فیلترشدن آن مخالف هستند؛ ما حتی می بینیم که آن هایی که به جد از آقای روحانی حمایت کردند و به او رای دادند، بعضی شان ابراز پشیمانی کردند. 

بنابراین نمی‌توانیم بگوییم چون قبل از فیلتر تلگرام، ۴۰میلیون ایرانی در تلگرام عضو بودند، پس هنوز هم ۴۰ میلیون نفر ایرانی این فضای مجازی را می خواهند؛ این حرف یک مغالطه است. 

البته یک عده از فیلتر شدن تلگرام ناراضی هستند که طبیعی است؛ در هر مسئله‌ای هم ممکن است عده‌ای مخالف یا موافق باشند؛ مثلا در مورد سخنان آقای روحانی در مخالفت با فیلتر شدن تلگرام هم عده‌ای مخالف  هستند.

اگر برخی با فیلتر شدن تلگرام مخالف هستند، خیلی ها هم موافق فیلتر شدن آن هستند.

اگر تلگرام بستری بود که فقط پیام رسانی می‌کرد، آن هم پیام رسانی که با فرهنگ و ارزش‌های ما سازگار بود، اصلا معنا نداشت که بگوییم آن را ببندید و فیلتر کنید؛ یعنی کسی طرفدار فیلترینگ نمی‌شد؛ و اصلا بحث فیلترینگ هم مطرح نمی‌شد؛ اما وقتی تصویر درستی از آسیب‌ها و مضرات فضای مجازی تلگرام که فیلترشده داشته باشیم، و از طرفی، مصالح کلی نظام را هم بدانیم، آن وقت نظر عاقلانه‌ای نسبت به فیلترینگ تلگرام خواهیم داشت.

معیارها برای تصمیم گیری در کشور، نه این است که چقدر به فلان شخص رای دادند، نه معیار این است که مردم آن موقع چه می‌خواستند؛ نه معیار این است که مردم ناراحت و یا عده‌ای خوشحال می‌شوند؛ بلکه معیار و ملاک مهم این است که در شرایط فعلی چه چیزی مصلحت کشورمان می‌باشد؛ مصلحت کشورمان است که پیام رسانی که مدیریت آن در اختیار دشمنان‌مان هست (تلگرام) و رجال کشورهای دشمن ملت ایران از اطلاعات آن استفاده می کنند، و همچنین به بحران آفرینان دی‌ماه ۹۶ کمک کرد، فیلتر شود.

همه اصحاب رسانه باید درباره ماهیت پیام رسان فیلترشده (تلگرام) و سابقه اش اطلاع رسانی کنند؛ مدیران تلگرام و استفاده‌ای که دشمنان ما از اطلاعات آن می‌برند؛ قطعا با اطلاع رسانی خوب، هیچ ایرانی حاضر نیست، اطلاعات شخصی و اجتماعی کشورش در دست دشمنان باشد.

*یکی از پیام رسان های داخلی که خیلی هم روی آن تبلیغ شده و می شود، پیام رسان سروش متعلق به سازمان صدا و سیماست؛ و می دانیم که صدا و سیما در طول سال های اخیر و با فعالیت خود، باعث شده تا بسیاری از مردم، اعتمادشان را به این سازمان از دست داده و برخی تحت عنوان رسانه میلی از آن یاد می کنند؛ در نتیجه بسیاری مردم به شبکه‌های اجتماعی و استفاده از ماهواره روی آوردند؛ به نظر شما، مثلا پیام رسان سروش که متعلق به صدا و سیماست، می تواند اعتماد مردم را جلب کند؟

دشمنان کشور و خود همین تلگرام، از طریق مختلف فضای مجازی و یا شبکه‌های ماهواره‌ای، نهایت تلاش خود را می‌کنند تا یک حس بی اعتمادی نسبت به پیام رسان‌های داخلی ایجاد شود و در نتیجه رقبای خود را از میدان بیرون کند.

ما به هیچ وجه نمی‌خواهیم بگوییم کدام پیام رسان ایرانی بهتر است و فقط به این نکته تاکید داریم که، پیام رسانی که درون کشور خودمان باشد، حداقل احساس دشمنی به ملت در او و مسئولین آن نیست؛ حالا در حالت استثنا فردی جاسوسی باشد و توطئه کند بحث دیگری است.

باید بدانیم که پیام رسان های خارجی، به فکر سود رساندن به مردم، کشورمان و منافع ملی و ارزش‌های حاکم بر جامعه ما نیستند؛ یقین داریم پیام رسان‌های خارجی به دنبال سوءاستفاده از ملت ایران هستند، اما این یقین را نسبت به پیام رسان های داخلی نداریم؛ همانطور که گفتم تعصبی به پیام رسان خاص داخلی نداریم، اما پیام‌رسان خارجی مثل تلگرام، طبق اعتراف خودشان، اطلاعاتش در اختیار صهیونیستی است که سرسخت‌ترین دشمن ما محسوب می‌شود.